Jan De Smet (68) kennen we als het gezicht van De Nieuwe Snaar. Ruim dertig jaar toerde dit unieke muziektheater rond in de Lage Landen, tot de groep er in 2014 op Nekka Nacht een punt achter zette. Toch blijft Jan nog altijd gepassioneerd door zijn muzikale helden van weleer en treedt hij verder op. Als kind stonden zijn broer Kris en hij samen met hun vader op het podium. En die muzikale draad weeft Jan nu enthousiast verder met zijn eigen kleinkinderen Felix (5) en Juno (3).
Podiumervaring
Ten huize De Smet in Duffel – waar Jan nu nog altijd woont – klonk er vaak en veel muziek. De vader van Jan en Kris trad op in het Antwerpse bonteavondcircuit en daardoor lagen de instrumenten thuis voor het grijpen. Hoewel Jan nauwelijks twaalf jaar was toen zijn vader stierf en het gezin het financieel niet makkelijk had, houdt hij ook veel warme herinneringen over aan zijn kindertijd.
‘Ik ben opgegroeid met een “heel oude vader”, die 49 jaar was toen ik geboren werd. Als muzikant-verteller stond hij in de jaren vijftig en begin jaren zestig altijd wel ergens op een podium. Om zijn eigen liedjes te zingen of om poppenkast te spelen. Zijn sketches als muzikale clown vormden meestal het voorprogramma van grote namen als Bobbejaan Schoepen of De Strangers. En als hij een matineevoorstelling hield in het Volksbelang in Mechelen of in Lier, dan mochten wij altijd mee. Zo deden we al op jonge leeftijd podiumervaring op.’
LEES OOK > Zingen over de herfst van het leven in 10 liedjes
Eigen instrumenten
Vader De Smet bouwde ook zelf instrumenten om te verwerken in zijn acts – zeg maar het meer lichte en luimige entertainment. Ook daar lieten Jan en Kris zich door inspireren. ‘Van sommige komische sketches, ik denk bijvoorbeeld aan die met de “getunede” belletjes en de zingende zaag, hebben we nog elementen overgenomen in onze eigen shows van De Nieuwe Snaar.
En als mijn broer zo verslingerd raakte aan de tin whistle – een soort Iers fluitje – of ik aan gitaar en accordeon, dan gaat dat ook terug tot wat we thuis gezien hebben.
Moeilijk is het niet om mij in te leven in wat onze vader bezighield. Ik heb nog zijn dagboeken uit die tijd en af en toe blader ik daar eens in. Sommige zalen die hij beschrijft, herken ik meteen omdat we daar ook zelf vaak gespeeld hebben. Dat raakt me wel. En af en toe kom ik nog eens iemand tegen die mijn vader heeft zien optreden, maar die generatie is nu ook stilletjesaan aan het verdwijnen …’
Vergeten muzikanten
De muzikant Jan De Smet linken we aan legendarische artiesten als Woody Guthrie, Harry Belafonte, Ry Cooder, Richard Thompson en natuurlijk ook aan zijn grote held Bob Dylan, die hij vereeuwigd heeft in de klassieker ‘In de hemel is geen Dylan’.
‘Op mijn zestiende werd ik plots gegrepen door de Amerikaanse folkbeweging en dat spoor ben ik blijven bewandelen. Bij ons zag je toen mensen opduiken als Wannes Van de Velde, Jan De Wilde en Kris De Bruyne, allemaal inspirerende figuren.
In mijn muziekkeuze ga ik graag op zoek naar de wortels van die muziek. Vergeten muzikanten namen trouwens ook in het repertoire van De Nieuwe Snaar een belangrijke plaats in. We maakten daar liedjes over die we dan verweefden met cabaret, circusacts en zowel visuele als muzikale humor. Die unieke stijl zie ik vandaag nergens meer op die manier opduiken, ook niet in het buitenland voor zover ik weet. De muziek van De Nieuwe Snaar is in de plooien van de tijd verdwenen, op een enkel nummertje na dat ze ’s nachts nog eens op de radio draaien …’
Zonder Bumba
Door zijn muzikale passie grasduint Jan veel in het verleden. Toch noemt hij zichzelf geen nostalgicus. ‘Ik gebruik het verleden gewoon om dit leven aangenamer te maken. Dat gevoel geef ik graag door aan mijn kinderen en kleinkinderen. Als ik zie hoe goed Felix en Juno omringd worden door hun naaste omgeving, dan heb ik daar alle vertrouwen in.
Maar natuurlijk weten we niet hoe het verder evolueert met deze wereld, waarbij het klimaat een van onze voornaamste zorgen is. We leven sowieso in bijzonder boeiende tijden, want alles is nu binnen handbereik. Met één muisklik kom je op informatie waar je vroeger soms heel lang naar op zoek was.’
Net zoals Jan zelf opgroeide in een muzikale omgeving geldt dat ook voor zijn kleinkinderen. En gelukkig – zo bekent hij – komen ze met meer muziek in aanraking dan wat vandaag overal de boventoon krijgt. ‘Hun ouders houden hen vrij ver weg van de puur commerciële muziek en dat kan ik alleen maar toejuichen. Wat dat betreft, zijn ze dus goe bezig. (lacht) Een tijdje geleden was er bijvoorbeeld een activiteit op school waarop bleek dat Felix het tv-figuurtje Bumba niet kende. Dat vind ik helemaal niet erg, maar vroeg of laat komt zoiets toch op zijn pad.
Onze oudste zoon Jef, de papa van Felix en Juno, is zeer geïnteresseerd in elektronische muziek. Een heel andere muzikale wereld dan de mijne, maar dat fascineert me wel. Naast de akoestische muziek van zijn grootvader komt Felix zo ook in aanraking met de modernere muziekstijl van zijn vader.’
LEES OOK > Gehoorbescherming bij jonge kinderen: hoe pak je het aan?
Verjaardagslied
Woody Guthrie (1912-1967), ook een van Jans grote helden, inspireert hem zelfs als opa. Guthrie bracht hem namelijk op het idee om bij verjaardagen een lied te schrijven bij wijze van cadeau. Dat doet Jan nu ook bij elke verjaardag van zijn twee kleinkinderen.
‘Woody had nooit geld voor cadeautjes voor zijn kinderen en daarom maakte hij na elke tournee een kinderlied. Met een selectie uit die liedjes heb ik de cd “Steek je vinger in de lucht” samengesteld. En intussen schreef ik dus ook al wat verjaardagsliedjes voor Felix en zijn jongere zus. Toen ik Felix eens vroeg welk liedje ik voor Juno’s verjaardag zou maken, reageerde hij ontwapenend: “Goh, pak maar dat van mij van vorig jaar.” (lacht) Makkelijker kon het niet zijn.’
Dat de muzikant wat aflacht samen met zijn kleinkinderen, mag duidelijk zijn: ‘Ik heb me ooit een keertje verkleed om hen uit te zwaaien als ze terug naar huis gingen. Sindsdien is dat “van moetens”: “Opa, ga je weer iets geks doen?” Dus ja, ik heb me intussen al tientallen keren verkleed. Telkens in een ander personage. Soms ook tot verbazing van toevallige voorbijgangers.’
Met opa op een podium
Dankzij zijn opa doet Jans oudste kleinkind nu ook wat podiumervaring op. ‘Van jongs af had Felix – maar Juno evengoed – een gevoel voor ritme. Hij danst meteen op nummers die ik speel. En nu al is duidelijk dat hij een muzikaal gehoor heeft, waardoor hij ook goed toon houdt. Als ik in de buurt van Duffel namiddagvoorstellingen geef, komt hij meestal mee. En bij mijn kindervoorstellingen is hij al eens op het podium geklommen. Spelen kan hij nog niet, maar hij doet wel goed alsof.’
Die unieke opa-kleinkindmomenten roepen bij Jan vanzelfsprekend herinneringen op aan zijn eigen kindertijd. Toch verrast het hem hoe goed Felix zich nu al voelt in die muzikale biotoop. ‘Zoals elke vijfjarige is hij wat timide in de aanwezigheid van mensen die hij niet goed kent, behalve als het muzikanten zijn. Als ik hem in onze repetitiestudio zie rondlopen, sta ik er telkens van te kijken hoe weinig schroom dat ventje heeft. Hij spreekt onze muzikanten vlotjes aan: “Welk instrument speel jij? Wat zit er in die kist?”
Daarna begint hij allerlei dingen klaar te zetten, zogenaamd voor een optreden. Zo houdt hij zich een halfuurtje bezig om daarna zijn gedachten op iets compleet anders te zetten. Als Felix erbij is, vinden de collega-muzikanten dat trouwens altijd gezellig. De klassiekers onder de kinderliedjes – van “We stegen met een zucht”, “De Mosselman”, “Roodkapje” tot “Ikkeltje Kramikkeltje” – klinken hem intussen vertrouwd in de oren. In mijn kinderprogramma heb ik daar trouwens een medley van gemaakt.
Ik geniet er ook van om mijn kleinkinderen in contact te brengen met goeie kindermuziek, bijvoorbeeld van iemand als Kapitein Winokio. Tegelijk leer ik ook van hen bij. Als Felix met een kinderliedje komt aandraven dat ik helemaal niet ken, gaan we daar muzikaal mee aan de slag. En na wat oefenen kunnen we dat dan samen zingen. Een zalig moment!’
Foto’s: Kristof Ghyselinck
Dit artikel verscheen eerst in het Magazine voor GROOTouders (nr. 11, 2021). Ook ontvangen? Schrijf je dan in voor het magazine en de bijbehorende nieuwsbrief. Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.
Gepubliceerd op: 23/12/2021