Tieners en online privacy: ‘Vraag je eens af hoeveel mensen jouw Facebook-foto’s zien’

GDPR. Phishing. Cookies. Online privacy. Je wordt ermee om de oren geslagen. Je krijgt stilaan het gevoel dat privé compleet passé is. Dat je dringend uit je doppen moet kijken en beter eens nadenkt over wat je online deelt. Want wil je al die foto’s, meningen en gegevens gewoon te grabbel gooien? En wat vertel je aan je tieners? Waarop moeten zij zeker letten?

We leggen al onze prangende vragen voor aan Michel Walrave. Als professor digitale media & privacy aan Universiteit Antwerpen is hij de geknipte persoon om ons veilig door het online mijnenveld te gidsen.

Win-win

Als we het hebben over tieners en online privacy, wat moet je dan zeker in het achterhoofd houden? Wat is het basisbeginsel?

Michel Walrave: ‘Dat het online leven van jongeren compleet verstrengeld is met de rest van hun leven. Voor heel wat volwassenen zijn sociale media louter een manier om te communiceren, maar bij tieners ligt dat dus anders. Hou daar rekening mee wanneer je met je tieners praat, betrek hun online leven er altijd bij.

Grijp nieuwsitems aan om het over sociale media te hebben. Wanneer er bijvoorbeeld een nieuwe app gelanceerd wordt, check dan even bij je kinderen of ze hem al geïnstalleerd hebben. Zo voelen tieners dat je interesse hebt in hun online leven, dat je er iets van kent en er met hen wil over praten.

LEES OOK > Het tienerbrein maakt het ouders knap lastig: ‘Probeer een sparringpartner te zijn in plaats van een dirigent’

Misschien heb je het idee dat het niets uithaalt, omdat je er te weinig verstand van hebt. En oké, je tiener weet waarschijnlijk meer over de technische kant van al die toepassingen, maar jij hebt de levenservaring om kritische vragen te stellen en om in te schatten wat er fout kan lopen.

Hoe je je gedraagt als je nieuwe mensen leert kennen, hoe je reageert op uitspraken, dat niet iedereen goeie bedoelingen heeft … Dat zijn dingen die jij al jaren weet en die zowel offline als online gelden. Als jij je tieners zulke dingen meegeeft, en zij informeren jou over de digitale kant, komt er een echte uitwisseling en kunnen jullie van elkaar iets leren.’

Is het ook een goed idee om zelf bijvoorbeeld eens TikTok te installeren?

‘Een heel goed idee! Zo krijg je een beeld van hoe die app werkt en kan je zien wat je tieners er zo leuk aan vinden. Het is ook interessant om eens te voelen hoe verslavend het is, en hoe snel je van het ene korte filmpje naar het andere gaat, afhankelijk van wat je leuk vond of waar je op reageerde.

Je ondervindt dan aan den lijve hoe het systeem in elkaar zit en je kan aan je tieners uitleggen hoe het komt dat de tijd voorbijvliegt wanneer ze op TikTok zitten.’

Mijlpalen delen

Iedereen heeft het wel eens meegemaakt: een enthou­siaste vriend gooit een groepsfoto op Facebook. Eén waar je misschien minder flatterend opstaat. Lastig. Maar hoe zit dat eigenlijk? Mag je zomaar foto’s delen van andere mensen?

‘In se mag je van niemand een foto nemen zonder uitdrukkelijke toestemming. We noemen dat het portretrecht of recht op afbeelding.

Meestal staan we daar gewoonweg niet bij stil omdat die dingen nogal spontaan verlopen. Maar voor je een foto deelt waar ook anderen opstaan, zou je dus in principe van al die mensen de goedkeuring moeten krijgen.’

Een apart ras onder de enthousiaste foto­-delers is wel de groep van trotse ouders. Ze doen meer dan eens aan sharenting (samentrekking van sharing en parenting) en delen à volonté de grappige avonturen, gekke uitspraken en goeie rapporten van hun kroost. Kan en mag dat?

‘We mogen sharenting – en bij uitbreiding: grandsharenting – niet louter als iets negatiefs zien. Nu families door corona niet bij elkaar kunnen zijn, is er toch een manier om mijlpalen uit het leven van de kinderen met elkaar te delen.

Vroeger hadden wij alleen foto’s op grote feestdagen, nu zijn er ook beelden en video’s van de kleine momenten van het leven. Leuk voor die jongeren omdat ze op die manier een uitgebreid fotoverslag krijgen van hun jeugd, maar ook voor de familieleden die het graag meemaken vanop de eerste rij.

Mijn eerste tip voor ouders is: vraag je af waaróm je iets post. Meestal doen mensen het inderdaad om mijlpalen, leuke momenten of prestaties te delen. Maar soms ontstaat er ook competitie en komt er een opbod van: “Kijk eens wat voor plezante dingen wij doen en kijk eens hoe slim onze kinderen zijn!” Dat kan echt de bedoeling niet zijn. Het zorgt alleen maar voor spanningen.

LEES OOK > Tieners en sociale media: zorg dat je mee bent

Ten tweede kan je ook eens nadenken over het aantal mensen met wie je die gezinsmomenten deelt. Moeten je collega’s dat allemaal zien? De mensen die je vorig jaar op vakantie ontmoette maar sindsdien nooit meer tegenkwam? En wat als iemand een foto van jou verder verspreidt?

Het is misschien beter om een aparte groep te creëren van mensen die een bepaald beeld mogen zien, of om het gewoon via WhatsApp door te sturen naar vrienden en familie.

Pas op, dit geeft je nog altijd geen garantie dat een foto niet verspreid wordt. Eens je iets digitaal deelt, heb je geen vat meer op wat daar verder mee gebeurt. Probeer daar zeker bij stil te staan en bespreek zulke thema’s ook eens met je tieners, dat levert vast boeiende babbels op.

‘Eens je iets digitaal deelt, heb je geen vat meer op wat daar verder mee gebeurt’

Daarnaast is er ook de juridische kant. Als ouder beslis je over de privacy van je kinderen. Maar vanaf dertien jaar hebben die kinderen het recht om te bepalen wat er met hun persoonlijke gegevens gebeurt. Die leeftijd werd vastgelegd vanuit de discussie rond de verwerking van persoonsgegevens door bedrijven.

Maar ook in je gezin moet je aandacht hebben voor online privacy – en dan liefst nog vóór de leeftijd van dertien. Wil je een foto posten van je kinderen, vraag dan of ze dat oké vinden. Want wat jij een leuk beeld vindt, beschouwen zij misschien als verschrikkelijk lelijk.

Het is ook een goed idee om samen terug te blikken op wat je vroeger al van hen deelde en te overlopen welke foto’s ze misschien liever verwijderen of niet meer voor iedereen toegankelijk willen maken.

Grijp tijdens zo’n gesprek ook de kans om met je tieners te praten over privacy in het algemeen, en laat hen nadenken over de dingen die ze zelf delen. Sommige jongeren staan er niet bij stil wat ze teweegbrengen wanneer ze bijvoorbeeld intieme beelden van iemand anders doorsturen.’

Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.