Oma is in de war: hoe dementie uitleggen aan een kleuter?

Dementie is al moeilijk te bevatten voor volwassenen, laat staan voor zeer jonge kinderen. Toch merken ook zij op dat iets niet klopt en gaan ze vragen stellen. Ouders staan dan voor de moeilijke opdracht: hoe dementie uitleggen aan een kleuter.

Tjah, hoe begin je daar aan? De vragen van je kleuter zijn een goede leidraad. Het geeft aan waar ze mee zitten en wat ze hebben opgemerkt: daar kan je op inspelen.

Voor jonge kleuters is het soms voldoende om te zeggen dat oma of opa ziek is en dat ze er niets aan kunnen doen.

Oudere kleuters kun je al vertellen dat er iets in het hoofd of de hersenen gebeurt waardoor oma een beetje vreemd praat of doet. Je kunt er ook bij vertellen dat het ongeneeslijk is, maar niet besmettelijk.

Je kunt ook uitleggen aan je kleuter hoe moeilijk het is voor hen om zich een gebeurtenis, naam of woord te herinneren, om de weg te vinden, of een voorwerp te herkennen. Zo leert je kind begrip te krijgen voor de situatie.

Als je kleuter geen vragen stelt

Niet elke kleuter stelt vragen. Wat dan? Begin je zelf over het vreemde gedrag van oma of opa, of wacht je af?

Hoewel het verleidelijk is om voor het laatste te kiezen, is dat niet de beste optie. Dat het kind geen vragen stelt, wil meestal niet zeggen dat ze er niet mee bezig zijn. Integendeel: ze kunnen zelf een theorie bedenken over wat er met oma of opa aan de hand is.

Om al te fantasierijke (en soms beangstigende) ideeën tegen te gaan, is het aan te raden eenvoudig en in grote lijnen uit te leggen wat er aan de hand is. Zeker als oma of opa zich opvallend heeft gedragen, is het goed om achteraf met de kleuter terug te koppelen. Het kind zal niet altijd kunnen of willen reageren op jouw boodschap, maar dat is oké: geef ze de tijd en ruimte om het te verwerken, maar blijf de boodschap wel herhalen.

Laat je de uitleg achterwege, kan je kind angstig of boos worden of zich buitengesloten voelen omdat het voelt dat er iets aan de hand is maar niet goed begrijpt wat. Een andere reactie is zich afsluiten en afstand nemen, ongeïnteresseerd raken in de situatie.

LEES OOK > Moeilijke thema’s bij kinderen bespreekbaar maken met boeken

Tips om te praten over dementie met je kleuter

Dementie is een progressieve ziekte: de symptomen verergeren naarmate de tijd vordert. Eenmalig iets zeggen over dementie tegen je kind is dus niet voldoende: er zal regelmatig over het onderwerp moeten gepraat worden met de kinderen. Deze tips kunnen helpen:

• Stel vragen aan je kleuter

Vraag wat hij of zij ervan vindt, wat hem ongerust of angstig maakt. Bespreek die emoties – en de andere die loskomen ook. Misschien is je kleuter bang of verdrietig om zijn grootouder te verliezen. Leg uit dat dit begrijpelijke en normale gevoelens zijn die niet verbloemd hoeven te worden.

• Creatieve uitleg

Moedig hem aan om ideeën of dagelijkse tips te bedenken. Kinderen zijn immers vaak verrassend creatief en spontaan in hun communicatie met patiënten.

• Geen schuld

Ze zullen het zelden zo zeggen, maar jongere kinderen leggen wel vaker de schuld bij zichzelf in moeilijke situaties die ze niet begrijpen. Benadruk dat niemand er wat aan kan doen dat opa of oma dementie heeft.

• Dezelfde oma en opa

Aarzel niet om te benadrukken dat oma of opa hoe dan ook dezelfde persoon blijft, ook al gedraagt hij zich vreemd. Moedig hem aan om zelf een manier te vinden om in contact te blijven met zijn grootouders.

• Ogen open voor signalen

Een gesprek over dementie of de emoties die er bij te pas komen, is niet altijd gemakkelijk met een kleuter. Soms weten ze zelf niet hoe ze zich voelen, of kunnen ze het niet benoemen. Iets oudere kleuters durven hun gevoelens niet altijd te delen, uit angst zijn ouders of grootouders te belasten met hun angsten.

Je kunt als ouder anticiperen door te letten op bepaalde signalen die je kind onbewust geeft. Als je kleuter slechts slaapt of veel nachtmerries heeft, onverklaarbare pijntjes of plotseling dwars gedrag, dan is er waarschijnlijk iets anders aan de hand. Maar ook sombere momenten of huilbuien, afzondering of weinig interesse kunnen een signaal zijn.

Extra tijd uittrekken voor je kleuter is dan een idee. Geef aan dat ze mogen praten en vragen stellen, maar dring niet te veel aan. Ga naast je kind zitten, en kijk hoe hij of zij speelt of kleurt of tekent. Soms is de nabijheid voldoende om toch wat vragen of opmerkingen los te weken waardoor je beter begrijpt wat je kind denkt.

Boekjes over dementie voor kleuters

Er zijn ook boeken die kunnen helpen met dementie uitleggen aan een kleuter. Deze boeken kunnen kinderen dementie helpen begrijpen, als hen woorden geven om uit te drukken hoe ze zich voelen.

• ‘Lily en Max in de wereld van oma’ van Kathleen Aerts (voor kinderen van 3-6 jaar)
• ‘Oma’s hoofd is versleten’ van Marieke van Ditshuizen (voor kinderen van 3-6 jaar)
• ‘Oma, ik ben Marloes’ van Veronique van den Abéele (voor kinderen van 4-7 jaar)
• ‘Mijn lieve vergeetopa’ van Ilona Lammertink (voor kinderen van 5-8 jaar)
• ‘Oma, mag ik mijn pop terug?’ van Mark Haayema (voor kinderen van 5-8 jaar)

Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.

Tags: boekentips