Je gezin draaiende houden is al een uitdaging op zich. Maar vandaag komen daar zo veel verantwoordelijkheden bij kijken waar je een antwoord op moet bedenken: gezond eten en leven, de juiste wachtlijsten kiezen, de plaats van de gsm en sociale media… Ook klimaatverandering beheerst de agenda. Met een rechtvaardig klimaatbeleid kan de overheid het makkelijker — en eerlijker — maken om met z’n allen klimaatverandering aan te pakken. Hoe kan het beleid beter, zodat elk gezin mee is in dat verhaal? We vroegen het aan expert Vanya Verschoore, voormalig coördinator van Reset.Vlaanderen, die meewerkte aan de “Just Transition Scan” van Reset.Vlaanderen.
Inboeten aan comfort?
Vanuit Reset.Vlaanderen, een netwerk van middenveldorganisaties, was je betrokken bij een scan die nagaat hoe sociaal rechtvaardig het klimaatbeleid is. Waarom die focus?
Vanya Verschoore: ‘Vaak hoor je een negatief discours over het klimaatbeleid, met uitspraken als “we gaan allemaal armer worden en aan comfort inboeten”. Maar dat hoeft niet. Als de brede samenleving mee is in het klimaatverhaal, gaan we de financiële lasten beter kunnen verdelen. De klimaatzaak is een zaak van iedereen en niet alleen van de “groene bakfietsouders”.
‘Je moet voelen dat die transitie eerlijk verloopt, ook voor jouw gezin’ – Vanya Verschoore, klimaatexpert
Veel organisaties zoals de Gezinsbond streven naar een “sociaal rechtvaardig” klimaatbeleid dat aandacht heeft voor elke burger en elk gezin. We denken daarbij in de eerste plaats aan de meest kwetsbare mensen. Maar ook heel wat gezinnen die wel een budget voor energiezuinige investeringen hebben, zetten die stap niet.’
Er is nochtans heel wat klimaatbeleid, en de overheid deelt premies en subsidies uit. Waar loopt het fout?
‘Uit onze scan blijkt dat het huidige beleid gebrekkig en oneerlijk is. De klimaatplannen zijn vaak nog te vrijblijvend en de gevraagde inspanningen zijn niet goed verdeeld. Je moet voelen dat de transitie eerlijk verloopt, ook voor jouw gezin. Of het nu over wonen, financiering, werk of mobiliteit gaat.
Daarom willen we elk jaar toetsen hoe klimaatrechtvaardig het beleid op al die domeinen is. Dat doen we met wetenschappelijk onderbouwde cijfers die aantonen wat er echt moet gebeuren.’
LEES OOK > Ontdek de pakkende Brieven van Grootouders voor het Klimaat: ‘De tijd dringt’
Geen individueel verhaal
Maak dat eens concreet. Wat versta je bijvoorbeeld onder een sociaal rechtvaardig woonbeleid?
‘Kijk naar de 180.000 mensen die op de wachtlijst voor een sociale woning staan. Sociale huisvesting kan op veel gebieden een enorme hefboom zijn. Een overheid die investeert in klimaatbestendige sociale huisvesting, zet enorme stappen vooruit. Je helpt zo gezinnen betaalbaar en zorgt tegelijk voor werkgelegenheid. Beleidsmakers zouden voorrang moeten geven aan een sociaal woonbeleid.
Ook op de private woningmarkt hapert het. Premies voor energiezuinige investeringen maken renovatie haalbaarder voor eigenaars. Maar daar bereik je alleen gezinnen mee die er de middelen voor hebben en de weg weten te vinden in de administratieve rompslomp. Bovendien krijg je de premie pas nadat je de werkzaamheden uitgevoerd hebt. Wie zelf op voorhand geen budget heeft voor zo’n grondige renovatie, valt dus uit de boot bij het premiesysteem. Prefinanciering – zoals de Gezinsbond voorstelt – is een belangrijke stap om iedereen mee te krijgen.’
Welke inspanningen kunnen steden en gemeenten doen voor een rechtvaardig klimaatbeleid?
‘Lokale besturen zijn belangrijke spelers in de klimaatuitdaging. Zo zijn energiehuizen en energiescans waardevolle initiatieven. Maar die richten zich alleen op individuele gezinnen, terwijl we zoveel meer kunnen bereiken met collectieve projecten.
Het is toch niet mogelijk om in elk huis een warmtepomp te gaan plaatsen? In steden kun je het veel doelgerichter aanpakken met kleine warmtenetten en centrale systemen om energie op te wekken.
Eenoudergezinnen of gezinnen in een kwetsbare situatie, die vaak niet de middelen en de mentale ruimte hebben om te investeren, hebben trouwens ook baat bij een collectieve aanpak en ondersteuning.’
LEES OOK > Meebouwen aan de toekomst: de Gezinsbond toont waar gezinnen van wakker liggen
Mobiliteit voor iedereen
De scan focust ook op mobiliteit. Met het voorstel van een ‘Gezinskaart voor het openbaar vervoer’ zet de Gezinsbond in op duurzame verplaatsingen, maar is dat genoeg?
‘Aantrekkelijk en betaalbaar openbaar vervoer sluit aan bij dat rechtvaardige klimaatverhaal. Toch zien we dat vooral in landelijke gebieden het busvervoer ontoereikend is. Het nieuwe vervoersplan Hoppin verdient zeker kansen, want er moest iets veranderen. Maar de praktijk toont aan dat er te weinig vanuit de gebruiker wordt gedacht, en hoe die zich verplaatst. Alles begint met extra budget voor De Lijn om in een kwaliteitsvol aanbod te voorzien.
‘De transitie gaat zo snel dat een op de vier werknemers nu al de impact van de klimaatverandering voelt’ – Vanya Verschoore, klimaatexpert
Tegelijk zien we dat de overheid in elektrische auto’s investeert. Een elektrische auto is een stuk duurder dan een gewone gezinswagen, en dus voor heel wat gezinnen onbetaalbaar. Veel mensen vinden dat onrechtvaardig, wat heel verstaanbaar is. We moeten werken aan een vervoersplan dat rekening houdt met iedereen, ook met wie minder middelen heeft of digitaal minder vaardig is.’
Meer jobs? Vooral andere!
Wat betekent de transitie voor onze kinderen, bijvoorbeeld voor hun studiekeuze?
‘Het zijn niet alleen onze kinderen die in de toekomst andere jobs gaan uitvoeren. De transitie gaat zo snel dat een op de vier werknemers nu al de impact van de klimaatverandering voelt.
De komende jaren hebben we heel wat bouwvakkers nodig, maar de uren waarop ze kunnen werken, zullen allicht door de hitte verschuiven. Verwarmingstechnici moeten nieuwe technieken leren, en ook in de metaalnijverheid en de auto-industrie treden grote verschuivingen op. De transitie levert meer jobs op, maar dat zijn andere jobs dan we vandaag kennen.’
Conclusie: we moeten het vooral niet te negatief inzien, maar de koe bij de horens vatten?
‘Dat klopt. We mogen de klimaatinspanningen vooral niet als een last beschouwen. Uiteindelijk gaat het over een leefbare toekomst voor onze kinderen en kleinkinderen. Hoe gaan zij nog aangenaam kunnen wonen, werken en leven? Dat zijn de vragen die nu voor ons liggen.
Maar iedereen bij de transitie naar een duurzamere samenleving meekrijgen, lukt pas als er een rechtvaardiger klimaatbeleid komt. Organisaties zoals de Gezinsbond moeten er bij de overheid op blijven aandringen om drempels te verlagen.
Met het juiste klimaatbeleid kunnen we de samenleving verbeteren. Niets doen is geen optie!’
Foto Vanya Verschoore: Thijs Calu
Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.
Gepubliceerd op: 07/10/2024, laatste update op: 21/11/2024