De een ergert zich aan het minste, de ander vindt alles en iedereen best oké. En terwijl sommigen als het een beetje tegenzit alles donker zien, zijn er ook mensen die na zware tegenslagen de moed erin houden. Wat bepaalt ons humeur? Zijn de verschillen aangeboren en zijn we overgeleverd aan de combinatie van ‘geluksstofjes’ in onze hersenen of kunnen we ons humeur en geluk toch ook een beetje zelf maken? Met die vragen klopten we aan bij de Nederlandse psycholoog Marcelino Lopez.
Wat bepaalt ons humeur?
Marcelino Lopez vraagt zich na twintig jaar in het vak nog regelmatig af wat hij kan betekenen. ‘Mensen gaan in therapie omdat ze niet gelukkig zijn, kampen met negatieve gedachten en emoties, niet assertief zijn, een kort lontje hebben wat relaties geen goed doet, enzovoort.
We weten uit onderzoek dat therapie in een derde van de gevallen echt een verschil maakt. Voor een ander derde helpt het een beetje en de rest komt er niet mee vooruit.
Welke van de tientallen erkende therapievormen wordt ingezet, maakt geen verschil. Totaal tegengestelde therapievormen waarbij de een zweert bij het analyseren van gedachten en de ander adviseert die gedachten te laten “passeren” zonder er aandacht aan te geven, leiden tot ongeveer dezelfde resultaten.
Het brein is een van de meest ingewikkelde organen. Wetenschappelijk onderzoek brengt steeds meer aan het licht over de werking van neurotransmitters in de hersenen, maar hoe we ons voelen, is een complexe wisselwerking tussen brein en lichaam, de situatie, gedachten, wat we doen … Er is nog veel dat we niet weten.’
LEES OOK > Topdokter Guy T’Sjoen: ‘Zeg niet te snel: het zijn de hormonen’
Maakbaarheid wordt overschat
‘Een goeie therapeut helpt mensen om blinde vlekken te zien en op een andere manier te kijken naar zichzelf en het leven. Het kan tot inzichten leiden die iemand ertoe aanzetten het leven anders in te richten of aan te pakken. Dat kan een groot verschil maken voor de levenstevredenheid.
Maar ik zie ook mensen die blijven zoeken en “werken aan zichzelf”. Ze overschatten de maakbaarheid van geluk. Het is dansen op een slappe koord wat je kan veranderen en wat niet.
Als je therapie na therapie blijft volgen, en dertig zelfhulpboeken leest in de hoop daar beter van te worden, kom je misschien niet toe aan de acceptatie van wie je bent, mét de moeilijke kanten. Terwijl dat een belangrijke voorwaarde is om gelukkig te kunnen zijn.
Onze persoonlijkheid – inclusief temperament en neiging tot (on)tevredenheid, piekeren … – is voor de helft bepaald door onze genen. Dat is best een flink stuk waar we het mee moeten doen. De invloed van omstandigheden, opvoeding enzovoort is tien procent. Ook dat is iets waar je soms niet veel (meer) aan kan veranderen.’
Verkeerde been
‘Naast invloed van genen en omgeving op wie je bent, blijft nog veertig procent over waar je zelf vat op hebt.
En zelfs die maakbaarheid is relatief, want waarom vind ik op het ene moment de koffie ’s ochtends lekker, mijn vriendin een geschenk uit de duizend, en zelfs de regen mooi terwijl op een ander moment de dankbaarheid om diezelfde dingen en mensen ver te zoeken is?
Misschien bedenk ik een reden waarom ik met het verkeerde been uit bed stapte: slecht geslapen, een sluimerend griepje. Dat noemen we de illusie van de introspectie. De waarheid is dat we er vaak niet echt achter komen wat de oorzaak is. En (over) morgen gaat het wellicht weer beter.’ (nvdr. We hebben het in dit artikel over de ‘gewone’ ups en downs, niet over ernstige psychische aandoeningen die medische begeleiding vergen).
Zoek omgeving die bij je past
‘Aanvaarden wie je bent en dat het leven soms lastig kan zijn, is misschien wel de belangrijkste stap op weg naar geluk. Weet dat een minpunt van je temperament in de ene situatie, een troef kan zijn in andere situaties.
Ik raad mensen aan een omgeving te zoeken waar ze tot hun recht komen. Ben je zacht en meelevend, dan zal je in een competitieve werksituatie met opgeblazen ego’s niet aarden. Je kan een assertiviteitstraining volgen om beter stand te houden. Maar of je daar echt gelukkig van wordt is een andere zaak. Je verhuist – als dat mogelijk is – beter naar een werkomgeving waar empathie gewaardeerd wordt.
Heb je graag dat dingen vooruitgaan, dan kan je geduld leren oefenen, maar je humeur zal niet gebaat zijn met ellenlange vergaderingen die de boel vertragen. Een context – werk, relatie … – die niet aansluit bij hoe je bent, belast het welbevinden. Hoe dat zich uit – van opvliegendheid tot neerslachtigheid – hangt af van je aard.
Weggaan uit de situatie kan een (noodzakelijke) oplossing zijn. Je neemt jezelf en je temperament wel overal mee en de perfecte situatie bestaat wellicht niet. Uitlaatkleppen – sporten, meditatie, wandelen enzovoort – om “ongewenste” gemoedstoestanden een beetje om te buigen, blijven handig.’
Foto: Frank Ruiter
Dit artikel verscheen in april 2021 in De Bond, het ledenblad van de Gezinsbond. De Bond kan ook bij jou (gratis!) in de bus vallen. Het enige wat je hoeft te doen, is lid worden. Nieuwtjes en activiteiten van de Gezinsbond meevolgen kan ook via Facebook, Twitter en Instagram.
Gepubliceerd op: 16/04/2021Tags: humeur, mentale gezondheid, psychische weerbaarheid, uit de bond