Digitale media zijn niet meer weg te denken uit onze samenleving. Ook op kinderen oefenen ze een onweerstaanbare aantrekkingskracht uit. Dat maakt begrenzen moeilijk. Tegelijk wordt regelmatig bericht over potentieel negatieve effecten van schermtijd.
Er zijn een aantal negatieve verbanden gevonden tussen schermtijd en een aandoening, bijvoorbeeld slaaptekort, overgewicht of depressie. Dit wil niet zeggen dat schermtijd de oorzaak is, wel dat de twee dingen samen voorkomen.
Negatieve effecten van schermtijd
Schermtijd en slaap
Meer tijd op schermen betekent gemiddeld enkele minuten minder slaap. Boosdoener hier is het blauwe licht dat het ‘slaaphormoon’ melatonine onderdrukt.
Daarom luidt de aanbeveling om minstens een uur voor het slapengaan televisie en tablet uit te zetten.
Schermtijd en ontwikkeling van je kind
Baby’s, peuters en kleuters ontwikkelen trager als ze veel voor een scherm zitten. Daardoor is er minder tijd om te praten met de ouders en ontwikkelt een kind zich minder snel. Dit geldt zowel voor ontwikkeling van taal, emoties als relaties met anderen.
Tegelijk moet dit effect genuanceerd worden. Wie praat met de kinderen over wat ze op het scherm zien en de context uitlegt, maakt al een pak goed.
Schermtijd en overgewicht
Kleuters die vaak voor een scherm zitten, wegen (iets) meer dan voor hun leeftijd verwacht mag worden.
Het scherm zelf veroorzaakt de extra kilo’s natuurlijk niet. Wat dan wel? Lang was de boosdoener het stilzitten als je voor een scherm zit. Maar onderzoekers denken nu aan ‘snacken voor een scherm’ (omdat je afgeleid bent tijdens het eten, eet je meer), en reclame voor (ongezonde) voeding.
LEES OOK > Actieve spelletjes voor je baby
Schermgebruik door ouders
Zo ouder, zo kind en dat geldt ook voor schermgebruik. Tegelijk doet veel schermgebruik de kans op conflict stijgen en de kans op een goed gesprek dalen.
Wil je het gedrag van je kind veranderen, dan doe je er goed aan om met je kind te praten en te spelen. Geef zelf het goede voorbeeld, door bijvoorbeeld zelf de smartphone weg te leggen tijdens het eten.
Schermtijd en depressie
Zeker bij tieners is herhaaldelijk de link gelegd tussen depressie en veel smartphonegebruik. Instagram heeft een redelijk negatief effect op zelfbeeld, door de mooie (en in scene gezette) foto’s die er vlot geliket worden. Bijkomend blijkt dat wie kwetsbaar is, het meest negatief wordt beïnvloed.
Onderzoekers wijzen er echter op dat het effect ook omgekeerd kan zijn: wie slecht in zijn vel zit of depressieve gevoelens heeft, grijpt misschien vaker terug naar schermen.
Een recent experiment bij studenten wees wel uit dat depressieve gevoelens verminderden als het smartphonegebruik werd beperkt tot een half uur per dag.
Fysieke effecten
Droge ogen, pijn in nek en schouders, belasting van duim (swipen) of pols en weinig beweging.
Kleine blokken schermtijd afbakenen kan dit verhelpen. Of je kan proberen je kind aanmoedigen om mee te dansen tijdens het openingslied.
LEES OOK > Buiten spelen stimuleren: 5 leuke spelletjes
Positieve effecten van schermtijd
Maar is het allemaal kommer en kwel? Nee, natuurlijk niet. Schermtijd heeft ook zijn nut, en kan ook positieve effecten hebben. Zoals hierboven ook al aangehaald, speelt WAT je doet met en op de schermen ook een belangrijke rol.
Communicatie
Overal en altijd kunnen bellen of berichten sturen, scherpt de communicatievaardigheden aan. Je kind krijgt zo veel kans om te oefenen. En ook passieve wijze leert het veel van hoe jij als ouder praat aan de telefoon.
Sociale relaties
Dankzij Skype, Whatsapp en FaceTime kunnen kinderen met familieleden in een ander land een band onderhouden of opbouwen. Of contact leggen met gelijkgestemden van over de hele wereld.
Belangrijk hier is wel om je kind te helpen bij deze interacties, zeker als het klein is: wat wordt verwacht, wat doe je wel en wat niet? En jonge kinderen geldt leer je ook wie je toevoegt, en wie niet.
Begrip voor de wereld
Door samen met je kind te gamen of televisie te kijken, kan je inpikken op bepaalde onderwerpen of vragen hoe hij/zij er tegenaan kijkt. Het is een laagdrempelige manier om te weten te komen wat je kind weet, denkt of waarmee het bezig is.
Tip: vraag zeker ook eens simpelweg wat een bepaald woord betekent of wat een nieuwe technologie inhoudt. Moedig je kinderen zelf aan om altijd vragen te stellen.
Goede keuzes maken
Door samen met je kind video’s te bekijken of spellen te selecteren, kan je uitleggen waar je op moet letten. Wat kies je wel of niet, en waarom?
LEES OOK > Hoe maak je afspraken over schermtijd?
Ze kunnen iets leren
Educatieve apps, sites en spellen zijn er natuurlijk ook. Puzzels scherpen bijvoorbeeld het probleemoplossend en creatief vermogen aan. Via spelletjes kan taal en rekenen worden geoefend.
Omgaan met de media zelf leert kinderen bepaalde vaardigheden: een foto bewerken, een video monteren, een presentatie maken.
Daarnaast oefenen kinderen ook veerkracht. Door te gamen, telkens naar een moeilijker niveau te gaan, herhaaldelijk te falen (al dan niet met geroep en getier) en het toch nog eens opnieuw te proberen. Dat is ook een hele goede oefening om sterk in het leven te staan.
Inspiratie
Wat je kind ziet op het scherm, kan ideeën geven voor het echte leven. Een club oprichten bijvoorbeeld, of architectuur studeren na een bouwspel.
De sleutel hier is betrokkenheid van de ouders. Ouders die samen kijken met hun kind, meebeslissen en het aangrijpen om erover te praten, buigen schermtijd (ook passieve, ontspannende televisie) om naar iets met positieve effecten.
Effecten van schermtijd op gedrag
De schermen durven onze lieve engeltjes al eens in monsters te veranderen. Huilen omdat de tv uit moet, stiekem het bed uit sluipen om nog extra te spelen of jengelen om video’s te mogen bekijken op restaurant. Dat kan heel vervelend zijn. Wat de limieten zijn en hoe je het aanpakt, verschilt van ouder tot ouder.
Heb je kinderen tussen 6 en 10 jaar? Wil je graag mogelijke oplossingen voor de strijd om schermtijd? Herbekijk ons webinar ‘Schermtijd‘.
Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.
Gepubliceerd op: 19/04/2019, laatste update op: 08/02/2021Tags: kind online, schermtijd, smartphone, tiener online