Vol vuur en vertedering praat Vlaanderens bekendste psychiater Dirk De Wachter over zijn kersverse rol als grootvader, over zijn sprookjesachtige bomma én over het belang van dromen.
Hebt u herinneringen aan uw eigen grootouders?
Dirk De Wachter: ‘Tja, dat is meteen een bijzondere vraag. De ouders van mijn moeder waren al overleden voor mijn geboorte, en aan vaderskant heb ik alleen mijn grootvader gekend, maar ook niet lang. Hij is overleden toen ik vijf jaar oud was.
Ondanks het feit dat ik geen enkele biologische grootouder echt heb gekend, had ik toch een heerlijke en bijzondere bomma. Zij was de tweede vrouw van mijn grootvader aan vaderskant.
Aan haar heb ik fantastische, prachtige herinneringen. Mijn broer en ik gingen in de vakanties vaak naar haar huis in Mechelen, en echt, je kan je geen betere bomma dromen. Het was er een uit een sprookje.
Wij werden thuis heel liefdevol maar streng opgevoed, we werden zeker niet verwend, en bij de bomma ging het er allemaal wat losser en vlotter aan toe. Een beetje karikaturaal misschien, maar zo was het. Wij waren zéér graag bij haar.’
L.I.E.F.D.E.
U zegt dat u vrij streng werd opgevoed. Hebt u dat ook meegenomen in de opvoeding van uw eigen kinderen?
Dirk De Wachter: ‘Fundamenteel mag ik alleen maar dankbaar zijn voor de liefdevolle opvoeding die ik thuis heb gekregen. Door de toevalligheid van het lot komt mijn vrouw uit een nest met dezelfde waarden en normen.
Ik hoop dat we erin geslaagd zijn om onze drie kinderen op een even liefdevolle manier groot te brengen als we het zelf mochten ervaren.
‘Mijn vrouw en ik delen een passie voor kunst en we hebben onze kinderen op dat vlak een klein beetje mishandeld’
De tijd was natuurlijk anders, dus er waren wat verschillen in de feitelijkheden. Zo was er op materieel vlak meer mogelijk en hadden we hier ook een vaste kinderoppas.
Maar de fond, de sfeer en de manier van kijken naar kinderen bleef analoog met onze eigen opvoeding.’
Wel handig dat jullie van thuis uit dezelfde fundamenten meekregen…
Dirk De Wachter: ‘Klopt! Dat heeft er ongetwijfeld mee voor gezorgd dat we intussen al meer dan dertig jaar samen zijn. Mijn vrouw en ik vonden en vinden veel ‘gelijknormigheid’ bij elkaar. (glimlacht) En verder hangt ook veel af van het toeval.’
Wat vond u – buiten liefde – belangrijk om door te geven aan uw kinderen?
Dirk De Wachter: ‘Dat waar ik al vaak over geschreven heb: ik hoop gewoon dat mijn kinderen goed in het leven staan. En dat lijkt te lukken. Het zijn intussen drie volwassenen die hun eigen leven leiden.
Het is wel bijzonder om te zien hoe verschillend ze zijn, hoe er vanuit hetzelfde genetisch materiaal en dezelfde opvoeding toch totaal andere trajecten kunnen ontstaan. Maar ik denk dat ze alle drie over voldoende basic trust beschikken om het leven goed te leven.
Eén van mijn kinderen heeft een wat bochtig liefdesleven gekend waar op een bepaald moment veel verdriet kwam bij kijken. Maar als ik zie hoe dat gedragen en gehanteerd wordt, weet ik dat het goed zit.
De kunst van het ongelukkig zijn is iets zeer belangrijks in het leven. Dat je op moeilijke momenten genoeg veerkracht hebt en goed omringd wordt. En bij mijn kinderen blijkt dat gelukkig zo te zijn.
LEES OOK > Podcast: help je kind de veerkracht in zichzelf te laten groeien
Ze hebben een mooi netwerk van vrienden en relaties, en dat doet mij plezier. Dan denk ik: “Oké, het is toch nog goed gelopen met de opvoeding die we hebben gegeven.” (lacht)
Ik wil er trouwens zeker aan toevoegen dat die opvoeding veel meer de verdienste is van mijn echtgenote dan van mijzelf. Het is een beetje stereotiep en waarschijnlijk ouwelijk seksistisch, maar het was vooral zij die aan het stuur zat voor de concrete aspecten.
Mijn vrouw zegt zelf altijd dat mijn ondersteunende rol best belangrijk was, en dat is heel lief van haar. Maar het is toch vooral haar verdienste.’
Historisch moment
U bent nu sinds een jaar grootvader. Wat deed de aankondiging van die zwangerschap met u?
Dirk De Wachter: ‘Dat was heel erg bijzonder, een prachtig moment. Mijn dochter en haar man hadden een appartement gekocht in Antwerpen en nodigden ons daar voor het eerst uit, samen met de andere ouders.
En daar in dat appartement, waar zelfs nog geen stroom was en het al een beetje donker werd, gaven ze ons een kaartje. Het was een kaartje om ons te bedanken voor wat we voor hen gedaan hadden… en om aan te kondigen dat wij grootouders zouden worden (ontroerd)
Dat was fantastisch. Echt fantastisch. Het grijpt mij opnieuw aan. Niet dat we het absoluut niet verwacht hadden, maar op dat moment, op dat appartement dat toen nog een ruïne was, met de duisternis die viel en met die lieve mensen erbij…
Een historisch moment, iets waaraan ik op mijn sterfbed nog ga terugdenken. Ook in een eventueel dementieel proces hoop ik dat moment nog lang vast te kunnen houden.
Het was zó mooi, het ontnam ons de adem. Echt prachtig. Excuseer mij voor mijn onnozel enthousiasme. Ik ben een romanticus en beleef dit als iets heel bijzonders.’
En het moment van de geboorte, hoe hebt u dat beleefd?
Dirk De Wachter: ‘De bevalling heeft voor spannende uren gezorgd. Mijn vrouw en ik waren aan zee toen mijn schoonzoon liet weten dat ze in het ziekenhuis waren om te bevallen. Na dat ene telefoontje zaten we uren te wachten op een nieuw bericht, maar er kwam lange tijd niets.
We durfden zelf niet te bellen. Eng was dat. Zeker omdat mijn vrouw en ik allebei dokter zijn en dus maar al te goed weten wat er allemaal fout kan gaan.
Uiteindelijk kregen we het bevrijdende telefoontje: Céleste was geboren! En alles was oké, al moest onze dochter nog wat bekomen van de zware bevalling. Het bleek een heuse oorlogsvoering geweest te zijn.
‘Ik ga me niet forceren om met mijn kleinkind dingen te doen die ik niet graag doe. Ik wil vooral mijzelf zijn’
We zaten in Oostende op een terras toen we het nieuws vernamen. Ook dat moment ga ik tot het einde van mijn dagen onthouden. Want zo’n eerste kleinkindje, ik verzeker je: dat is héél bijzonder.
In se is er niets gewoner of menselijker dan het geboren worden van kinderen. Het gebeurt altijd en overal. Maar tegelijk is het toch het meest wonderbaarlijke en ongelooflijke dat er bestaat. Een erg bijzondere paradox, ik mocht het aan den lijve ondervinden.
En uiteraard vindt iedereen zo’n schattig boeleke geweldig, maar voor mijzelf kwam daar nog een fundamentele en existentiële connotatie bij. Mijn ouders en schoonouders zijn overleden, alle mensen van de vorige generatie zijn dood. Als er moet gestorven worden, sta ik vooraan in de rij – al hoop ik oprecht dat ik nog lang mag leven.
Mijn vrouw en ik hebben de laatste jaren ook heel wat goeie vrienden verloren, mensen die we graag zagen, dus dood en verdriet waren sterk aanwezig in ons leven. En dan is daar ineens dat kleinkind dat een soort van perspectief en toekomst geeft.
Het raakt me meer dan ik had kunnen vermoeden, en mijn vrouw ervaart het ook zo. Zij heeft altijd zeer hard gewerkt als huisarts en doet dat nu nog, maar toch maakt ze zich twee halve dagen per week vrij om op Céleste te passen. (glundert)
Daardoor komt Célestje hier regelmatig over de vloer. Onlangs waren haar ouders voor het eerst in haar leventje een paar dagen weg, en toen hebben we haar hier twee dagen opgevangen. Dat was voor ons één groot feest.’
LEES OOK > Marijn De Valck over opa worden: ‘Ik ging niet melig doen… en toen was mijn kleindochter daar!’
Vaders droom
Hebt u bepaalde dromen voor uw kleindochter?
Dirk De Wachter: ‘Ik wil absoluut geen voorgeschreven toekomst bedenken voor haar. Mijn dromen mogen niet bepalend zijn.
Je moet weten dat mijn leven eigenlijk het gedroomde leven was van mijn ouders. Zij droomden ervan dat ik dokter zou worden. Mijn vader had het zelf niet kunnen doen en ik heb dat voor hem een stuk waargemaakt.
Gelukkig was het iets wat ik aankon, anders weet ik niet goed hoe mijn leven er zou hebben uitgezien. Maar ik wil mijn kleinkind dus zeker niet in dat soort dromen vastzetten.
Ik heb voor Céleste geen concrete ideeën van wat of hoe haar leven moet zijn. Ik hoop gewoon, net als bij mijn kinderen, dat ze zich kan ontplooien en dat ze iets vindt om zinvol te bestaan. Dat ze een geëngageerd mens wordt, liefdevol en verbonden met anderen.’
U hebt de droom van uw ouders waargemaakt, zegt u. Had u zelf misschien een andere droom?
Dirk De Wachter: ‘Nee, dat is eigenlijk raar. Zelfs toen ik nog een kleuter was en mensen mij vroegen wat ik later wou worden, antwoordde ik: “Dokter!” En op die leeftijd kon ik dat nog niet uit een boek gehaald hebben, dus blijkbaar werd mij dat meegegeven als iets vanzelfsprekends.
Pas op, ik vind uw vraag heel relevant, want ik betwijfel of dokter zijn echt mijn ding was. Ik was altijd geboeid door filosofie, kunst, literatuur, maatschappelijke en menselijke aspecten…
‘De kunst van het ongelukkig zijn is iets zeer belangrijks in het leven’
Dus gelukkig ontdekte ik in mijn tienerjaren dat er binnen de medische wereld zoiets bestond als psychiatrie! Oef! Wat een ontdekking! (lacht)
Mocht psychiatrie niet bestaan hebben, ze hadden het voor mij moeten uitvinden. Want binnen de job van bijvoorbeeld radioloog vind je toch minder links met mijn interesses en mijn belangstelling voor de mens als wezen.’
Klopt, als anesthesist zou u dat ook minder makkelijk vinden…
Dirk De Wachter: ‘Goh ja, eens de patiënt slaapt, kan je wel een boek lezen over Picasso, natuurlijk! (lacht) Maar ik ben dus echt thuisgekomen in het beroep van psychiater. Het past mij nog altijd als een op maat gemaakt pak.
Ik denk niet dat het de eerste keus was van mijn vader. Hij zal in mij eerder een cardioloog of chirurg gezien hebben. Maar het was voor mij de perfecte oplossing om de droom van mijn ouders waar te maken en er toch mijn eigenheid in te leggen.
Dat doe ik ook in alles wat ik schrijf. Ik geef graag mijn maatschappelijke visie op psychiatrie, ik kan bezig zijn met kunst en literatuur en word ook gevraagd om daarover te vertellen… Geweldig toch?
Het feit dat ik de fundamentele, essentiële menselijkheid kan beoefenen in mijn beroep, er is voor mij niets mooiers dan dat.’
LEES OOK > Oma van een kleinkind met autisme: ’Ik smelt als hij om mijn hals vliegt’
Gewonigheid
Vindt u dat ieder mens dromen moet hebben?
Dirk De Wachter: ‘Ik ben niet de psychiater van het moeten. Maar om een goed en zinvol leven te leiden, denk ik wel dat het nodig is om te kunnen dromen, om uit te kijken en te streven naar iets.
Het probleem van onze maatschappij is dat die dromen vaak erg materialistische, egocentrische en hedonistische invullingen krijgen. Ik pleit voor dromen die te maken hebben met een engagement en met zorgzaam omgaan met de medemens.
Excuseer me als ik een beetje prekerig klink, maar bij een droom vind ik het fundamenteel dat je iets doet voor de wereld. Niet dat iedereen missionaris moet worden, het zit in de kleine dingen die je voor anderen kan doen.’
Hoe reageer je als grootouder best op de Grote Dromen van je kleinkinderen? Wat als ze bijvoorbeeld astronaut willen worden? Of psychiater?
Dirk De Wachter: ‘Dat laatste komt waarschijnlijk niet zo vaak voor! (lacht) Maar ook daar pleit ik voor ‘gewonigheid’ en voor de essentie van het bestaan. Zorgzaam omgaan met anderen, eerder dan te ambiëren om vijftigduizend volgers te halen op Instagram.
Ik vind dat er in onze maatschappij te veel nadruk ligt op individueel succes als doel van het leven. De kans op ongelukkig zijn wordt daardoor zeer groot. Niet iedereen kan een gouden medaille winnen op de zevenkamp.
Ik heb grote bewondering voor Nafi Thiam, maar we moeten ons realiseren dat de meeste sporters al fier mogen zijn als ze eens de tiende plaats halen op het provinciaal kampioenschap.
Als mijn kleinkind ervan droomt om astronaut te worden, zou ik haar prachtige boeken tonen over het zonnestelsel en over raketten en zou ik meegaan in die droom. Wanneer ze een jaar of twaalf is en ze koestert die droom nog altijd… tja, dan zou ik toch stilaan wat realiteit laten doordringen en haar vertellen dat de kans dat het lukt niet zo groot is.
Leren omgaan met ontgoochelingen en lastigheden is ontzettend belangrijk, en dat lukt het best als je goed omringd wordt en als je het kan delen met anderen.
Liefdevol leven en mensen rond jou hebben bij wie je terechtkunt, dat is de essentie van wat ik mijn kinderen, kleinkinderen en iedereen toewens. Ik zie maar al te vaak mensen die eenzaam en verlaten zijn en alleen met de psychiater kunnen praten over hun verdriet. Dat is echt schrijnend.’
LEES OOK > Marcelino Lopze: ‘Het brein is niet gemaakt om gelukkig te zijn’
Slaapkampioen
Wat is uw grootste nachtmerrie?
Dirk De Wachter: ‘Een heel banaal antwoord: dat er iets ergs zou gebeuren met mijn kinderen of met Célestje. Dat overleef ik niet – ook al zorg ik in mijn praktijk voor mensen die zoiets meemaken.
Een kind verliezen is het allerergste wat je kan overkomen, ik mag daar niet te veel aan denken.’
Ligt u soms wakker van zulke gedachten?
Dirk De Wachter: ‘Nee, daarin moet ik u ontgoochelen. Als ik één talent heb, is het slapen. Mocht het een olympische discipline zijn, ik zou alles winnen. Zowel indoor als outdoor, zowel bij junioren als senioren.
Vandaar dat ik zoveel kan werken en zoveel verschillende dingen kan doen: ik slaap bijzonder goed en diep.
Het is misschien wat beschamend, maar ik werd vroeger dus ook niet wakker wanneer mijn kinderen ’s nachts begonnen te huilen. En mocht mijn vrouw me daarnet niet gewekt hebben, ik sliep nu nog. Maar kijk, ik moest opstaan om interviews te geven!’
Als ik binnen twintig jaar aan Céleste vraag wat voor grootvader u bent, wat hoopt u dan dat haar antwoord zal zijn?
Dirk De Wachter: ‘Oh, gewoon… dat ik een lieve man ben. Enfin, dat hoop ik alleszins. En voor de rest zal ze vertellen dat haar opa altijd in de woonkamer zat te lezen of te schrijven. Dat is namelijk wat mijn kinderen ook over mij vertellen en dat hoop ik nog heel lang te kunnen volhouden.
Sporten zal Célestje met mij niet moeten doen, dat is een schandalige hiaat in mijn bestaan. Mar ik zal sowieso mijn best doen om een lieve opa te zijn.’
En spelletjes spelen, is dat iets wat u ziet zitten?
Dirk De Wachter: ‘Ik zal het met haar waarschijnlijk meer doen dan met mijn kinderen, zo gaat dat dan. Ik was nooit zo’n spelletjesmens, maar mijn vrouw en ik delen een passie voor kunst en we hebben onze kinderen op dat vlak een klein beetje mishandeld. We namen hen van jongs af aan mee naar musea.
En kijk, die milde vorm van mishandeling heeft zijn doel niet gemist: ze zijn alle drie op hun manier geïnteresseerd in de artistieke wereld. Dus ja, ik zie ons dat ook doen met Céleste. Ik wil met haar gaan wandelen op plekken die ik koester, zoals de stad Parijs.
Waarschijnlijk zal ik wel eens een spelletje spelen, maar ik ga me niet forceren om dingen te doen die ik niet graag doe. Ik wil vooral mijzelf zijn.’
Ze zal vast veel van u opsteken, net als ikzelf tijdens dit interview. Hartelijk dank en voor vanavond: alvast slaapwel!
Dirk De Wachter: ‘Dat zal ongetwijfeld geen probleem zijn! (lacht)’
Dirk De Wachter is psychiater en psychotherapeut in het UPC KU Leuven, en expert in systeem- en gezinstherapie. Hij schreef diverse bestsellers, waaronder het maatschappijkritische Borderline Times, Liefde. Een onmogelijk verlangen? en Museum Dirk De Wachter. Hij is te gast op de Grootouderontmoeting van de Gezinsbond op 26 november 2021.
Foto’s: Kristof Ghyselinck
Dit artikel verscheen eerst in het Magazine voor GROOTouders (nr. 10, 2021). Wil je het ook ontvangen? Schrijf je dan in voor het magazine en de bijbehorende nieuwsbrief. Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.
Gepubliceerd op: 22/10/2021