Kinderen hebben rechten. In Vlaanderen worden die bewaakt door het Kinderrechtencommissariaat. Maar hebben kinderen ook klimaatrechten? Kinderen zijn niet verantwoordelijk voor de klimaatcrisis, maar ze dragen er wel de gevolgen van. Droogte, overstromingen, hittegolven en luchtverontreiniging, ze bedreigen de rechten van kinderen: op schone lucht, voldoende voedsel en water, een degelijke huisvesting en een goede ontwikkeling. Brengt de klimaattop van Glasgow daar verandering in?
Hittegolven worden jaarlijkse kost
Het klimaat verandert. Eerst langzaam, de laatste jaren steeds sneller. Klimaatsextremen zullen in de toekomst steeds meer voorkomen. Neem bijvoorbeeld hittegolven. Wie geboren is rond 1960 herinnert zich de hete zomer van 1976. Die was speciaal, buitengewoon. In de toekomst worden hittegolven jaarlijkse kost.
Een recente studie van VUB-professor Wim Thierry berekende de gevolgen van de klimaatsopwarming voor mensen met verschillende geboortejaren. Wie geboren is rond 1960 zal nog een beperkt aantal van die hete jaren meemaken. Maar kinderen hebben heel hun leven nog voor zich. Een kind geboren in 2020, kan meer dan 30 van die hittegolven moeten doorstaan als we niet snel onze uitstoot van broeikasgassen verminderen.
Woont dat kind in het Midden-Oosten of Afrika, dan is het hek helemaal van de dam. Zij hebben bij anderhalve graad opwarming al een enorme toename in klimaatextremen. Kijk naar de gevolgen van de overstromingen in Wallonië. Wie wenst dat een kind toe? En toch zullen kinderen, geboren in 2020, drie keer meer van deze overstromingen meemaken dan hun grootouders.
LEES OOK > ‘Grootouders voor het klimaat’ strijden voor groene toekomst kleinkinderen
Kinderen en het klimaat
Volgens de Conventie voor de Rechten van het Kind en de Akkoorden van Parijs moeten we veel meer doen om onze kinderen te beschermen voor de gevolgen van klimaatverandering. Bovendien hebben ze het recht om gehoord te worden, om deel te nemen aan het debat. Ze moeten dus weten waar het om gaat, op een niveau dat ze kunnen verstaan.
Met kinderen praten over klimaat is niet altijd makkelijk. De gevolgen zijn angstwekkend, de oplossingen lijken vaak onhaalbaar. De juiste balans vinden is een kunst. Geef aandacht aan het belang van samenwerken. Het gat in de ozonlaag hebben we ook weer dicht gekregen door samen te werken. Neem je kinderen mee naar een beverburcht. De bever was verdwenen in België, maar door natuurbeheer en waterzuivering hebben we die weer terug gekregen. Het kan dus.
Broeikasgassen zijn niet slecht. Zonder broeikasgassen rond de aarde zou het maar liefst 33 graden kouder zijn. Broeikasgassen zijn een warme deken die de warmte terug naar de aarde kaatsen. Maar te veel is te veel, als je deken te dik is, ga je zweten, en dat is niet comfortabel. Als we te veel olie, kolen en gas verbranden, dan maken we de deken steeds dikker.
LEES OOK > Tien klimaatacties die werken, ook bij jou thuis
De emmer loopt langzaam vol
Even een vergelijking. Onze wereld is een hele grote emmer en wij hebben een kraan openstaan die de emmer langzaam vult. Tot hij overstroomt. Als dat gebeurt zijn de gevolgen moeilijk voorspelbaar: mensen kunnen uitglijden op de natte vloer of de plinten trekken krom.
Sinds 1995 komen alle landen van de Verenigde Naties jaarlijks samen om af te spreken hoe we het probleem van die overlopende emmer zullen aanpakken. In 1997 in Kyoto stellen enkele landen voor om de kraan een klein duwtje te geven, maar er gebeurt weinig. Integendeel: heel wat landen draaien de kraan nog een stuk verder open.
Pas in 2015 in Parijs spreken alle landen af om de emmer niet te laten overstromen. Hoe, dat is voor later. Slimme wetenschappers berekenen: als we de kraan dichtdraaien voor 2050, dan zal de emmer niet overstromen. Liefst draaien we wat sneller, zodat de emmer niet helemaal tot de rand vult. Zo zijn we zeker dat er geen water over de randen klotst.
Alleen de datum blijft hangen: tegen 2050 moet de kraan dicht. Heel wat landen beslissen om ze tot dan nog wat verder open te zetten. Aan het huidige tempo bereiken we het peil waarop water over de randen klotst al in 2030 …
LEES OOK > Klimaatangst bij jongeren: ‘Overheid, doe iets!’
In 2015 spraken de wereldleiders af de opwarming te beperken tot 2 graden Celsius. In Glasgow zouden ze afspreken hoe ze de CO2-kraan eindelijk gaan dichtdraaien. Dat wordt geen gemakkelijke taak, want op dit moment gaat ze nog steeds stilletjes verder open. Europa vertrekt met een stevig plan: in de Europese klimaatwet is vastgelegd dat onze uitstoot tegen 2030 minsten 55% lager moet liggen dan in 1990. Hoe we die inspanning verdelen over de landen binnen Europa, ligt nu op tafel.
In Glasgow wordt het Europese plan naast de klimaatplannen van alle andere landen gelegd. Samen moeten ze ervoor zorgen dat de emmer niet overloopt. Maar daar stopt het niet. Al die plannen kosten geld. Veel geld. Maar als we niets doen, zal de klimaatschade uiteindelijk veel meer kosten. De overstromingsramp in Wallonië kostte al 2 miljard, de schade in Duitsland loopt op tot 26 miljard.
Kosten en winsten
Investeren in klimaatbeleid levert ook winsten. Groene, klimaatbestendige steden zijn leuker om in te wonen. Goed geïsoleerde huizen zijn comfortabeler. Duurzame producten gaan minder snel kapot, en je kan ze repareren. Overstappen op elektrisch vervoer verbetert de luchtkwaliteit. Meer bos en natuur in de buurt is goed voor je gezondheid.
Klimaatbeleid mag dus wat kosten. Maar het is wel belangrijk dat het voor iedereen haalbaar blijft. We hebben nood aan solidariteit. Tussen gezinnen, overheid en bedrijven. Maar ook tussen landen. Op de klimaattop van 2009 in Kopenhagen spraken de landen af om samen een klimaatfonds op te richten. In Glasgow ging het dus ook over centen: hoeveel draagt elk land jaarlijks bij aan dit fonds.
De komende jaren moeten we allemaal aan de slag. De overheid moet met duidelijke normering, subsidiebeleid en keuzes de omslag in goede banen leiden. De transportsector zal het aantal gereden kilometers sterk moeten verminderen, en overstappen op hernieuwbare energiebronnen.
Ook de industrie moet op zoek naar alternatieven voor fossiele grondstoffen en brandstoffen. Sommige producten zullen daardoor duurder worden. Het is aan de overheid om basisproducten voor iedereen betaalbaar te houden. In de landbouw zijn nieuwe technieken nodig, zodat koolstof weer opgenomen wordt in de bodem. Minder vee betekent minder uitstoot. Gelukkig heeft dagen zonder vlees aangetoond dat af en toe wat minder ook leuk kan zijn.
LEES OOK > De CO2-uitstoot van je verwarming verminderen met een warmtepomp
Grote doorbraken: maar nog niet direct
Glasgow leverde een akkoord op. Het is een mooi akkoord, met een paar grote doorbraken. Eindelijk durft de wereld praten over minder steenkool verbranden. De rijke landen beloven opnieuw geld te storten in een klimaatfonds om de armere landen te helpen de klimaatgevolgen op te vangen.
En ja, de wereld blijft beloven dat we de opwarming liefst niet meer dan anderhalve graad laten oplopen. Maar opnieuw beginnen we niet direct. Hoe we het gaan aanpakken? Dat is voor volgend jaar.
Glasgow heeft opnieuw beloofd de kraan tijdig dicht te draaien. Maar nu nog niet. De rijke landen zullen dweilen kopen, of op zijn minst leren hoe je dweilen moet maken. En we hebben afgesproken dat we allemaal op dezelfde manier zullen meten hoeveel water er in de emmer loopt. Mooie afspraken, als we meer tijd zouden hebben. Maar die is er niet. Aan het huidige tempo loopt de emmer nog steeds over in 2030.
LEES OOK > Energielabel A voor elke woning tegen 2050
Hoe moet het nu verder?
Klimaatbeleid zal een impact hebben op het gezinsbudget. Er is nood aan een goede ondersteuning voor gezinnen om hun woning energiezuinig te maken voor ze kunnen overstappen naar klimaatneutrale verwarming. Ook een degelijk, betrouwbaar en betaalbaar openbaar vervoer om het gebruik van fossiele brandstoffen te verminderen is nodig. En er is nood aan een toekomstgericht energiebeleid om de energiefactuur beheersbaar te houden terwijl we de omslag verzekeren.
Sta ons toe even de vergelijking te maken met corona. Ook daar was, en is, veel onzekerheid. We weten waar we naartoe willen: een normaal leven, met kans op sociaal contact zonder angst. Maar we moeten ook eerlijk durven zijn. Zonder verplichting verdwijnen de mondkapjes snel. Zonder richtlijnen duiken we massaal weer de cafés in.
We verwachten dus veel van de overheid: duidelijke, haalbare richtlijnen die garanderen dat we het einddoel halen. En ondersteuning waar nodig. Denk maar aan het coronaverlof, vergoedingen bij tijdelijke werkloosheid. Maatregelen die snel en efficiënt genomen werden. Ook voor de klimaattransitie zullen duidelijke richtlijnen en maatregelen nodig zijn.
Aanpassen aan een nieuwe realiteit kost moeite. Wij, als gezinnen zullen ons best moeten doen. Voor de toekomst van onze kinderen. Maar we rekenen tegelijk op een goede ondersteuning, ook door de overheid. Zodat gezinnen zonder financiële of mentale kopzorgen volop de rechten van hun kinderen kunnen garanderen.
In de tussentijd: plant meer groen in je tuin en neem de fiets. Goed voor je gezondheid, goed voor het klimaat. En goed voor de kinderen.
De Gezinsbond streeft naar een kindnorm voor klimaat. Meer hierover lees je hier. Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.
Gepubliceerd op: 19/11/2021, laatste update op: 17/12/2021