Menstruatie. Ieder mens met eierstokken kan erover meepraten. We zetten een paar feiten, fabels en verbanden op een bloedrode, taboeloze rij.
8 jaar
Elke dag menstrueren 800 miljoen meisjes en vrouwen. De doorsnee vrouw bloedt in haar leven ongeveer drieduizend dagen, wat neerkomt op meer dan acht jaar. Het bloedverlies schommelt gemiddeld rond de vijftig milliliter per menstruatie.
De rode vlag
Om aan te geven dat je ongesteld bent en dat het die tijd van de maand is, bestaan er massa’s uitdrukkingen. De ene al wat plastischer dan de andere. Vertellen dat de Russen in het land zijn, zal door de huidige situatie voor een grote portie paniek zorgen, maar de rode vlag hangt op bepaalde plaatsen nog altijd uit.
Vrouwen zitten soms met hun veranderingen, dan weer met hun vodden, klodden, prutsen, bazaar, bucht of brol. Jep, gezellige boel. De oorsprong van die vodden moeten we trouwens niet ver zoeken: vroeger stopten vrouwen letterlijk vodden in hun onderbroek om menstruatiebloed op te vangen.
Geen taboe bij de Grieken
De oude Grieken beschouwden menstruatiebloed gewoon als een lichaamsvocht, net zoals zweet en urine. En om ervoor te zorgen dat alles in balans bleef, moest dat vocht nu eenmaal op bepaalde tijdstippen uit het lichaam komen.
Opvallend feit: menstrueren was in die tijd niet alleen voorbehouden voor vrouwen, ook mannen deden het. Zogezegd. Want een ‘menstruerende’ man had waarschijnlijk gewoon last van bloedende aambeien. Artsen zagen dat bloedverlies als iets wat goed is voor de gezondheid, dus menstruatie was bij de Grieken absoluut geen taboe.
Eva en de eerste menstruatie
Het taboe kwam er pas bij het begin van onze jaartelling. Onder invloed van verschillende godsdiensten heeft de mensheid gedurende tweeduizend jaar menstruatie bekeken als iets vies en slecht. Volgens het Christendom was Eva verantwoordelijk voor de zondeval en heeft God haar daarvoor gestraft.
Menstruatie was een deel van die straf, en het volksgeloof voegde daar nog een resem beperkingen aan toe. Want aangezien maandstonden onrein waren, konden vrouwen tijdens hun regels maar beter niet ter communie gaan of groenten inmaken. Om nog maar te zwijgen over het bereiden van mayonaise.
LEES OOK > Het abc van seksuele opvoeding voor ouders van tieners: deel 1
Het zwakke geslacht
In de negentiende eeuw koppelden wetenschappers heel wat ziekten en chronische klachten aan de maandstonden, wat ervoor zorgde dat vrouwen gezien werden als het zwakke geslacht. Ze waren zowel fysiek als mentaal onstabiel en onbetrouwbaar. Door die visie werd vrouwen heel wat ontzegd. Universitaire studies en politiek, bijvoorbeeld.
Niks in de slip
De feministische beweging van de twintigste eeuw wou een einde maken aan het idee dat vrouwen zwak zijn of bepaalde dingen niet aankunnen omdat ze menstrueren. Eén van de oplossingen? Ze moesten doen alsof ze geen maandstonden hebben. Maar dit zorgde ervoor dat menstrueren een taboe werd en dat de meeste vrouwen vandaag hun maandverband nog altijd in een mouw of broekzak moffelen wanneer ze naar het toilet gaan.
Denk ook maar aan reclame voor menstruatieproducten: hoe compacter en onzichtbaarder, hoe beter. In advertenties liggen menstruerende vrouwen niet opgerold in bed tot de pijn in hun onderbuik voorbij is. Ze gaan zwemmen, joggen en paardrijden. Alsof er niets aan de hand of in de slip is.
Afzonderen
Ooit van chhaupadi gehoord? Het is een eeuwenoude hindoeïstische traditie waarbij vrouwen (en ook meisjes) tijdens hun menstruatie naar primitieve hutten of zelfs dierenhokken gestuurd worden. Simpelweg omdat ze dan ‘onrein’ zijn. Ze moeten zich daar een week afzonderen zodat ze hun omgeving geen schade kunnen berokkenen. Hoewel deze traditie sinds 2005 officieel verboden is, houdt ze in het westen van Nepal nog altijd stand.
LEES OOK > Anticonceptie na de bevalling
#menstruationmatters
Vandaag begint er in het Westen een nieuwe wind te waaien. Moeders praten meer openlijk met hun dochters over ongesteld zijn, vriendinnen steunen mekaar en helpen elkaar uit de nood bij onverwachte regels en lekjes. In 2019 deed de menstruatie-emoji zijn intrede in de vorm van een druppel bloed en op sociale media vertellen vrouwen wat menstruatie met hen doet. Ze gebruiken de hashtags #period en #menstruationmatters om het taboe de wereld uit te helpen.
Libresse lanceerde een paar jaar geleden voor het eerst – en als enige – reclameboodschappen voor maandverband met rode in plaats van blauwe vloeistof. Oef, nu moeten we niet langer denken dat alleen vrouwen van adel ongesteld worden.
Meisjesdingen
Ook tennisster Heather Watson heeft de wereld een handje geholpen bij het normaliseren van menstruatie en alle ongemakken die daar komen bij kijken. Toen ze in 2015 onverwacht werd uitgeschakeld op de Australian Open, vertelde ze achteraf aan de pers dat ze zich niet goed voelde. ‘Ik voelde me licht in mijn hoofd en ik had weinig energie … het is gewoon iets dat ik heb, meisjesdingen.’
Period coach
Club YLA, de vrouwenploeg van Club Brugge, gaat vanaf volgend jaar de hulp inschakelen van een period coach. Die coach gaat de menstruatiecyclus van alle vrouwen in kaart brengen, zodat ze daar rekening kunnen mee houden. Op bepaalde momenten tijdens de cyclus lopen vrouwen namelijk meer risico’s op blessures en kan het erop aan komen om bijvoorbeeld de krachttraining aan te passen.
Menstruatiecups
Uit onderzoek van Caritas Vlaanderen in 2019 blijkt dat maar acht procent van de Vlaamse meisjes menstruatiecups gebruikt. Volgens Victoria Bracke, assistent gynaecologie aan het AZ Sint-Lucas, heeft die cup nochtans wat voordelen ten opzichte van een tampon en maandverband.
‘De menstruatiecup is eenvoudig in het gebruik en wordt niet gevoeld. Daarnaast is het grote voordeel dat de cup herbruikbaar is en daarom zorgt voor minder kosten en minder afval.’ Eén cup kan trouwens meer dan vijf jaar meegaan.
LEES OOK > Met je tiener praten over relaties en seks: ‘Alles is hier bespreekbaar’
Menstruatie-armoede
Menstruatie-armoede is nog altijd een feit. Het bovenvermelde onderzoek van Caritas Vlaanderen toonde aan dat twaalf procent van de meisjes tussen twaalf en vijfentwintig jaar het al meegemaakt heeft dat er niet genoeg geld was om menstruatieproducten te kopen. Vijf procent bleef om diezelfde reden al eens weg van school.
Vrouwen en meisjes in armoede vervangen hun tampon of maandverband minder vaak of gebruiken wc-papier en keukenrol in de plaats van menstruatieproducten, waardoor er vaker infecties ontstaan. Om nog maar te zwijgen over de stress die het veroorzaakt wanneer je moet vrezen voor lekjes.
Schotland als voorbeeld
Schotland heeft als eerste land ter wereld de menstruatie-armoede grondig aangepakt door menstruatieproducten volledig gratis te maken voor iedereen. Tampons en maandverband zijn er sinds november 2020 gratis beschikbaar in apotheken, buurt- en jeugdhuizen. Labour-parlementslid Monica Lennon diende het wetsvoorstel in en verklaarde: ‘Niemand zou zich zorgen mogen maken over waar een volgende tampon of maandverband vandaan moet komen’.
Bij ons begint de bewustwording stilaan ook door te sijpelen en werden al heel wat lokale acties op poten gezet, onder andere dankzij de vrouwenraad. Een maatregel à la Schotland is nog lang niet in zicht, maar intussen kunnen we zelf wel zorgen voor wat doekjes tegen het bloeden. Hoe mooi zou het zijn als elke school, elk bedrijf en iedereen met een toilet wat tampons of maandverband ter beschikking stelt? Want sommige dagen zijn die dingen even onmisbaar als toiletpapier.
Bronnen: allesoverseks.be, caritasvlaanderen.be, vrtnws, wikipedia en de podcast ‘ongesteld’ van Eos Wetenschap en Radio 1 – Illustratie: Gloria Monserez
Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.
Gepubliceerd op: 27/04/2022, laatste update op: 20/06/2023