Als ouder kijk je misschien nu al reikhalzend uit naar het moment dat je verlost bent van het hele luiergedoe: klaar voor het potje, klaar met de luiers! Maar je krijgt geen droge broeken zonder potjestraining. En die kan best wat voeten in de aarde hebben.
De eerste stap? Weten wanneer je kind klaar is om ermee te starten. Psychopedagoog Christel Daenen legt uit hoe je dat moment niet alleen herkent, maar ook optimaal benut.
Klaar voor het potje
Waarom is het zo belangrijk om op het juiste moment te beginnen met die potjestraining?
Christel Daenen: ‘Voor alles wat kinderen leren – stappen, praten, op het potje gaan – is er een zogenaamde ‘gevoelige periode’. Dat betekent dat zij er op dat moment van nature uit veel interesse in hebben, waardoor ze er makkelijker mee weg zijn. De gevoelige periode voor zindelijkheid begint rond de leeftijd van 18 à 20 maanden, al kan dat ook later zijn.’
Wat kan je doen als je kind die leeftijd bereikt?
‘Het allerbelangrijkste: wek de interesse voor alles wat met pipi en kaka te maken heeft. Dat kan er op termijn voor zorgen dat je peuter die woorden vaak zegt, al dan niet op gepaste momenten, maar dat hoort erbij. (lacht)
Om je kind er al vroeg vertrouwd mee te maken, raden we aan om die begrippen sowieso te gebruiken tijdens het verluieren. Vanaf de babyleeftijd dus, maar doe het wel extra nadrukkelijk rond de leeftijd van 18 à 20 maanden.
Spreek er op een positieve manier over: ‘Goed zo, je hebt pipi gedaan!’ Lees er boekjes over, plaats een potje in de badkamer of het toilet, en toon hoe de knuffelbeer op het potje gaat. Neem je peuter mee als je zelf je behoefte gaat doen. Of ga naar de dierentuin, om de hoopjes van dieren te bestuderen. Zo groeit de fascinatie hiervoor.
Let wel: het is niet omdat de interesse er is, dat je kind ook klaar is om de luier vaarwel te zeggen. Daarvoor is ook een vorm van mentale en lichamelijke rijping nodig. Je peuter moet begrijpen dat pipi en kaka in het potje horen, moet voelen wanneer het tijd is om naar het toilet te gaan én in staat zijn om de blaas en sluitspier te controleren.’
Hoe weet je of dat laatste het geval is?
‘Merk je dat de luier regelmatig langere tijd droog blijft? Dat is vaak een positief signaal. Belangrijke kanttekening: je moet hier niet op wachten om alvast rond zindelijkheid te beginnen werken, maar weet wel dat je kind pas droog kán blijven als ook de sluitspier hier klaar voor is. Temper dus je verwachtingen.’
LEES OOK > Leuke boekjes die voorbereiden op zindelijk worden
Vaste routine
De interesse is er! Wat is de volgende stap?
‘Laat je peuter met de blote billen op het potje zitten op een aantal vaste momenten doorheen de dag: ‘s morgens bij het opstaan, na het eten, voor je de deur uitgaat, voor het slapengaan… Op die manier leert je peuter dat naar het toilet gaan bij de dag hoort, zoals eten en handen wassen.
Lukt het om een plasje op het potje te doen? Geweldig! Aarzel niet om je kind blij te feliciteren. Lukt het één keer en daarna niet meer? Of zelfs helemaal niet? Dat is geen probleem. Verwacht er vooral niet te veel van, en creëer ook geen druk. Vroeg of laat zal het wel gaan.’
Kan je je kind ook belonen met een sticker of cadeautje?
‘Dat raden we af. We zien dat kinderen daardoor soms meewerken, puur om een beloning te krijgen. Ze spannen dan hun buikspieren op om er toch een beetje pipi uit te persen.
Maar dat is geen correcte plastechniek. Op die manier wordt de blaas niet volledig geleegd, wat tot ontstekingen kan leiden.
Bovendien leren kinderen zo minder goed naar hun lichaam te luisteren: ze hebben vooral aandacht voor de beloning en niet voor de lichamelijke sensaties die bij zindelijkheid horen. Enthousiaste aanmoedigingen zijn dus voldoende.
Als je kindje al wat ouder is en zijn intrinsieke motivatie voor zindelijkheid gepasseerd is, dan kan een beloning eventueel kortdurend het potjesgebruik stimuleren. Daarbij wordt op het potje gaan zitten (toiletgedrag) beloond, ongeacht of er ook iets in het potje zit (dus niet het plasgedrag).’
Doe je je kind tussen de potjesmomenten gewoon een luier aan?
‘Inderdaad, tijdens deze eerste stap blijft de luier tussendoor aan. Merk je doorheen de dag dat je kind naar het toilet moet, bijvoorbeeld omdat het de handjes bij de poep houdt of gespannen de beentjes toeknijpt, dan kan je wel proberen om snel het potje erbij te halen.
Ook als je peuter zelf aangeeft dat het tijd is voor een grote of kleine boodschap, kan je hem of haar op het potje zetten. Neem het daarom zo veel mogelijk met jullie mee.’
Het lijkt een goed idee om ook de kinderopvang, grootouders en babysits bij het proces te betrekken?
‘Klopt! Daarvoor heeft Kind en Gezin ‘Het Plaspoort’ bedacht. Met dit doorgeefboekje willen we het hele ‘plasteam’ aanmoedigen om over de aanpak te praten. Iedereen kan er ook alle successen of aandachtspunten in noteren. Op die manier verlopen de potjesmomenten steeds gelijkaardig en blijft iedereen op de hoogte.
In de crèche is er weliswaar een eigen schema, maar daar ziet je kind vaak ook andere peuters op het potje gaan, wat een positief effect kan hebben. Luister zeker ook eens naar de ervaringen van de kinderverzorgers in de opvang, zij kunnen je misschien extra inspireren.’
LEES OOK > Hoe kunnen grootouders helpen bij potjestraining?
Week van de waarheid
En dan het moment van de waarheid… Wanneer laat je de luier uit?
‘Slaagt je peuter erin om regelmatig op het potje te gaan, dan kan je een rustige week uitkiezen om de luier uit te laten. Doe dat bijvoorbeeld wanneer je zelf vakantie hebt. Zo ben je altijd in de buurt – mét een potje – als de nood hoog is. Toch een ongelukje? Dan heb je meer tijd om alles rustig op te kuisen.’
Als er een ongelukje gebeurt, heeft het waarschijnlijk geen zin om je boos te maken?
‘Absoluut! De kans op accidentjes is sowieso groot en extra druk werkt alleen maar averechts. Een kindje kan er niets aan doen dat het die pipi of kaka niet op tijd voelde aankomen. Het vindt een natte broek ook helemaal niet leuk.
Sommige kinderen blijven al na een paar dagen droog, bij andere loopt het moeizamer. Lukt het niet, dan kan je gerust even terugkeren naar de vorige fase: doe opnieuw een luier om en plan vaste momenten op het potje. Zo voorkom je dat je kind stress krijgt of zelfs bang wordt. In de volgende vakantie kunnen jullie het nog eens proberen.’
Rond welke leeftijd zou een kind zindelijk moeten zijn?
‘Dat verschilt enorm van kind tot kind. Hoewel kleuterscholen hopen dat peuters luiervrij zijn tegen de eerste schooldag, zijn sommigen pas rond de leeftijd van 4 à 5 jaar volledig droog overdag. ‘s Nachts kan dat tot 6 à 7 jaar duren.
Het is dus zeker niet nodig om je zorgen te maken als je peuter er nog niet meteen mee weg is. Al blijft het wel belangrijk om genoeg te oefenen voor de school start.’
Christel Daenen is psychopedagoog bij Kind en Gezin. Op de website van Kind en Gezin krijg je meer praktische tips en kan je door de nieuwe brochure over zindelijkheid bladeren. Ook in een volgend nummer van Brieven aan Jonge Ouders lees je hier meer over.
Met een baby in huis ziet je leven er een pak anders uit. Daarom krijg je als jonge ouder gratis ‘Brieven aan Jonge Ouders’, een tijdschrift van de Gezinsbond boordevol herkenbare verhalen en boeiende weetjes. Ook kan je je inschrijven voor onze maandelijkse nieuwsbrief die perfect de leeftijd van je kindje volgt. Schrijf je hier snel in!
Gepubliceerd op: 16/07/2019, laatste update op: 20/11/2023