We konden er niet naast kijken, en toch hebben we dat veel te lang gedaan. Jonge mensen gaan zwaar gebukt onder de strenge coronamaatregelen: geen campusleven, slechts één knuffelcontact, hobby’s on hold en het gevoel dat niemand echt naar hen luistert. ‘Niet flauw doen’, is een veelgehoorde reactie. ‘Er zijn zoveel mensen die het moeilijk hebben en jongeren zijn geen kwetsbare groep’. Of hebben we de impact van de coronacrisis op jongeren onderschat?
Jongeren een stem geven
In de media worden beelden van groepjes feestende jongeren uitvergroot. ‘Is fuiven dan echt het enige wat deze generatie bezighoudt?’ Psychopedagoge Marie Loop wil dit soort van vooroordelen over verwende, asociale jongeren in de coronacrisis met klem weerleggen.
Jongeren vragen niet om te feesten. Waar ze wél nood aan hebben is verbinding. Dat geldt voor iedereen, maar voor jonge mensen op zoek naar hun identiteit is sociaal contact zelfs een regelrechte basisbehoefte.
Toen eind vorig jaar tijdens de persconferentie over de geplande vaccinatiestrategie met geen woord over jongeren werd gerept, schreef Marie een opiniestuk en startte een petitie om jongeren een stem te geven. We vroegen haar waarom dit zo belangrijk voor haar is.
Mentaal kwetsbaar
Uiteraard is het logisch dat ouderen, zieken en het zorgpersoneel prioriteit krijgen bij het vaccineren, vindt Marie. Maar tegelijk mogen we in deze gezondheidscrisis niet alleen naar de fysieke weerbaarheid van mensen kijken.
Jongeren zijn inderdaad minder kwetsbaar voor het coronavirus, maar op vlak van mentale gezondheid vormen ze net een extra kwetsbare groep. Dat heeft alles te maken met de ontwikkelingsfase waarin ze zich bevinden, en meer bepaald met de ontwikkeling van hun brein.
Voor een gezonde volwassene is het al niet altijd makkelijk om rekening te houden met de langere termijn. Voor jongeren is het breintechnisch soms zelfs onmogelijk.
Jongeren leven heel erg in het nu. Hun hormonale ontwikkeling, die een boost krijgt rond 14-15 jaar, zorgt ervoor dat ze zich willen losmaken van het veilige nest. Ze willen meer en meer op eigen benen staan en hun blik naar buiten gaan richten.
‘Voor jongeren is het breintechnisch zelfs onmogelijk om op de langere termijn te denken’
Leeftijdsgenoten of peers vormen vanaf dan de leidraad in hun ontwikkeling naar volwassenheid. Door zich te ‘spiegelen’ aan anderen, wordt hun eigen identiteit gekneed.
Zo toont hersenonderzoek aan dat wanneer volwassenen nadenken over zichzelf, één bepaald gebied in de hersenen actief is. Maar wanneer jongeren dezelfde oefening doen, wordt tegelijk ook een ander hersengebied geactiveerd, namelijk dat wat je gebruikt wanneer je het perspectief van iemand anders probeert in te nemen.
Jongeren kunnen niet anders dan het perspectief van peers meenemen in de beoordeling van zichzelf. Dat verklaart meteen waarom hun imago zo belangrijk is op die leeftijd.
Dit alles zet hun nood aan sociale contacten in een ander licht. Nee, ze hebben niet zomaar behoefte aan feesten en festivals. Wel aan kansen om anderen écht te ontmoeten.
Om vriendschappen te onderhouden en nieuwe relaties aan te knopen, zodat ze kunnen ontdekken wie ze zelf zijn en hun identiteit verder ontwikkelen.
LEES OOK > Coronacrisis maakt het jongeren mentaal nog moeilijker: muziek als medicamentje
Online contacten
Maar zijn jongeren dan geen digital natives? Goochelen ze niet vlotjes met online tools en zijn ze geen kei in het virtueel onderhouden van sociale contacten?’
Ook al is dit zo, het volstaat niet als volwaardig alternatief voor fysieke ontmoetingen. Om gevoelens van empathie te ontwikkelen is direct oogcontact namelijk ontzettend belangrijk.
Bovendien zijn het vooral jongeren met een brede vriendenkring die de digitale communicatiekanalen gebruiken om hun sociale contacten verder te versterken.
Minder sociaal begaafde jongeren voelen zich vaak net ongelukkiger naarmate ze meer op social media zitten. Daar vergapen ze zich aan het (schijnbare) geluk van anderen en vervolgens constateren ze dat hun eigen leven er maar schraal bij afsteekt.
LEES OOK > Tieners over vriendschap tijdens de coronacrisis
Impact van de coronacrisis op jongeren
Het is jammer dat we als maatschappij voor een stuk de kans gemist hebben om van de coronacrisis een groeimoment te maken voor jongeren.
Door blind te zijn voor hun noden, door een gebrekkige communicatie, door hen niet te betrekken bij beslissingen die hen aanbelangen, hebben we hen net hulpeloos gemaakt en angst gecreëerd.
Dit laat veel jongeren vandaag achter met een rotgevoel. Met als toemaatje: een negatief zelfbeeld en zwarte gedachten over de toekomst.
Een eerste stap om het tij te keren is het erkennen van de moeilijke situatie waarin jonge mensen vandaag verkeren. ‘We weten dat jullie het zwaar hebben en we zijn jullie dankbaar voor alle inspanningen die jullie al hebben geleverd’.
‘Een eerste stap om het tij te keren, is het erkennen van de lastige situatie waarin jongeren vandaag verkeren.’
Het minimaliseren van hun gevoelens (of het uitvergroten van de negatieve beeldvorming over de kleine groep die zich niet aan de maatregelen houdt) helpt hen niet vooruit, integendeel.
LEES OOK > Coronacrisis met pubers in huis? Zo haal je de druk van de ketel
Dankbaarheid uiten
Die erkenning houdt in dat je je als volwassene ook zelf kwetsbaar durft op te stellen. Wees als ouder niet bang om toe te geven dat je zelf ook wel eens piekert of revolteert bij de idee aan opnieuw zoveel weken van sociale isolatie.
Zo voelt je kind zich niet langer alleen staan, en kunnen jullie samen naar manieren zoeken om die negatieve gedachten om te buigen. Via het oefenen van gevoelens van dankbaarheid bijvoorbeeld.
Onderzoek toont aan dat deze het perfecte tegengif vormen voor depressieve gedachten. Je kan je immers niet tegelijk tekortgedaan voelen door het leven, én dankbaar zijn voor wat het leven je geeft.
Maak er een gewoonte van om elke avond voor het slapengaan samen met je kind drie kleine dingen op te sommen die jullie die dag dankbaar hebben gestemd.
Op die manier werk je actief aan zijn of haar mentale weerbaarheid (en aan de jouwe). En – niet onbelangrijk – leer je je kind een techniek aan waar het zijn verdere leven wat aan heeft. Je kan dit al van kleins af aan doen, maar ook voor jongvolwassenen is het heel heilzaam.
Toekijken en knikken
Daarnaast blijft het natuurlijk belangrijk om jonge mensen te laten voelen dat ze au sérieux worden genomen en ons vertrouwen genieten. Want de meeste jongeren verdienen dat vertrouwen. Ze gedragen zich buitengewoon verantwoordelijk in deze crisis, en dat moedigen we best aan.
Door daarentegen massaal de nadruk te leggen op ‘wat allemaal niet mag’, drukken we hun jeugdige drang naar initiatief de kop in. Door maatregelen boven hun hoofd te beslissen, maken we hen monddood en passief.
Het enige wat ze kunnen doen is lijdzaam toekijken en knikken. En laat dat nu net een van de belangrijkste oorzaken zijn van depressieve gevoelens: het gevoel geen controle te hebben over je leven, het hulpeloos overgeleverd zijn aan onvoorspelbare omstandigheden.
Geen wonder dat jongeren steeds luider roepen dat ze het niet meer trekken.
LEES OOK > Wat als je het als student emotioneel moeilijk hebt?
Vertrouwen
Misschien kunnen we in een volgende fase samen met hen zoeken naar wat wél mogelijk is binnen de veiligheidsmarges.
Misschien kunnen het hoger onderwijs en de lokale besturen – in overleg met jongeren – kaders uitwerken om coronaproof samen te studeren bijvoorbeeld, of om veilige kotbubbels en andere ontmoetingskansen te organiseren.
Op die manier creëer je betrokkenheid en goodwill bij jonge mensen. Je leert hen dat je er samen wel uitgeraakt, als je de koppen maar bij mekaar steekt en out of the box durft te denken. Twee cruciale levenslessen voor de prijs van één.
‘Laat ons alles op alles zetten om ervoor te zorgen dat dit een groeimoment wordt voor de veerkrachtspier van onze jonge mensen.’
Niemand kan voorspellingen doen over welke sporen deze periode in het leven van de jonge generatie zal nalaten, om de eenvoudige reden dat iets dergelijks ons nog nooit is overkomen.
Laat ons als maatschappij dan ook alles op alles zetten om ervoor te zorgen dat dit op de langere termijn een belangrijk groeimoment zal blijken te zijn voor onze jongeren. Een training van hun veerkrachtsspier, waar ze hun voordeel mee kunnen doen bij latere uitdagingen op hun levenspad.
Marie Loop maakt deel uit van Better Minds at School en werkt als stress- en burn-outcoach bij Better Minds at Work. Ze schreef ‘Generatie Groei’: een boek over jongeren en veerkracht.
Lees ook wat de Vlaamse Jeugdraad en de ouderenraad samen schreven over hun stem in de coronacrisis.
Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.
Gepubliceerd op: 27/01/2021, laatste update op: 19/05/2022Tags: Angst bij jongeren, coronacrisis, geleerd door corona, stress