Caroline Pauwels is rector aan de Vrije Universiteit Brussel. In het voorjaar kreeg ze de Arkprijs van het Vrije Woord. Pauwels is ook moeder van twee twintigers die steeds meer hun eigen weg gaan. ‘Ik had het er moeilijk mee, maar ben ook blij en trots dat ze hun eigen pad volgen.’ De kanker die Pauwels twee jaar geleden trof, vreet aan haar voorheen tomeloze energie. ‘Toch laat ik de ziekte mijn leven niet overheersen.’
Ons gesprek verloopt digitaal, Caroline Pauwels vanuit haar zetel thuis. ‘Dan kan mijn lichaam toch wat rusten.’ Want ze is moe.
Aan de bevlogenheid van haar denken en praten is de vermoeidheid niet te merken. Alleen haar gezicht verraadt na een uur dat ze rust nodig heeft. ‘De dokters manen me aan gas terug te nemen’, zegt ze. ‘Maar ik doe zo graag wat ik doe en ik haal daar ook energie uit. Ik ga vanavond dan wel weer vroeg naar bed.’
Pauwels is filosofe van opleiding. Met de vraag wat vrijheid voor haar betekent, is ze meteen op dreef.
De mens is niet almachtig
‘Vrije meningsuiting betekent niet dat je om het even wat kan beweren. Een mening moet onderbouwd zijn.
Ik heb andere meningen nodig om mijn eigen denken te ontwikkelen. Gelijkgezinden, maar ook andersdenkenden. Ik ben voorstander om niemand van het debat uit te sluiten. Al moet het wel een “rustig” debat blijven. Roepen of schelden, zoals op sociale media vaak gebeurt, heeft meer te maken met emoties dan met vrije meningsuiting.
We kregen het afgelopen anderhalf jaar te maken met serieuze vrijheidsbeperkingen. Al viel dat voor mensen zoals ik met een job, een ruim huis en wifi nog wel mee.
‘Ik legde mijn kinderen uit dat ik deed wat ik echt wilde in het leven’
De beperking van de sociale contacten vond ik het zwaarst. Ik heb mijn moeder een jaar lang niet gezien, onmenselijk is dat. Maar de mening van virologen woog terecht door in deze. Zij bestuderen dag in dag uit virussen en weten dus het best hoe we zo’n virus onder controle kunnen proberen te krijgen.
Waar ik wél kritische vragen bij had, was het gebrek aan aandacht voor wat er in de gezinnen gebeurde als ze in hun kot moesten blijven. Voor huiselijk geweld, studenten die geen studieruimte hebben, jongeren die van een job afhankelijk zijn om hun studie te betalen en nu geen job konden doen enzovoort.
Studenten hebben ook uit die crisis geleerd. Dat we geen onaantastbare almachtige meesters van het universum zijn bijvoorbeeld. Die nederigheid heeft een klein virus ons bijgebracht.
Ik hoop dat dat besef ook doordringt waar het om ons klimaat gaat. Wat we daar kapotmaken, kunnen wetenschap en technologie ook niet in een handomdraai fixen. De extreme weersomstandigheden baren me nog meer zorgen dan covid.’
LEES OOK > Een klein beetje Greta: 10 makkelijke klimaattips voor het hele gezin
Ik leef graag en gretig
‘Ik wil 82 jaar worden, dat lijkt me een mooie leeftijd. Beslissen dat het genoeg geweest is, is dus hopelijk nog lang niet aan de orde. Maar ik sta wel helemaal achter de vrijheid om daar zelf over te beslissen.
Over die zelfbeschikking dacht ik ook voor mijn ziekte na. Ik ga het ook nu niet uit de weg. Intussen ben ik heel dankbaar om de hulp van goede dokters en hoogstaande geneeskunde. Ik heb altijd graag en gretig geleefd.
Nu leef ik in twee werelden. In de ene wereld moet ik regelmatig naar het ziekenhuis voor therapie, lig ik soms uitgeteld in de zetel en moet ik uitstapjes met vrienden afzeggen. In de andere wereld doe ik mijn job, engageer ik me, ontmoet ik vrienden … even bevlogen als voorheen. Daar sluit ik de ziekte buiten.
Hulp vragen en afhankelijk zijn valt me lastig. Maar ik ervaar nu meer nog dan voorheen welke fijne en warme familie en vrienden ik heb. Al moet je – alle steun ten spijt – de ziekte uiteindelijk alleen dragen. En ja, soms huil ik.’
Laat aan tafel, maar wel samen
Laat aan tafel, maar wel samenCaroline Pauwels heeft een dochter en een zoon, jonge twintigers. De zorg voor kinderen beperkt, zeker als ze nog klein zijn, je vrijheid als ouder.
Pauwels kon de zorg niet delen met een partner want haar man vertrok toen de jongste zeven maanden was. En er was haar job die veel engagement vroeg.
‘Het was zwaar’, zegt ze, ‘en het zal voor de kinderen soms ook zwaar geweest zijn. Ik was er vaak niet. Misschien klinkt “quality time” te gemakkelijk, maar toch … daar zorgde ik voor.
We gingen regelmatig op reis. Je maakt dan samen van alles mee en ontdekt elkaar. We hebben ook altijd veel gelachen en huilen kon ook. We hadden een goeie band. Ik legde de kinderen uit dat ik deed wat ik echt wilde in het leven. En dat dat een tijdsinvestering vroeg. Als er een probleem was, was ik er wel heel snel.
Toen ze klein waren had ik een au pair, zo was er altijd iemand als ze uit school kwamen.
Ik heb ooit geprobeerd om hen bij hun huiswerk te helpen, maar daar had ik geen geduld voor. In plaats van er elke avond ruzie over te maken, zorgde ik ervoor dat iemand anders hen kon bijstaan.
Dan konden we genieten van de momenten samen. Zonder dat te idealiseren, want natuurlijk maakten ze ook ruzie en was het niet altijd gezellig.
Op tijd eten en op tijd naar bed, zo ging het bij ons nooit. Ik kwam soms maar om negen uur thuis. We gingen dan pas aan tafel, want ik wilde samen eten. Niet ideaal, want zij moesten de volgende dag naar school, maar momenten samen wilde ik niet missen.’
‘Gelukkig in mijn job’
‘Mijn uithuizigheid woog het meest op mijn dochter toen ik rector werd. Haar broer zat toen in Canada en ze miste hem. We praten daar soms over, toen heb ik haar echt in de steek gelaten.
Ik heb op bepaalde punten ongetwijfeld gefaald als moeder, maar de perfecte ouder bestaat niet. Au pair Anna zorgde goed voor hen. En als ze ziek waren konden ze thuis uitzieken. Toch voelde ik me er slecht bij als ik hen dan moest achterlaten bij Anna.
‘De extreme weersomstandigheden baren me nog meer zorgen dan Covid’
Maar ik stond en sta achter de keuzes die ik maakte. En ze zouden niet beter af geweest zijn als ik de job waar ik zoveel voldoening en energie uit haal, had opgegeven.
Een stap terugzetten om meer tijd te hebben voor het gezin kan voor iemand anders een goeie keuze zijn. Iedereen moet dat voor zichzelf uitmaken. Ik vertelde mijn kinderen over mijn droom en ze zagen dat ik gelukkig was in mijn job.’
LEES OOK > Perfecte ouders bestaan niet: een pleidooi voor mild opvoeden
Eigen kompas
‘Ik probeerde hen op te voeden tot vrije en vrijdenkende mensen en dat is geslaagd. Ze volgen hun eigen traject. Mijn zoon trok naar Canada om te studeren, maar had veel heimwee. Hij besloot toch te blijven. Na een moeilijk jaar werd Canada drie jaar zijn leven.
Toen ook mijn dochter vertrok, naar Japan, zat ik met een leeg huis. Dat was moeilijk. Maar als je ze opvoedt tot vrijheid mag je ze niet tegenhouden. Japan viel tegen. Mijn dochter zag af en ik was ongerust. Ik kon alleen regelmatig bellen.
Een vriend die voor de NASA werkt, leerde me iets moois. Als ze een raket afschieten, wordt die van de grond af gestuurd, tot op zekere hoogte, daarna vliegt de raket op zichzelf. Dan zeggen ze: “guidance is internal”. Zo is het ook bij opvoeding. Je begeleidt en leidt hen, steunt en stimuleert, leert hen nadenken en steeds meer zelf de leiding nemen over hun leven.
En op een dag moet en kan je – en mogen zij – erop vertrouwen dat de inwendige gids gevormd is. Dat is voor mij vrijheid: weten dat je op je eigen kompas kunt vertrouwen.’
Foto’s: Joost Joossen
Dit artikel is een bewerkte versie van het interview met Caroline Pauwels dat in De Bond, het ledenblad van de Gezinsbond, van augustus 2021 verscheen. De Bond kan ook bij jou (gratis!) in de bus vallen. Het enige wat je hoeft te doen, is lid worden. Nieuwtjes en activiteiten van de Gezinsbond meevolgen kan ook via Facebook, Twitter en Instagram.
Gepubliceerd op: 12/08/2021