Wees gerust. Seks is nog altijd seks. Maar de wereld waarin je tieners opgroeien, is wel grondig veranderd. Hun seksuele ontdekkingstocht verloopt voor een groot deel online. Via hun smartphone gaan pubers op zoek naar weetjes en standjes, naar liefde en liefjes. Het is aan jou om hen te begeleiden in die digitale jungle. Weet je niet goed wat of waar of wie of hoe? Dit alfabet van de seksuele opvoeding helpt je op weg.
Met de gewaardeerde inbreng van een trio van experts: Sarah Van Laerhoven (vormingsbegeleider en educatief medewerker relaties & seksualiteit bij Pimento), Liesbet Stevens (docent seksueel strafrecht aan de KU Leuven en adjunct-directeur van het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen) en Senne Misplon (woordvoerder Wel Jong Vzw).
Alles over seks
Nope, daar durven we ons niet aan te wagen. Maar op Allesoverseks van Sensoa vind je wél letterlijk alles: van standjes en soa’s tot masturbatie en anticonceptie. Een site propvol correcte, betrouwbare én begrijpelijke info. Onmisbaar dus voor de seksuele opvoeding van je tiener.
Sarah: ‘We merken dat jongeren online nog vaak op foute info botsen, of op dingen die niet op hun maat gemaakt zijn. Dus. Zet www.allesoverseks.be in dikke letters op een blad papier. Plak het op de deur van de koelkast. Of van de wc. Of van de slaapkamer van je kroost. Maakt niet uit waar, maar zorg dat ze er niet naast kunnen kijken.’
Bloot op de foto
Sexting dus. Het uitwisselen van pikante berichtjes of sexy foto’s via digitale weg. Spannend, opwindend en voor heel wat jongeren een deel van hun seksuele ontwikkeling. In se is er niets mee. Zolang het tenminste gebeurt tussen twee mensen die elkaar volledig vertrouwen en respecteren. En zolang die beelden niet verder doorgestuurd worden.
Senne: ‘In mijn middelbaar is er geen jaar voorbij gegaan zonder naaktfotoschandaal. Elke keer weer werden de meisjes die op de foto stonden op het matje geroepen en als schuldige behandeld, en gingen de jongens die de beelden hadden verspreid vrijuit. Vreselijk toch?’
Sarah: ‘Zorg dat je onherkenbaar bent, zet je hoofd niet op de foto en kies voor een blanco achtergrond. De meeste jongeren kennen die basisregels intussen al vrij goed. Maar op het vlak van victim blaming of slutshaming is er nog véél werk aan de winkel.’
Als je meer info wil over sexting, neem je best ook eens een kijkje op Sexting.be en op Veilig Online.
LEES OOK > Wat elke ouder moet weten over sexting
Communicatie
Babbelen, babbelen en nog eens babbelen. We blijven het tot vervelens toe herhalen: praat met je pubers. Over alle dingen des levens. Dus ook over seks.
Liesbet: ‘Doordat ik in mijn professionele leven veel over seks praat, voel ik daar zelf geen gêne meer bij, maar ik snap perfect dat het niet voor iedereen even evident is. Ik zie in de ogen van mijn tienerzoon dat hij meestal denkt: ‘Oh mama, laat mij toch gerust, ik wil het niet weten.’ (lacht)
Ik heb vroeger altijd geleerd dat je moet stoppen met praten als kinderen aangeven dat ze het niet willen horen, dat is een goeie leidraad om te checken of je uitleg wel aangepast is aan hun leeftijd. Maar met pubers ligt dat volgens mij toch wat anders. Af en toe ‘verplicht’ ik mijn zoon om naar mij te luisteren omdat ik vind dat hij bepaalde dingen moet weten om goed in het leven te staan. Je kunt je zijn enthousiasme al voorstellen! (lacht)‘
Senne: ‘Ik zou ouders sowieso aanraden om het niet alleen over de gevaren te hebben zoals soa’s en ongewenste zwangerschappen. Babbel ook eens over de fijne aspecten.’
Dickpic
Niets meer of minder dan een foto van een blote piemel die plots op het scherm van je smartphone floept. Als het past binnen een potje sexting met wederzijdse toestemming: prima. Maar soms worden die dingen ook ongevraagd verstuurd. Om te shockeren of te intimideren.
Flo Windey heeft zo haar eigen manier om daarop te reageren: ‘Ik stuur een foto van een mooiere piemel terug, ik zet erbij: ‘Deze vind ik mooier!’ en ik blokkeer die persoon.’ (lacht)
LEES OOK > Met je tiener praten over seks? Flo Windey weet raad
Experimenteren
Het hoort net zo hard bij de puberteit als puistjes en plotse huilbuien. Je tieners moeten nu eenmaal uitzoeken wie of wat ze willen in de wereld van relaties en seks, en onvermijdelijk zullen ze daarbij een aantal blutsen, builen en blauwtjes oplopen.
Liesbet: ‘Hoe kun je onze jongeren verwijten dat ze fouten maken en af toe te ver gaan? We sturen hen het bos in, geven geen kaart mee, maar verwachten wel dat ze er aan de andere kant uitkomen zonder zichzelf of iemand anders schade te berokkenen. Dat is een absurde houding, ik vind dat we daar veel zorgvuldiger moeten mee omgaan en onze jongeren goed moeten informeren over situaties waarin ze terecht kunnen komen.’
Fuck!
De ‘eerste keer’ van je tieners: vroeg of laat is het zover. Bij een gewone seksuele ontwikkeling komt er verschillende keren een eerste keer: de eerste keer hand in hand, de eerste kus, de eerste keer voelen onder de kleren…
Je tieners volgen daarbij een zekere volgorde en doorlopen zo hun eigen seksuele carrière. Gemiddeld zit er drie jaar tussen de eerste tongzoen en de eerste keer met iemand naar bed gaan.
Sarah: ‘Die eerste keer is voor elke jongere ontzettend spannend. Probeer dat bespreekbaar te maken en geef je tieners ook de boodschap mee dat het oké is om grenzen te stellen en nee te zeggen.’
Grenzen
Nee durven zeggen. Niets doen waar je nog niet aan toe bent of geen zin in hebt. Het klinkt eenvoudiger dan het is.
Liesbet: ‘Ik vind dat we in onze opvoeding niet genoeg aandacht geven aan het aspect grenzen. Dat zou een duidelijke plek moeten krijgen in het onderwijs, maar ook in de gesprekken die ouders met hun kinderen voeren.
Je hebt als vader of moeder een heel belangrijke rol in het weerbaar maken van je tieners, en je geeft kinderen best van kleins af aan mee dat hun lichaam echt van hen is. Ik vroeg mijn zesjarige zoon onlangs: ‘Wanneer mag je iemand een kusje geven?’ ‘Als jij het wil en als die andere het wil’, antwoordde hij.’
Ben je bang dat er bij of door je pubers bepaalde grenzen overschreden worden? Dan kun je de situatie aftoetsen aan de zes basisregels voor gezond seksueel gedrag. Voor wie meer wil lezen over dit thema, is het boek Hoe legaal te flirten van Liesbet Stevens een absolute aanrader.
Hoe?
Informatie geven of praten over seks, hoe doe jij dat? Open en bloot, complexloos en zonder taboes? Of toch wat stamelend, stotterend en met het schaamrood op de wangen? Sarah en Senne geven graag wat tips.
Sarah: ‘Zie je op tv een scène passeren met iets van relaties of seksualiteit, grijp die kans dan met beide handen aan en zeg er iets over. Zo’n concrete aanleiding maakt het veel minder awkward dan er vanuit het niets over te beginnen.
Ook een wandeling of een autorit is een goed moment voor een moeilijk gesprek: je tieners kunnen niet zomaar naar hun kamer vluchten én je moet elkaar niet aankijken. Haal boekjes en folders over seks in huis, en leg die bij voorkeur op het toilet: daar kan je kroost er ongestoord en op ’t gemak in bladeren.’
LEES OOK > Praten over relaties en seks: ‘Hier is alles bespreekbaar’
Senne: ‘Ik begrijp best dat mensen het moeilijk hebben om zulke thema’s te bespreken, maar er zijn ook andere manieren. Merk je dat je pubers stilaan toe zijn aan seks? Schrijf dan een klein luchtig briefje en leg het samen met een pakje condooms op hun bed.’
Via Instagram & co krijgen tieners massa’s (schijnbaar) perfecte foto’s binnen van (schijnbaar) perfecte levens en lichamen. Puistjes en kwabjes worden vakkundig weggewerkt en een fijn filtertje verdoezelt al de rest.
Sarah: ‘We merken dat al die fitnesslichamen op Instagram geen deugd doen aan het zelfbeeld van tieners: er heerst enorm veel druk om toch maar dat perfecte lichaam te hebben. Heel wat jongeren zijn bang voor hun eerste keer omdat ze vrezen dat hun lief hun lichaam niet mooi gaat vinden.’
Door de invloed van Instagram – maar ook door porno – is schaamhaar volgens tieners trouwens compleet uit den boze. Vooral meisjes vinden het niet gepast om dat te laten staan.
Niet onlogisch als je bedenkt dat de enige naakte lijven die jongeren zien, gladgeschoren zijn. Ze krijgen vooral beelden voorgeschoteld van modellen met ieniemienie driehoekjes van bikini’s. Geen haartje te bespeuren!’
Ja of nee
‘Mag mijn lief blijven slapen?’ Het is een vraag die je vroeg of laat waarschijnlijk voorgeschoteld krijgt. Best mogelijk – en heel normaal – dat je daarmee worstelt. Toch probeer je de kwestie best los te koppelen van je eigen gevoelens.
Het hoort nu eenmaal bij de seksuele ontwikkeling van je tieners dat ze met hun lief in één bed willen liggen. En ja, het kan goed zijn dat dat onder jouw dak gebeurt. En ja, dat voelt misschien wat raar. Maar tieners die hun eerste seksuele ervaringen opdoen in een vertrouwde omgeving, hebben veel meer kans dat het veilig verloopt.
Je kunt zeker eens polsen hoe het zit met die relatie en hoever dat koppeltje al staat: veel hangt af van hun maturiteit en van hoelang ze al samen zijn. Aan de andere kant kan het geen kwaad om als ouder ook eens na te denken: als ik dit weiger, gaat mijn tiener misschien een plek opzoeken waar het helemaal niet zo leuk, gezellig of comfortabel is.
Koop condooms
Voor tieners is het een gigantische stap om condooms te kopen of bij de dokter een voorschrift te vragen voor de pil. Maak die drempel dus best zo laag mogelijk en het thema zo bespreekbaar mogelijk.
Een doos condooms in de badkamer zetten, is een heel goed plan. Op voorwaarde dat je ze niet continu gaat tellen en keihard begint te gillen wanneer er een paar verdwenen zijn, natuurlijk.
LGBTQ+
Pubers die niet per se in het hetero- of man/vrouw-hokje passen, zijn vaak bang om hiervoor uit te komen. Het beste wat hen kan overkomen? Voelen dat hun ouders ervoor openstaan.
LEES OOK> Jezelf kunnen zijn, begint thuis
Senne: ‘Probeer genderneutraal te praten met je pubers. In plaats van bij je zoon te checken of hij al een vriendin heeft, kun je ook vragen of hij al een lief heeft. Dat lijkt misschien iets kleins, maar tieners die nog in de kast zitten zijn hoogsensitief voor zulke dingen. Elke opmerking of blik wordt mentaal genoteerd.
Nog een voorbeeld: als er in de media een LGBTQ+ personage voorbijkomt, bevestig dan dat het voor jou allemaal niet uitmaakt, dat jij je kind nooit zou buitenzetten om zo’n reden. Alleen door dat expliciet te benoemen, zullen tieners het gevoel krijgen dat het echt oké is en zullen ze er misschien minder lang over doen om ermee naar buiten te komen.’
LGBTQ+ is een verzamelterm die staat voor lesbisch, homo, biseksueel, transgender en queer. De + slaat op de vele andere genderidentiteiten, genderexpressies en seksuele voorkeuren die daarnaast nog bestaan. Senne deed aan onze redactie zijn verhaal over zijn coming-out als trans man.
Menstruatie & co
We zijn allemaal mensen. We krijgen allemaal te maken met een aantal biologische processen en seksueel getinte toestanden en gevoelens. Dus waarom zou je daar mysterieus en raar over doen?
Probeer zo open en eerlijk mogelijk te zijn over die ‘dingen des levens’. Gebruik je bijvoorbeeld zelf anticonceptie, verstop dat dan niet angstvallig voor je kroost. Je tieners leren van jou hoe het leven in elkaar zit.
LEES OOK> Feiten en fabels over menstruatie
Senne: ‘Ik was voor het eerst ongesteld op veertien jaar en dacht echt: ‘Fuck! Hoe ga ik dat hier vertellen?’ Als het om zulke alledaagse feiten gaat, zou ik ouders aanraden om die aan te kaarten in een alledaags gesprek.
Zet alsjeblief niet ineens de tv uit met de boodschap: ‘Kom, we gaan eens praten over menstruatie en seks!’ Wat wél een goed idee is: wanneer je in de winkel maandverband of tampons koopt, daar gewoon wat uitleg bij geven.’
Seksuele opvoeding deel 2
Een alledaags onderwerp als menstruatie brengt ons precies halfweg in het abc van de seksuele opvoeding voor ouders van tieners. Wat er behalve porno nog tussen normaal en zeemzoet in ligt? Dat lees je in deel 2 van ons alfabet.
Illustraties: Gloria Monserez
Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.
Gepubliceerd op: 17/02/2021, laatste update op: 20/04/2023Tags: puberteit