Goed nieuws: tieners roken en drinken vandaag de dag minder dan twintig jaar geleden. Toch blijft het opletten geblazen. Bingedrinken is bijvoorbeeld een verontrustend probleem. En pubers zullen altijd nieuwsgierig zijn en dingen willen uitproberen. Roken of drinken bij je tiener, hoe pak je het als ouder aan?
De eerste keer
Kinderen beweren nog vol overtuiging: “Ik begin er nooit mee!” Maar bij het begin van de puberteit proberen heel wat jongeren toch een eerste sigaret of glas. Ze doen het uit nieuwsgierigheid en liefst samen met hun vrienden.
Als ouder kan je schrikken van die eerste keer, maar je kan de situatie ook aangrijpen om het onderwerp bespreekbaar te maken.
Een babbeltje tussendoor
Ook al vind je het moeilijk om aan te pakken: een gesprek komt nooit te vroeg. Je hoeft er geen officiële bedoening van te maken. Gewoon even babbelen als je samen klusjes opknapt, is een beter idee.
Je kan de eerste experimenten van je zoon of dochter als gespreksopener gebruiken: ‘Hoe smaakte het? Wat voelde je?’ Maar een gebeurtenis op tv of in je omgeving kan evengoed een geschikte opstap zijn.
Ook over het waarom kan je praten. Waarom zou je roken? Waarom wil je drinken? Het antwoord leert je je tiener beter kennen.
Als jongeren voelen dat er naar hen geluisterd wordt, staan ze bovendien makkelijker open voor concrete afspraken. Hoe jonger een tiener, hoe vlotter die afspraken lopen.
‘Mijn eerste slok bier? Da’s lang geleden. Toen ik tien was, heb ik eens van het glas van mijn vader gedronken. En later wat wijn op een feest. Toen ik twaalf was, kropen mijn vriend en ik samen op zolder en probeerden we appeljenever en wodka. Daar was ik flink ziek van!
Als ik nu uitga, drink ik vooral pintjes, de rest is me te duur. Daar kan mijn zakgeld niet tegen. Ik drink er wel een stuk of vijf op een avond. Hangt ervan af hoelang die avond duurt natuurlijk. Mijn vrienden drinken ook pintjes. Als iemand van ons zin heeft in een cola, dan kan dat. Dat maakt niet uit.
Ik voel het als ik wat te veel op heb en dan stop ik. Na mijn examens in juni had ik het echt te bont gemaakt en toen waren mijn ouders flink boos. Als ik hier in het dorp uitga, kom ik met de fiets naar huis. Ik weet dat ik moet oppassen. Ik mag niet zoveel drinken dat ik domme dingen ga doen of niet meer veilig thuis raak.’ – Joris (15)
LEES OOK > Waarom emotionele intelligentie zo belangrijk is, zeker voor jongeren
Deelgenoot
Je bereikt je tiener het best door gerichte informatie te geven. Jongeren lukraak verbieden om te roken of te drinken, werkt niet. Ze zullen het dan sneller buiten je blikveld uitproberen, waardoor je alle controle verliest. Openheid is de enige weg, en hen veroordelen voor hun gedrag is uit den boze.
Praat niet alleen over hen, maar zet ook je eigen gedrag in de kijker. Kan je het roken niet laten maar heb je het vaak geprobeerd? Dan zal die uitleg je kind helpen om een eigen keuze te maken.
Wat is normaal?
Bij elk gezin ligt er wel een biertje in de koelkast of een fles wijn in de kelder. En jongeren die op een feestje voor het eerst het glas mogen heffen, krijgen onbewust de boodschap mee: ‘Welkom in de wereld van de volwassenen, in die wereld hoort wijn.’
Maar het drinken van alcohol is niet onschuldig. Het brengt veel calorieën aan en maakt sneller moe. Het verdooft de zintuigen of maakt agressief. Net zoals met zoveel dingen, komt het erop aan je tieners maat te leren houden.
Roken is allang veel minder sociaal aanvaard. En terecht. Elke dag sterven in Vlaanderen 40 mensen aan de gevolgen van het roken. Het verkeer eist ongeveer 1 slachtoffer per dag. Toch staat verkeersopvoeding in de eindtermen van de lagere school, en tabakspreventie niet. Een reden te meer om als ouder stelling te nemen.
LEES OOK > Omgaan met tieners en alcohol: een snelcursus
Onder vrienden
Jongeren drinken in de eerste plaats omdat hun vrienden het ook doen. Op een avondje uit is het spannend en gezellig om samen iets te drinken. Na een glas ebt hun verlegenheid weg en voelen ze zich zelfzekerder. De sfeer wordt losser en nodigt uit om nog iets te drinken.
Drinken is bij jongeren dus – net zoals bij volwassenen – vooral een sociale aangelegenheid. Slechts een enkeling drinkt uit verveling.
Ook met roken beginnen jongeren omdat hun beste vrienden het doen. Door even mee te trekken aan dezelfde sigaret voelen ze zich opgenomen in de groep. Bij jongens kan het imago meespelen. Sigaretten staan stoer, denken ze. Meisjes roken soms om hun eetlust te verminderen en zo te vermageren.
Eenmaal aan de sigaret zoeken jongeren het gezelschap op van andere rokers. Het groepsgevoel en de verslaving spelen zo op elkaar in. Als ze minstens één sigaret per dag roken, zijn ze regelmatige rokers, en worden ze stilaan afhankelijk van nicotine. Van dan af aan wordt het moeilijker om er weer van af te stappen.
‘Een jaar geleden bood een vriendin mij haar sigaret aan. Ik had zin om het eens te proberen en nam een trek. Ik voelde een branderig gevoel in mijn keel, maar nam nog een trek.
Na die eerste keer heb ik vaker eens meegetrokken aan een sigaret en na enkele maanden zelf een doosje van tien sigaretten gekocht. Nu koop ik grote pakjes, maar dat kost wel veel.
In het begin waren mijn ouders boos omdat ik rookte, ik mag het ook in huis niet doen. Ze willen niet dat ik meer dan twee sigaretten per dag rook. Dat doe ik als ik met mijn vriendinnen aan de schoolpoort sta. En soms ‘s vrijdags als ik naar de jeugdclub ga.
Ik weet dat je kanker krijgt van roken, maar niet iedereen wordt ziek. Als ik er ziek van zou worden, stop ik. Ik ben deze zomer twee weken op vakantie geweest met mijn ouders en broers en heb toen niet gerookt. Ik kan stoppen als ik wil. En neen, niemand anders rookt thuis. Ik ben de enige.’
– Sigrid (15)
De wet van het voorbeeld
Ze zullen het misschien niet graag toegeven, maar ook tieners kijken nog steeds naar hun ouders als rolmodellen. Om roken en drinken bij je tiener te ontmoedigen, geef je met andere woorden zelf best het goede voorbeeld.
Drink je nooit als je met de auto het verkeer in moet, dan is dat een positieve boodschap voor je tiener. En strompel je toch een keertje met een kater uit bed? Durf dan ook daar eerlijk uitleg bij geven.
Rook je zelf? Dan verdubbelt de kans dat je kinderen ook gaan roken. Een afkeurende houding tegenover tabak verlaagt het risico dat ze er ooit mee beginnen. Ook als je zélf een verstokte roker bent, loont het de moeite om af en toe te laten horen dat je baalt van je eigen verslaving.
Duizend goede redenen
Wil je je tiener het drinken of roken uit het hoofd praten? Pak dan uit met argumenten die jongeren aanspreken. Sporters kan je bijvoorbeeld vertellen dat roken en drinken slecht is voor de conditie.
Als gezondheidsargumenten hun koude kleren niet raken, geeft een rekensommetje van al het zakgeld dat in rook opgaat misschien de doorslag. Of dat een kater je hele dag kan verpesten, en dat je onder invloed van alcohol weleens dingen kunt zeggen of doen waar je later spijt van krijgt.
Nicotinevlekken op de tanden of vieze geurtjes die in haren en kleren blijven hangen, kunnen ijdele tieners dan weer over de streep trekken om het roken te laten. Of de weerslag op hun huid, want rokers krijgen sneller rimpels.
LEES OOK > Drank, drugs en sigaretten bij je tiener
Afspraken
Probeer met je tieners duidelijke afspraken te maken, en begin daar vroeg genoeg mee. Hoe langer je het kunt uitstellen dat ze alcohol of drank uitproberen, hoe beter voor hun gezondheid en welzijn.
Weet je dat ze toch de smaak van alcohol te pakken hebben, dan kan je ze bijvoorbeeld vragen niet te drinken als ze met hun fiets of scooter op stap zijn. Want ja, dronkenschap achter het stuur geldt ook voor tweewielers!
Enkel drinken tijdens het weekend is ook een redelijke eis. Jongeren die van in het begin met regels en beperkingen leren omgaan, lopen later minder risico om probleemgedrag te ontwikkelen.
Veilig roken bestaat niet. Rookt je kind nog niet, dan is het een goede stelregel om het te verbieden tot de leeftijd van 18 jaar. Rookt je tiener toch, dan heeft het simpelweg verbieden weinig zin.
Je kunt het wel duidelijk afkeuren, en uitleggen waarom je dat doet. Daarbij kun je ook een aantal regels afspreken, zoals dat roken niet toelaten is binnenshuis.
Wat je ook doet, probeer steeds om open te communiceren, en je tiener zelf de verantwoordelijkheid te geven om voor zichzelf te denken en beslissingen te nemen.
Meer weten, of hulp nodig? Surf dan eens naar de website van Tabakstop, Groeimee.be, het Vlaams Instituut Gezond Leven of het Vlaams Expertisecentrum Alcohol en andere Drugs.
Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.
Gepubliceerd op: 14/12/2021, laatste update op: 05/04/2023