Wie herinnert zich nog Hugo Van Dienderen? De voormalige radiojournalist en volksvertegenwoordiger is vandaag een van de trekkers van de Grootouders voor het Klimaat. Samen met dochter Ilse en kleindochter Amber schreef hij een abc van het klimaat. Kleindochter Muse zorgde voor de illustraties. We vroegen het auteurstrio of ze hiermee het klimaat-analfabetisme uit de wereld willen helpen.
‘Mijn jeugdjaren kenmerkten zich door groeiende economische welvaart, maar ook door jongerenprotest tegen oorlog en verburgerlijking’, steekt Hugo van wal. ‘Begin de jaren 1970 was daar ineens het rapport “Grenzen aan de Groei” dat het groeimodel in vraag stelde.
De auteurs, de zogenoemde Club van Rome, wezen op een dreigende uitputting van de grondstoffen bij een groeiende wereldbevolking. Ze wilden daarom ecologie en economie weer in evenwicht brengen.
‘Het ABC van het klimaat moest vooral een hoopvol boek worden. Vandaar dat ook koolstofvrije chocolade en oesterzwammen gekweekt op koffiedik een item zijn’ – Ilse
Dat ook de ozonlaag aangetast werd en de koolstofkringloop van onze planeet ontwricht werd, zou pas veel later in beeld komen. En ook de omvang van de wereldwijde ontbossing en het versneld uitsterven van diersoorten drongen nog niet meteen tot ons door.’
LEES OOK > Zwemlessen voor later: grootouders en dichters in de bres voor het klimaat
Snorkelende minister
‘Pas in 1988 uitte professor James Hansen voor het Amerikaanse Congres zijn grote bezorgdheid over de gevolgen van de klimaatverandering.
Aanvankelijk kreeg het klimaatthema veel aandacht in de westerse wereld, maar toen duidelijk werd dat de belangen van grote oliebedrijven in het gedrang kwamen, werden de kanonnen van het klimaatscepticisme in stelling gebracht.
Toen ik in 1990 in het federaal parlement zitting had, heb ik de toenmalige staatssecretaris voor Klimaat, Jan Peeters, aangepord om een sterk engagement op te nemen in de onderhandelingen voor het Kyoto-verdrag.
De bescheiden reductie van vijf procent broeikasgassen door de rijkste landen bleek echter te hoog gegrepen. Ik gaf Peeters niet alleen een lijstje met onze eisen mee, maar ook – symbolisch – een snorkeltoestel.’
Gat in de ozonlaag
Ilse: ‘Toch zijn we vooral een gewoon gezin, met drie dochters en een zoon, die het vaak ook over andere zaken hadden. Al wil je wel je waardepatroon doorgeven aan je kinderen. Eind jaren 1990 werkte ik in het team klimaat van de federale overheidsdienst Leefmilieu. We volgden de internationale milieuverdragen op, zoals dat van Montreal dat de cfk’s moest uitfaseren omdat de drijfgassen de ozonlaag afbraken.’
LEES OOK > Grootouders voor het klimaat strijden voor een groene toekomst voor hun kleinkinderen
Dat lukte aardig, en dat werkte motiverend voor het hele team dat ook ander milieubeleid opvolgde. In diezelfde periode werd ook de Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling (FRDO) opgericht. Ondertussen betrekt die FRDO al ruim twintig jaar alle andere ministeries bij de internationale milieuafspraken die België aangaat.
Zelf was Ilse toen vooral bezig rond sensibilisering voor duurzamere mobiliteit. ‘Vaak voelde ik me toen letterlijk de “eenzame fietser”’, vertelt ze. ‘Een gevoel dat mijn vader ook kende: begin jaren 1990 verkocht hij zijn auto om zich voortaan bijna uitsluitend met fiets en openbaar vervoer te verplaatsen. Op de milieutop in Rio had hij vernomen dat we komaf moesten maken met de verbranding van fossiele brandstoffen. Dertig jaar later is het leven voor fietsers in grootsteden als Brussel, Antwerpen of Gent heel wat veiliger en aangenamer geworden.’
Vrouwen op de barricade
Amber: ‘Ik heb de zorg voor het milieu en het klimaat met de paplepel ingegoten gekregen, zowel van mijn ouders als van mijn grootouders. Als lid van Youth for Climate kom ik samen met mijn grootvader op straat voor een beter klimaatbeleid.
Dat opvallend veel vrouwen op de barricaden staan aan het klimaatfront, heeft allicht te maken met het feit dat vrouwen thuis en op het werk meer zorgtaken vervullen. Ze zorgen voor kleine kinderen of pubers, voor zieke of bejaarde ouders. Wellicht ligt de zorg voor de komende generaties in het verlengde daarvan?
Mannen daarentegen leven meer in een competitieve wereld, zowel sportief als professioneel. Een harde wereld waarin veel draait om geld en groei. Al durf ik niet te beweren dat de aandacht voor het klimaat er uitsluitend door vrouwen is gekomen.’
‘Door de coronacrisis luisteren we opnieuw naar de wetenschappers’ – Hugo
Hugo: ‘Niet alleen klimaatmarsen worden geleid door jonge vrouwen. Er zijn ook vrouwelijke premiers, zoals die van IJsland, Costa Rica en Nieuw-Zeeland, die resoluut kiezen voor een andere maatstaf voor het welzijn van hun bevolking. Daarbij telt niet langer alleen het bruto nationaal product met zijn economische groeicijfers, maar ook andere indicatoren van menselijk welzijn.
Het is toch opmerkelijk dat Jacinda Ardern, huidig premier van Nieuw-Zeeland, met een grote meerderheid herkozen werd, nadat ze in een vorige regeerperiode een ingrijpend klimaatbeleid had gevoerd.’
ABC van het klimaat
Amber: ‘De kracht van ons klimaatalfabet lijkt mij dat het heel toegankelijk is voor wie meer wil weten over de klimaatverandering en de gevolgen ervan – nu en in de toekomst. Er is veel aandacht voor hoopgevende initiatieven, zonder afbreuk te doen aan de ernst van het klimaatprobleem. Mijn zus Muse verdient ook een pluim voor haar illustraties die dit klimaatalfabet opsmukken.’
LEES OOK > Een klein beetje Greta: 10 makkelijke klimaattips voor het hele gezin
Ilse: ‘Dat we met drie generaties aan dit boek gewerkt hebben, biedt een meerwaarde. De uitdaging van de klimaatverandering verenigt immers minstens drie generaties. Het idee voor een abc van het klimaat komt wel van mijn vader: hij wou korte stukjes informatie samenbrengen. Er moesten ook thema’s in komen die klimaatjongeren sterk beroeren. Daar hadden mijn dochters hun inbreng. We wilden er vooral een hoopvol boek van maken. Vandaar dat ook “koolstofvrije” chocolade en oesterzwammen gekweekt op koffiedik een item zijn.’
Van Eddy Merckx tot Malawi
Ilse: ‘Zelf heb ik mijn werkthema’s rond open ruimte, bouwshift en meer water in de stad in het alfabet geloodst. Mijn vader droeg vanuit zijn ervaring thema’s als het VN-klimaatpanel en het omstreden energiehandvest aan. Maar ook – allicht verrassend – Eddy Merckx. De wielerkampioen heeft immers het door mijn vader ingediende wetsvoorstel voor een fietsvergoeding voor woon-werkverkeer mee ondersteund.’
Hugo: ‘Er is ook aandacht voor initiatieven in het Zuiden, zoals het verhaal over de vijftienjarige William Kamkwamba uit Malawi. In de dorpsbibliotheek vond hij een beschrijving van oude windmolens. Aan de hand daarvan bouwt hij een molen die water oppompt om de akkers van zijn familie te bevloeien. Hij overtuigt zijn vader om zijn fiets te verzagen als onderdeel van die molen. Met zijn project komt William later zelfs in The Wall Street Journal. Een mooi voorbeeld van jeugdige klimaatcreativiteit.’
LEES OOK > Vlaams bouwmeester Leo Van Broeck: ‘Laat ons steden maken waar het goed wonen is’
Boos op politici
Amber: ‘Ik ben niet echt boos op de generatie van mijn grootvader, maar wél op politieke leiders en bedrijfsleiders die heel goed wisten dat we in de problemen zouden komen door hun op fossiele brandstoffen gebaseerde groei-economie.
Mijn grootste frustratie richt zich op politici die verzuimden om de energiebedrijven daarop aan te spreken, omdat ze alleen op de korte termijn dachten – en aan hun herverkiezing. Ik richt mijn pijlen liever niet op individuele burgers die gewoon proberen een menswaardig leven na te streven voor hun gezin en vriendenkring.’
Luister naar de wetenschap
Hugo: ‘Wat mij vooral bemoedigt is dat de coronacrisis ons weer liet luisteren naar de wetenschappers. Ik hoop dat dit meer zal gebeuren in verband met de klimaatcrisis, ook al is die nu grotendeels uit de berichtgeving verdwenen.
Virologen waarschuwden jaren geleden al voor mogelijke pandemieën. En klimaatwetenschappers wijzen ons al decennialang op de ontwrichtende gevolgen van een wereldwijde klimaatcrisis. Bovendien leren de rapporten ons dat de klimaatverandering zich veel sneller doorzet dan aanvankelijk gedacht.
‘Vaak voelde ik me toen letterlijk de “eenzame fietser”‘ – Ilse
Wat de coronacrisis ons ook leert, is dat een markteconomie zo’n crisis niet kan oplossen. We herontdekken hoe belangrijk de overheid is, ook al bleek ze niet bijster goed voorbereid.
Zelfs bedrijven erkennen nu dat de klimaatproblematiek een politiek beleid vereist dat de economie stuurt in de richting van een klimaatrobuuste en sociale transitie. Vandaar dat we de Europese Green Deal niet mogen vergeten wanneer we de economie na corona willen resetten.’
Een beetje Yellowstone
Hugo: ‘Als Grootouders voor het Klimaat zijn we trots dat we er mee voor gezorgd hebben dat De Groene Delle in Limburg behouden blijft. Als we de droogte in Vlaanderen willen aanpakken, moeten we onze laatste wetlands behouden. Bovendien slaan die draslanden veel koolstof op.
Ook de rewilding van de natuur blijft belangrijk. We zijn geen Yellowstone-park, maar wolf, bever en otter verdienen een plaats in het Vlaamse landschap. In ons klimaatboek benadrukken we voortdurend dat we opnieuw moeten leren hoe de natuur de dingen aanpakt, en dat we met haar moeten samenwerken in plaats van haar tegen te werken.’
LEES OOK > 10 klimaatacties die werken, ook bij jou thuis
Wil je het ABC van het klimaat graag in huis? Bestellen kan via Grootouders voor het klimaat. Elke 55-plusser (met of zonder kleinkinderen) kan lid worden van de burgervereniging en ontvangt het boek cadeau. Je vindt het ABC van het klimaat ook in de betere boekhandel (Willems Uitgevers).
Foto’s: Kristof Ghyselinck
Dit artikel verscheen in mei 2021 in De Bond, het ledenblad van de Gezinsbond. De Bond kan ook bij jou (gratis!) in de bus vallen. Het enige wat je hoeft te doen, is lid worden. Nieuwtjes en activiteiten van de Gezinsbond meevolgen kan ook via Facebook, Twitter en Instagram.
Gepubliceerd op: 10/05/2021, laatste update op: 16/02/2023Tags: bekende grootouder, klimaat