Met je kinderen en kleinkinderen communiceren: nu de generatiekloof is gedicht lijkt dat makkelijker dan ooit. Kinderspel! Het is alleen maar een kwestie van veel vragen en honderduit vertellen, toch? ‘Niet helemaal’, zegt familietherapeute Marleen Heylen. ‘Als grootouder ben je er vooral om te luisteren naar je kleinkinderen.’
Zwijgen en luisteren
‘Kinderen moeten zwijgen en luisteren!’ Die zin hebben we diep in de jaren zeventig begraven. Het was een principe waar we niks meer mee konden, omdat we als ouders evolueerden van het ‘bevelen van’ naar het ‘onderhandelen met’ onze kinderen.
Kort door de bocht: we begrepen dat je niet alleen met de vuist op tafel kon slaan, maar dat je er ook omheen kon zitten om met de kinderen te praten. ‘Het is zo omdat ik het zeg!’ Ook die zin hebben we toen min of meer geschrapt.
Nu de kinderen uit die onderhandelende gezinnen stilaan zelf grootouders worden, zou je denken dat de generatiekloven zijn gedicht. En dat iedereen nu lang en gelukkig met elkaar babbelt, over alle mogelijke onderwerpen.
Familietherapeute Marleen Heylen juicht die evolutie toe, maar ze waarschuwt ook: ‘Praten met je kleinkinderen zoals je dat met je eigen kinderen hebt gedaan: dat is verleidelijk, maar eigenlijk is dat geen goed idee. Ik denk dat het voor grootouders veel belangrijker is om goed te luisteren naar de kleinkinderen dan om mee in die onderhandelingspositie te stappen.’
Oppikken wat kleinkinderen uitdrukken
Hoe doe je dat eigenlijk, luisteren naar je kleinkinderen, zeker met stille of erg jonge kinderen?
‘Kinderen drukken zich altijd uit, zij het met hun gedrag, hun voorkeuren of hun lijf. Alleen zijn wij heel sterk gericht op woorden. We denken: kinderen kunnen nog niet spreken, dus hoe zouden wij dan naar hen kunnen luisteren?
Misschien is ‘luisteren’ niet het goede woord. Probeer vooral heel goed op te pikken wat kinderen willen uitdrukken. Stel je voor hen open en speel in op wat zij nodig hebben.’
De kunst is dus om geen communicatie op te dringen?
‘Laat het vooral van je kleinkinderen zelf komen: jij bent degene die ontvangt. Je hoeft dus ook niet de hele tijd vragen te stellen. Sommige kinderen communiceren zonder dat er veel woorden aan te pas komen. Het lijkt dan alsof er niet veel gebeurd is tussen jullie, maar onderschat het niet.
Kleinkinderen verlangen enorm naar hun grootouders, net omdat die verbinding zo verrijkend is. Dat aanvoelen van wat elk kleinkind nodig heeft, vind ik het meest straffe in de communicatie van grootouders. Al blijft het een voortdurend leerproces waarbij de kleinkinderen bepalen welke grootouder jij kunt zijn.
Kleinkinderen boetseren hun grootouders. Bij ouders en kinderen is die dynamiek helemaal anders: daar zie je meer dat ze elkaar boetseren.’
De stille tiener die op het familiefeest in zijn of haar gsm verdiept is: die is dus ook niet zo’n probleem?
‘Hooguit kun je tegen zo’n puber zeggen: “Ik voel dat je je wilt terugtrekken, en ik snap dat ook, dus je hoeft voor mij niet aan tafel te blijven.” Zeg alsjeblieft niet: “De volgende keer moet je niet meekomen, als het toch maar is om de hele dag op dat spel te zitten.”
Laat zo’n kleinkind vooral weten: ik ben blij dat je hier bent. Ook de stille kleinkinderen maken ons tot wie we zijn, als grootouder.’
Geen kant-en-klare tips
Als ik het goed begrijp, hoef je je als grootouder niet zoveel zorgen te maken over de vorm van het gesprek, zolang je het systeem met al z’n relaties en generaties maar respecteert? Er zijn geen do’s-and-don’ts?
‘Ik weet dat het makkelijker is als ik tips geef als: druk moeilijke zaken uit met een ik-boodschap. Maar dat is communicatie zoals we het geleerd hebben in de jaren vijftig. We zijn nu zeventig jaar verder, dat kennen we intussen wel.
De communicatie waarin ik geloof is een diepmenselijke vorm van ontmoeten. Die is rijker, maar ook moeilijker: daar zijn geen kant-en-klare tips bij. Je kunt alleen maar terugvallen op een heel grote verbondenheid en een heel groot vertrouwen, in je kleinkinderen, in je kinderen en zeker ook in jezelf.
Het allerbelangrijkste is uiteindelijk het besef: ik ontvang de kleinkinderen, ik heb oog voor wat zij nodig hebben en dat is het beste wat ik kan doen.’
LEES OOK > Heb je als grootouder zeggenschap over de opvoeding van je kleinkind?
Geen geheimen
Mag je in je gesprekken generaties doorkruisen? Ik zeg maar iets: mag je je kleinkinderen vertellen over wat hun pa of ma allemaal heeft uitgespookt vroeger?
‘Dat kan, maar dan ook weer als spelletje, niet om een verdoken stukje opvoeding mee te geven. Kleinkinderen vinden het vaak fijn om te horen hoe hun ouders vroeger waren, maar dan niet in de zin van: “Je papa was ook zo, en jij moet vooral niet zoals hij worden.” Dan overschrijd je weer een grens.’
En wat met zinnen als: ‘Dat moet je niet aan mama of papa vertellen?’
‘O, nee. Zeker niet! Ik ben sowieso allergisch voor geheimen – wat een verschrikkelijk emotioneel mijnenveld is dat. Het is gewoon geen goed idee om je kleinkinderen dingen te zeggen als: “Dat is ons geheimpje.” Als spelletje kan het nog wel, maar vertrouw hun niets toe wat papa of mama niet mogen weten.
Kleinkinderen zullen zelf trouwens zelden of nooit een geheim over hun gezin naar buiten brengen. Die loyaliteit tegenover hun ouders is zo hevig: dat is een oerkracht die ze met hand en tand verdedigen. Dat systeem is heilig voor kinderen, en ze begrijpen het eigenlijk veel beter dan wij.’
Is dat de conclusie: in geval van twijfel, kijk goed naar de kleinkinderen?
‘Ja, want zij tonen hoe het werkt. Zij zijn hier sterker in dan wij, omdat het systeem voor hen nog helder is. Hoe ouder we worden, hoe meer we alles beginnen in te kleden met allerhande argumentaties.
Kinderen zijn rechtdoorzee, volwassenen maken al die kronkels en daardoor wordt het alleen maar verwarrend. Ik zeg mensen inderdaad vaak: “Kijk naar de kinderen, ze zijn sterker dan je denkt, en ze hebben een wijsheid die onbezoedeld is.”’
Dit artikel verscheen eerst in het Magazine voor GROOTouders (nr. 5, 2020). Ook ontvangen? Schrijf je dan in voor het magazine en de bijbehorende nieuwsbrief. Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.
Gepubliceerd op: 16/07/2020, laatste update op: 16/02/2023