Wat als je tiener denkt aan zelfmoord?

Tina (17) had gitzwarte gedachten. ‘Ik zag het echt niet meer zitten. Ik voelde me al twee jaar zó slecht, en het werd alleen maar erger. Eerst heb ik afscheidsbrieven geschreven. Daarna ben ik thuis vertrokken, zogezegd om mijn examen te maken…’ Wat doe je als ouders als je tiener denkt aan zelfmoord? We praten erover met Gwendolyn Portzky, expert suïcideproblematiek.

‘Zelfdoding is de belangrijkste doodsoorzaak bij tieners tussen vijftien en negentien jaar. Eén op vijf jongeren heeft er al een keer aan gedacht. Dat is niet zomaar een vluchtige gedachte: ‘Wat zou er gebeuren als ik er nu een einde aan maak?’, het gaat over tieners die zich écht niet goed voelen en worstelen met zoveel emotionele pijn dat ze geen andere uitweg meer zien dan uit het leven stappen.

Uiteraard onderneemt niet elke jongere dan een poging, maar het is wel belangrijk dat we die jongeren met zelfmoordgedachten ondersteunen en hulp geven’, zegt Portzky.

LEES OOK > Zelfdoding bij pubers

Combinatie van factoren

‘Waarom deze leeftijdsgroep het zo moeilijk heeft? Ik wil eerst benadrukken dat een zelfmoordpoging nooit het gevolg is van één specifiek probleem.

Soms lees je in de krant dat tieners uit het leven stappen omdat ze gepest werden of omdat ze liefdesverdriet hadden, maar dat is nooit het volledige verhaal. Het is altijd een complexe combinatie van verschillende factoren.’

‘Ze missen de levenservaring dat je zo’n moeilijke periode ook weer te boven komt.’

Kwetsbare tieners

‘Meestal zien we bij die jongeren bijvoorbeeld een mentale kwetsbaarheid. Ze kijken, nog meer dan andere tieners, erg zwart-wit en negatief naar het leven en de toekomst. Als hen iets overkomt, zijn ze ervan overtuigd dat het absoluut nooit meer goed komt.

Omdat tieners veel dingen voor het eerst meemaken, liggen pijnlijke gebeurtenissen sowieso erg gevoelig. Ze missen de levenservaring dat je zo’n moeilijke periode ook weer te boven komt.’

LEES OOK > Dries over de zelfmoord van zijn zoon: ‘De boosheid gaat snel over, het verdriet niet’

Druk op hun schouders

‘Onderschat bovendien niet hoeveel druk er op de schouders van pubers ligt. Onze maatschappij is op veel vlakken ontzettend prestatiegericht. Niet alleen op school moeten ze de beste zijn, ook in hun hobby’s wordt verwacht dat ze uitblinken én hun sociale leven moet één groot feest zijn.

Op sociale media worden fuiven en vakanties breed uitgesmeerd, maar de minder mooie kanten krijg je niet te zien. Ook dat brengt extra druk en stress met zich mee: “Ben ik echt de enige die zich zo slecht voelt?”‘

Emoties

‘Niet alleen gezinnen, maar de hele maatschappij zou meer moeten openstaan voor gevoelens als eenzaamheid, moedeloosheid en verdriet.

Toon daarom aan je tieners dat het leven geen aaneenschakeling is van feestjes, maar dat ook moeilijke momenten erbij horen. Vertel hen dat iedereen zich wel eens down voelt, dat dat oké is en dat ze daarover mogen praten.

‘Twijfel nooit om professionele hulp in te schakelen als je je zorgen maakt.’

Merk je dat het niet goed gaat met je zoon of dochter, check dan sowieso wat er scheelt. Probeer dat gesprek aan te gaan. Hoor je hen dingen zeggen als: ‘Voor mij hoeft het niet meer!’ of ‘Ik kan echt niet meer!’, aarzel dan niet om samen naar hulp te zoeken.

Neem zulke signalen altijd serieus en twijfel nooit om professionele hulp in te schakelen als je je zorgen maakt.’

Wat kan je als ouder doen?

1. Praat met je kinderen over gevoelens en wat hen bezig houdt
   Merk op hoe ze zich voelen en durf daarover een gesprek aanknopen. Niet alleen als ze slecht in hun vel zitten, maar ook als het goed gaat. Heb het over de dingen die hen bezighouden, de zaken die energie vreten, maar ook de personen en activiteiten waar ze vertrouwen uit halen.
2. Blijven proberen
   Praten is gemakkelijk gezegd, maar niet altijd simpel bij tieners, die vaag of ontwijkend antwoord geven of zuchtend met de ogen rollen. Laat ze maar doen, ondertussen horen ze wél wat je zegt. Als ze expliciet vragen om ruimte of tijd, dan kan je dat respecteren, maar begin er wel opnieuw over.
3. Benoem het gevoel maar verval niet in peptalk
   Laat weten dat je ziet dat ze iets doormaken: ‘Het gaat precies niet zo goed hé, de laatste tijd?’ ‘Probeer niet te vervallen in peptalk: ‘Komaan, niet opgeven’ of ‘Na regen komt zonneschijn’. Gun ze hun dipje, wij zitten toch ook wel eens minder goed in ons vel?’, tipt Claire Wiewauters.
4. Leer ze genieten van de kleine dingen
   Dat helpt tieners om uit een dip te kunnen krabbelen.
5. Leer ze dat het leven altijd een beetje op en af is
   ‘Ik probeer de gevoelens in een kader te plaatsen. Als volwassene besef je beter dat moeilijke momenten voorbijgaan. Voor tieners gebeurt alles voor het eerst, de gevoelens zijn gigantisch, en de wereld stort meteen in. Ik probeer mijn dochter dan ook te leren relativeren’, vertelt Annemie Struyf in het boek Typisch Tieners.

Denk je aan zelfmoord en heb je nood aan een gesprek, dan kan je terecht bij de Zelfmoordlijn op het nummer 1813 of via zelfmoord1813.be.

Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.