Een baby die zich optrekt aan een wankele stoel, een peuter die ook een mesje wil om fruit te snijden, een kleuter die achterstevoren en face first van de glijbaan raast of een kind dat graag in bomen klimt. Voor veel ouders zijn het doemscenario’s, want: risico’s. Maar kinderen kunnen ook veilig risicovol spelen!
Wat is risicovol spelen?
De term ‘risicovol spelen’ lijkt een tang op een varken. Maar dat is het niet, zo legt docent aan Arteveldehogeschool en experte risicovol spelen Helena Sienaert uit.
‘Risicovol spelen wijst op een vorm van spelen die spannend is voor kinderen, die hen uitdagingen en de kansen biedt om hun eigen capaciteiten te testen. En waarbij er een risico op lichamelijk letsel bestaat. Zoals wanneer ze van een gladde boomstam glijden, bijvoorbeeld.
Er zijn een paar objectieve elementen die bepalen hoe risicovol iets juist is, zoals de hoogte waarop een kind precies speelt. Maar in het algemeen geldt dat risicovol spelen een complex samenspel is van verschillende factoren. Zoals onder andere de eigenschappen, ervaring en perceptie van het kind zelf en van de ouders. Als je zelf al eens van de trap gevallen bent, zal je extra voorzichtig zijn wanneer je kind die trap begint op te klauteren.’
Waarom risicovol spelen?
Straks zijn er dus een heleboel tips om kinderen veilig en avontuurlijk te laten spelen. Maar … Moet dat zo nodig?
‘Als je wil dat kinderen taalvaardig worden, ga je veel verhalen vertellen en de kinderen zelf spreekkansen geven. Zo worden ze gestimuleerd en kunnen ze leren van wat ze doen.
Wel, voor het omgaan met risico’s geldt hetzelfde. Als je wil dat kinderen veilig spelen, moeten ze in de eerste plaats leren omgaan met risicovolle situaties. Dat lijkt misschien een contradictie, maar net door met de juiste ondersteuning te mogen groeien, leren kinderen veiliger spelen.
Je kan als ouder proberen om elk gevaar uit te sluiten, maar in de realiteit gaat dat niet. Bovendien zou dat geen juist beeld geven van hoe de wereld in elkaar zit.’
LEES OOK > Risicovol spelen is zoveel leuker
De tips
Deskundige Helena Sienaert maakt deel uit van het RePLAY-team van de Arteveldehogeschool, zij helpen ouders en professionals op weg om kinderen te ondersteunen bij risicovol spelen.
Enkele tips vind je alvast hier:
Spelen op hoogte
‘Laat kinderen hoogtes ontdekken door op een muurtje te klauteren of te balanceren op de rand van een zandbak. Leer hen enkele praktische tips, dat ze tijdens het boomklimmen bijvoorbeeld dicht bij het oppervlak moeten blijven of best maar 1 voet of hand tegelijk lossen.
Help hen alert te blijven voor de risico’s, wanneer ze bijvoorbeeld beginnen zingen en vergeten dat ze op een stoel of klimrek staan. Blijf ook beschikbaar als het kind naar beneden komt, want dat is vaak nog moeilijker dan naar boven klimmen.’
LEES OOK > Waarom risicovol spelen zo belangrijk is voor kinderen
Spelen met snelheid
‘Lopen, glijden, met de (loop)fiets door het huis of park razen: kinderen doen niets liever. Maar bij zulk “snel spel” hebben ze minder controle over hun lichaam. Als ouder kan je daarom oogcontact maken, het kind geruststellen en vragen of hij of zij hulp nodig heeft.
Als het spelen roekeloos wordt, kan je vragen om het rustiger aan te doen. Geef dan concrete tips zoals “kijk maar voor je” of “luister goed of er iemand om de hoek komt”.
Blijf alert en let erop dat ook het kind zelf de focus bewaart. Weeg dus goed af wanneer je tips geeft, want op zo’n moment let een kind meer op jou dan op de risico’s in de situatie.’
Spelen met gevaarlijke voorwerpen
‘Dat hoeven niet meteen messen of scharen te zijn, maar kunnen evengoed alledaagse voorwerpen zijn zoals een cactus die kan prikken. Kies de juiste moeilijkheidsgraad die past bij het kind, denk verder na over de manier waarop je zogenaamde gevaarlijke voorwerpen kan aanbieden, en toon eventueel hoe kinderen er veilig mee kunnen omgaan.
Belangrijk is dat de risico’s en speelkansen van deze voorwerpen in evenwicht moeten zijn. De negatieve gevolgen van een batterij inslikken wegen bijvoorbeeld helemaal niet op tegen de speelwaarde die je kind erin kan zien.
Vind je een voorwerp echt gevaarlijk? Hou het dan weg van kinderen, laat hen toekijken en leg uit hoe jij dat voorwerp hanteert en bied de kinderen een alternatief aan met evenveel speelwaarde.’
LEES OOK > Kinderen en batterijen: zo hou je het veilig
Spelen op gevaarlijke plekken
‘Gevaarlijke plekken zijn bijvoorbeeld dicht bij een haardvuur of prikkeldraad, dichtbij het verkeer of in een bos met uitstekende takken. Als volwassene moet je eerst zelf zicht hebben op de gevaren van zo’n plek.
Schat de risico’s in, maak de kinderen daarvan bewust en maak de omgeving samen veiliger indien nodig. Spelende kinderen vergeten vaak dat er gevaar is, dus hou toezicht en maak hen attent op dat gevaar.’
Stoeispelen
‘Stoeien is elkaar duwen of trekken, porren of kriebelen. Het verschil met vechten is vaak klein, en dat is waar de volwassene op moet toezien. Help de kinderen om rekening te houden met elkaar, door bijvoorbeeld af en toe te vragen of iedereen het spelen nog leuk vindt.
Leer de kinderen om aan te geven wanneer ze er geen plezier meer aan hebben, om rekening te houden met elkaar en onderbreek het spelen indien nodig.’
Spelen met impact
‘Kinderen vinden het leuk om met een fietsje ergens tegenaan te rijden, om zich te laten vallen op het bed of in de zetel. Al kunnen ze zo zichzelf pijn doen of spullen beschadigen. Leg uit waartegen wel of niet veilig gebotst kan worden en laat hen wennen aan dat botsen door samen bots-spelletjes te doen.’
Spelen uit het zicht
‘De dag komt dat kinderen alleen op pad willen gaan, of dat ze zich gewoon eens alleen willen verstoppen in een kamer, uit het zicht. Daarbij kunnen ze verloren lopen of zich kwetsen.
Maak daarom afspraken over het speelgebied (baken een gebied af van tegels, een huis op de hoek, die grote boom, …) en check stiekem of het kind zich daaraan houdt.
Als dat lukt, kan het kind geleidelijk aan echt uit het zicht spelen. Moedig kinderen aan om samen op verkenning te gaan en leer hen dat ze een volwassene moeten verwittigen als er iets mis is.’
LEES OOK > Vergiftiging bij kinderen: wat moet je doen als je kindje gevaarlijke producten binnenkrijgt?
In onze podcast ontdek je nog meer over risicovol spelen:
Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.
Gepubliceerd op: 26/08/2021, laatste update op: 29/06/2023Tags: veiligheid