Pensioenhervorming heeft te weinig aandacht voor impact van zorg in gezinnen

Pas gepensioneerde vrouwen krijgen vandaag een kwart minder pensioen dan mannen. Dat blijkt uit recent onderzoek. Maar vrouwen werken niet minder, ze doen meer onbetaalde zorgarbeid. Bij de onderhandelingen over de pensioenen verdient de ongelijke opname van zorg binnen gezinnen meer erkenning, zoals het regeerakkoord belooft. Alleen een pensioenhervorming die daarmee rekening houdt, is rechtvaardig.

Na hun pensioen komen heel wat vrouwen nog te vaak in armoede terecht. Hoezo? Omdat ze door onbetaalde zorgarbeid te weinig pensioen kunnen opbouwen in hun actieve jaren. De federale regering heeft beloofd om bij de pensioenhervorming elke voorgestelde maatregel af te toetsen aan deze realiteit: de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen en hoe die zich vertaalt binnen gezinnen.

Dat is een mooi streven, waar de Gezinsbond volledig achterstaat. We begrijpen dan ook niet dat er voorstellen op tafel liggen om mensen – meestal vrouwen – die onbetaalde zorgarbeid verrichten, zelfs nog minder pensioen te geven.

Waar zien we vooruitgang?

De federale regering houdt gelukkig wel al rekening met een aantal discriminaties die voor de Gezinsbond dringend weggewerkt moesten worden. Enkele voorbeelden:

• Een beter pensioen voor onthaalouders en voor meewerkende echtgenoten van zelfstandigen. Vaak gaat het in die situaties over vrouwen die door dat beroepsstatuut in het verleden geen of een beperkt pensioen hebben opgebouwd.
• Verbeteringen bij de overgangsuitkering voor wie zijn partner verliest. Sinds 2021 krijgt de overblijvende partner altijd minstens een minimumuitkering. En jonge weduwnaars en weduwen met minstens één kind onder de twaalf jaar hebben voortaan gedurende vier in plaats van twee jaar recht op een overgangsuitkering. Ook het overlevingspensioen – waar je als gehuwde vanaf 49 jaar recht op hebt – kan je sinds 2021 beter cumuleren met een eigen beroepsinkomen. Deze verbeteringen zijn vooral voordelig voor vrouwen omdat hun eigen beroepsinkomen vaak onvoldoende is.

Op deze vlakken is er dus wel degelijk meer erkenning voor zorgarbeid. Toch maken we daarbij nog enkele kanttekeningen. De genoemde maatregelen gaan voor ons nog niet ver genoeg en ze richten zich uitsluitend op specifieke groepen.

LEES OOK > Het overlevingspensioen en de overgangsuitkering moeten dringend beter

Wat kan beter?

Bij de onderhandelingen over de pensioenhervorming wordt een hele resem voorstellen besproken, te veel om op te noemen. We pikken er vier uit waar de Gezinsbond niet mee akkoord gaat:

• Het voorstel om voor de berekening van het minimumpensioen geen gelijkstelling meer te geven voor het opnemen van verlofstelsels (ouderschapsverlof, tijdskrediet voor zorg, mantelzorgverlof, verlof voor medische bijstand…).
• Het feit dat wettelijk samenwonenden niet in aanmerking komen voor het overlevingspensioen. Nochtans is wettelijk samenwonen vandaag de meest gangbare samenlevingsvorm bij koppels.
• De beslissing om het opnieuw mogelijk te maken dat je tijdskrediet opneemt zonder een uitkering én dus ook zonder pensioenrechten op te bouwen. Dit zorgt onvermijdelijk voor onvolledige pensioenen bij – alweer – vooral vrouwen die dit zorgverlof opnemen.
• Het feit dat er geen sprake meer is van de zogenaamde pensioensplit. De pensioensplit verdeelt de pensioenrechten gelijk binnen een koppel, waardoor de lusten en de lasten van betaald en onbetaald werk eerlijk verdeeld worden. Deze regering had beloofd – net als de vorige regeringen – om de maatregel te onderzoeken. Intussen is de pensioensplit opnieuw een stille dood gestorven, zo lijkt het. We willen dat deze piste wél serieus genomen wordt en weer op onderhandelingstafel komt.

De Gezinsbond vraagt een genderbewust en gezinsvriendelijk pensioen

Om de pensioenen betaalbaar te houden, moeten we langer en meer aan de slag. De Gezinsbond steunt dat beleid. Tegelijk zijn er de vele zorgnoden waar gezinnen vroeg of laat mee te maken krijgen. Daarom moet ons pensioenstelsel genderbewust zijn en rekening houden met de impact van zorg in gezinnen. Dit zijn onze eisen:

• Behoud de verlofstelsels, zorg voor een betere vergoeding en laat deze stelsels altijd meetellen voor het pensioen en het minimumpensioen, ook als ze onbetaald zijn.
• Stel het overlevingspensioen open voor wettelijk samenwonenden en verleng de overgangsuitkering voor wie jonge kinderen heeft. Bekijk hoe je mensen die recht hebben op deze uitkeringen nog beter informeert.
• Zorg voor een pensioenkrediet voor wie zich als mantelzorger registreert maar geen mantelzorgverlof opneemt.
• Voer een rechtvaardig systeem van pensioensplit (gelijke verdeling van rechten binnen een koppel) in voor het wettelijk pensioen. Dit systeem bestaat vandaag wel al voor het aanvullend pensioen.

Dit artikel verscheen in mei 2023 in De Bond, het ledenblad van de Gezinsbond. De Bond kan ook bij jou (gratis!) in de bus vallen. Het enige wat je hoeft te doen, is lid worden. Nieuwtjes en activiteiten van de Gezinsbond meevolgen kan ook via Facebook, Twitter en Instagram.

Tags: pensioen, uit de bond