Humeur en hormonen: ze worden vaak in één adem genoemd. Bij de extreme emoties van een puber bijvoorbeeld, of overgevoeligheid rond de menstruatie. Vermoeidheid komt door weinig bijnierhormonen, en onrust door overactieve schildklierhormonen.
Dat denken we tenminste. Maar topdokter Guy T’Sjoen weet alles over hormonen. Hij is duidelijk: de meeste van die vage klachten hebben niets met hormonen te maken.
Humeur en hormonen?
Guy T’Sjoen, bekend van de Vier-reeks Topdokters, is endocrinoloog in UZ Gent. Hormonenspecialist zeg maar. ‘Hormonen zijn levensnoodzakelijk. Bij een ernstig tekort of teveel is er een serieus probleem’, zegt hij.
‘Daar komen vaak mentale klachten bij. Iemand met een te snel werkende schildklier wordt bijvoorbeeld sneller boos, is onrustig en opgejaagd. Bij een te traag werkende schildklier treedt vermoeidheid op en worden emoties “vlakker”.
‘Mede door de sociale media die alleen de hoogtepunten tonen, zijn we verslaafd aan dopamine-impulsen.’
Maar dat verband tussen humeur en hormonen is er alleen als de hormoonspiegel echt afwijkt. Als er sprake is van ziekte dus.
Binnen de normale hormonale grenzen is er geen verband aangetoond tussen hoe iemand zich voelt en de hormoonwaarden in het bloed. Dan is iemand die veeleer hoog scoort op het vlak van schildklierhormonen niet noodzakelijk meer opgejaagd.’
LEES OOK > Het belang van hormonen voor je lichaam
Het buikje van Trump
Stap je met het verkeerde been uit bed, of ben je opvliegend, dan ben je er dus aan voor de moeite: het ligt wellicht niet aan de hormonen.
‘De hersenen en de context waarin iemand opgroeide en leeft, hebben ongetwijfeld een crucialere invloed’, meent T’Sjoen. ‘Neem bijvoorbeeld Donald Trump. “Te veel testosteron”, hoor je, verwijzend naar zijn vrouwonvriendelijke uitspraken of opgeblazen ego.
Aan zijn buikje te zien vermoed ik eerder een laag testosteron. Niet de hormonen, maar hoe hij over de wereld denkt en in het leven staat, verklaren zijn gedrag. En daar is hij voor verantwoordelijk, niet zijn hormonen.’
Hormonen of hersenen?
Hormonen of hersenen?En wat dan met de pieken en dalen bij pubers? ‘De hormonen, waaronder groei- en geslachtshormonen, zijn bij pubers in volle ontwikkeling. Maar ze veroorzaken niet alle emotionele schommelingen.
Pubers krijgen te maken met heel veel veranderingen. Ze hebben behoefte aan de koestering van ouders, maar willen zich tegelijk losmaken, een eigen identiteit ontwikkelen, en scoren bij leeftijdsgenoten. Dat is veel ineens voor zo’n jongere.
Ook de hersenen zijn volop in evolutie. Maar ze zijn nog niet op alle vlakken volgroeid, waardoor ze niet altijd even aangepast reageren. De hersenen worden onderschat, en de geslachtshormonen overschat als het om emoties gaat.’
LEES OOK > Het tienerbrein maakt het ouders knap lastig
Die tijd van de maand
‘Patiënten die bij ons aankloppen met het idee dat hun neerslachtigheid of kregeligheid te maken heeft met hormonaal onevenwicht hopen soms er met een pilletje vanaf te raken. Zo werkt het helaas niet.
Er bestaan reële klachten rond humeur waarbij hormonen een rol kunnen spelen. Bijvoorbeeld ongemakken die nogal wat vrouwen hebben rond de menstruatie. Door de hormonale schommelingen in die periode wordt er een verband vermoed.
Maar evenveel vrouwen met gelijkaardige hormoonschommelingen hebben geen klachten. De klachten zijn echt, maar de link met hormonen is niet altijd eenduidig.’
Bekijk leven en relaties
‘Wie vaak humeurig is, moet volgens mij in eerste instantie zijn of haar leven en relaties onder de loep nemen. Misschien zit daar iets niet goed. Al kan bij twijfel een bloedcontrole via de huisarts nooit kwaad.
Je af en toe wat minder voelen hoort ook bij het leven. Mede door de sociale media, die alleen de hoogtepunten tonen, zijn we verslaafd aan dopamine-impulsen. Het gewone leven ervaren we snel als gemis en saai, en een mindere periode als problematisch.
Dopamines, endorfines en andere neurotransmitters behoren niet tot het domein van de endocrinoloog, maar dat van de psychiater.’
LEES OOK > Waarom het goed is om me-time in te plannen, ook al is je keuken ontploft
Topdokter Guy T’Sjoen is diensthoofd Endocrinologie in UZ Gent en hoogleraar aan de UGent. In zijn jongste boek Hormonen onder controle gidst hij je door de wirwar van hormonen in ons lijf.
Foto Guy T’Sjoen: Geert Van de Velde
Dit artikel verscheen in april 2021 in De Bond, het ledenblad van de Gezinsbond. De Bond kan ook bij jou (gratis!) in de bus vallen. Het enige wat je hoeft te doen, is lid worden. Nieuwtjes en activiteiten van de Gezinsbond meevolgen kan ook via Facebook, Twitter en Instagram.
Gepubliceerd op: 12/04/2021, laatste update op: 21/04/2021