‘We genieten te weinig van het hier en nu’: zo maak je komaf met stress in je gezin

Dat we stress hebben op het werk, daar kunnen we vaak wel over praten. Maar toegeven dat je gezin je stress bezorgt? Dat doen we zelden, zelfs tegen onszelf. Nochtans is het heel normaal dat de hectiek en onvoorspelbaarheid die kinderen met zich meebrengen je cortisolniveau – het stresshormoon – aardig de hoogte in jagen. Marie-Anne Vanderhasselt, professor psychologie en mama van drie, legt uit wanneer er alarmbellen moeten afgaan en geeft praktische tips waarmee je stress in je gezin beter de baas kunt.

In je boek ‘Ouders onder hoogspanning’ schrijf je dat een portie gezonde stress van tijd tot tijd best nuttig is. Vanaf wanneer is er dan sprake van té veel stress?

‘Je ervaart te veel stress als de draaglast van je dagelijks leven groter wordt dan je draagkracht. Je krijgt dan het gevoel dat het allemaal te veel is: én die zwemzak klaarmaken, én de vakantieplanning in orde krijgen, én een traktatie voor de klas voorzien … Het is niet de bedoeling dat je je continu zorgen maakt over hoe je alles moet bolwerken. Als je dat doet, kan je niet meer genieten van het hier en nu. Bij alles wat je doet, ben je namelijk al bezig met het volgende dat moet gebeuren.

Ook snel boos worden op de kinderen is een alarmsignaal. Betekent dat dat je nooit mag uitvliegen? Natuurlijk niet! Dat hoort erbij. Het moet zelfs kunnen, je moet grenzen stellen. Door hun onvoorspelbaarheid kunnen kinderen je echt uit het lood slaan. Maar ben je altijd boos, is dat voor niemand leuk. Het wijst erop dat je nooit eens tot rust kan komen, waardoor de spanning opstapelt.’

Waarom ervaren ouders tegenwoordig zo veel stress?

‘Daar zijn verschillende redenen voor. De voornaamste is volgens mij de constante stroom aan prikkels, die eigen is aan de dag van vandaag. We worden continu geconfronteerd met dingen die we willen doen of moeten doen, onder meer via sociale media. Die voortdurende input maakt dat de stuurman in onze hersenen uitgeput raakt.

De stuurman is een metafoor voor onze prefrontale cortex. Dat is het voorste deel van onze hersenen, dat er onder meer voor zorgt dat we ons emotiecentrum onder controle kunnen houden. Maar als onze stuurman moe is door de enorme hoeveelheid prikkels, taken die gedaan moeten worden, hobby’s waar naartoe moet worden gereden, informatie die moet worden verwerkt … Dan raakt hij de controle kwijt en nemen onze emoties het over.’

LEES OOK > Een stressvrije ochtendroutine met kinderen: hoe pak je dat aan?

Sociale media hebben nog een nadeel, schrijf je. Ze zorgen ervoor dat je jezelf gaat vergelijken met anderen, wat nog meer stress met zich meebrengt?

‘Sociale media hoeven zeker niet problematisch te zijn. Als je goed in je vel zit en je stuurman goed werk levert, kunnen ze zelfs een bron van inspiratie vormen. Zie je dat iemand een leuke uitstap heeft gedaan? Tof, dan kan je daar ook eens heen. Zie je dat iemand iets op een bepaalde manier aanpakt? Mooi, dat kan je misschien ook eens proberen, denk je dan.

Is je stuurman echter uitgeput, dan kunnen die ogenschijnlijk perfecte beelden leiden tot twijfel en onzekerheid. Je krijgt je emotiecentrum, dat uitschreeuwt dat je niet goed bezig bent en dat je dringend moet veranderen, niet gesust. Met inderdaad nog meer druk en stress tot gevolg.’

Naast de constante stroom aan prikkels, zou ook de toegenomen eenzaamheid typisch zijn voor de huidige generatie ouders?

‘Zeker en vast. Vroeger waren gemeenschappen hechter. It takes a village to raise a child, maar die “village” is er voor velen niet meer. Ook dat jaagt ons spanningsniveau de hoogte in, want verbondenheid is een belangrijke buffer tegen stress. Wie connectie kan maken met de mensen om zich heen, voelt dat hij er niet alleen voor staat. Zo sta je uiteraard sterker in je schoenen.

Tegenwoordig hebben ouders wel vaak een netwerk waarop ze een beroep kunnen doen voor praktische hulp. Elk om beurt de kinderen brengen en halen, bijvoorbeeld. Maar tijd maken voor een goed gesprek met die ouders, schiet er vaak bij in. Terwijl wij sociale wezens zijn. Alleen maar focussen op dingen gedaan krijgen en de behoeften van je kinderen voorop plaatsen, maakt dat je de aandacht voor jezelf en je sociale contacten verliest. Hierdoor ga je je na verloop van tijd erg eenzaam voelen.

Veel mensen herkennen het gevoel van eenzaamheid trouwens niet direct. Ze merken een bepaalde onrust, die ze trachten weg te werken door hun huis op te ruimen of spullen te organiseren. Maar het enige wat er echt tegen helpt, is diepgaand contact met anderen. Het is zo dat je brein – en je stuurman – tot rust komt, waardoor je jouw emoties en stress weer beter de baas zal kunnen. En als je je als ouder goed voelt, geef je dat automatisch door aan je kinderen. Het is dus een beetje zoals in het vliegtuig: zet eerst je eigen zuurstofmasker op. Daar heeft het hele gezin baat bij.’

LEES OOK > Is jouw gezin goed omringd? Bouw aan je ‘dorp’

Ook de volgende zaken helpen om je beter te wapenen tegen stress in je gezin:

• ‘Leer het stresssystem te begrijpen. Hierdoor zal je je beter bewust worden van de sluimerende stress die je ervaart en snappen waar die vandaan komt. Je kan dan als het ware “mindful” stressen: in plaats van uit te vliegen op het moment dat de emmer overloopt, voel je een uitbarsting op voorhand aankomen en kan je de kinderen waarschuwen.’
• ‘Een rustige ademhaling brengt je brein tot rust. En je hoeft heus geen twintig minuten uit te trekken voor een ademhalingsoefening om dat te bereiken. Twee minuutjes focussen op je adem terwijl je in de supermarkt staat aan te schuiven, heeft al een bewezen effect. Adem in en uit en wees in het hier en nu, in plaats van op je gsm te kijken. Je zal merken dat je stuurman zich instant kalmer voelt.’
• ‘Laat ook je kinderen eens een ademhalingsoefening doen. Stress is besmettelijk, je neemt het van elkaar over. Iedereen in het gezin kan dus af en toe een rustpauze gebruiken. Je hoeft trouwens niet per se te vertellen dat het een ademhalingsoefening is: maak er bijvoorbeeld een wedstrijdje zo groot mogelijke zeepbellen blazen van.’
• ‘Forceer jezelf niet om steeds in je eentje de perfecte, meest educatief verantwoorde uitstappen te organiseren voor je gezin. Spreek in plaats daarvan regelmatig af met andere ouders om samen op pad te gaan. Kies een activiteit waarbij de kinderen elkaar kunnen bezighouden en maak van de gelegenheid gebruik om rustig bij te praten en écht verbinding te maken met je vrienden. Geniet daarvan. Zonder te denken aan wat je morgen moet doen.’
• ‘Fysieke activiteit is nog een uitstekende manier om opgebouwde spanning los te laten. Voel je dat het je even te veel wordt? Zet muziek op en dans door je living, ren een minuutje ter plaatse aan de koffiemachine, spring op de trampoline … Door je energie er op die manier uit te gooien, druk je jouw intern gaspedaal in. Nadien zal je lichaam automatisch op het rempedaal gaan staan, waardoor je niet alleen lichamelijk maar ook mentaal weer tot rust komt.’

Doe de 4-4-4

Wil je graag nog meer tips om de stress te bezweren? Neem dan zeker een kijkje op opvoedstress.be. Op die website van agentschap Opgroeien leer je opvoedstress te herkennen, en lees je hoe je die kunt aanpakken. Het aanstekelijke campagnelied ‘Doe de 4-4-4’ van Kapitein Winokio brengt rust in je ademhaling, en tovert vast ook een lach op je gezicht!

Meer lezen?

‘Ouders onder hoogspanning’, Marie-Anne Vanderhasselt, El Tigre Publishing. Leden van de Gezinsbond genieten bij Standaard Boekhandel van spaarkorting.

Webinar Stress in je gezin

Hoor je Marie-Anne graag eens vertellen over stress in gezinnen en hoe je die kan aanpakken? Schrijf je dan in voor het webinar dat de Gezinsbond organiseert op donderdag 25 april.

Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.