De rook om het hoofd van onze tieners is nog niet goed verdwenen, of daar duikt de damp al op. Maar hoe zit dat nu écht met elektronische sigaretten en vapen bij tieners? Hoe ongezond zijn die dingen? Moeten ouders zich zorgen maken? We blazen al onze vragen richting expert Dries Vandenbempt.
De expert
Dries Vandenbempt is stafmedewerker tabak, andere nicotineproducten en binnenmilieu bij het Vlaams Instituut Gezond Leven vzw.
De feiten
Dries: ‘Een elektronische sigaret is een toestel met een batterij dat een vloeistof verwarmt tot damp. Die damp adem je dan in. De vloeistof in een e-sigaret is gebaseerd op water en propyleenglycol en/of glycerol en bevat smaakstoffen – dat merk je als je door een winkelstraat wandelt en je bevindt je ineens in een wolk van aardbei of munt. Daarnaast zit in die vloeistof ook vaak nicotine.
We onderscheiden twee grote categorieën: de navulbare vapes en de wegwerpvapes. Die laatste worden het meest gebruikt door jongeren en kosten meestal nog geen vijf euro. De vape werd bedacht als alternatief voor de sigaret. Bij een klassieke sigaret worden tabaksbladeren en een aantal andere ingrediënten verbrand en adem je de rook in die daarbij vrijkomt. In die rook zitten zowel teer, koolstofmonoxide (CO) als een heleboel andere kankerverwekkende stoffen. Omdat er bij een vape geen verbranding gebeurt, ben je sowieso gezonder bezig, maar er zitten evengoed schadelijke stoffen in.’
LEES OOK > Tieners die roken of vapen, wat doe je eraan?
De wet
‘De wetgeving rond vapes loopt gelijk met die van echte sigaretten: ze mogen niet online aangeboden worden, er mag geen reclame voor verschijnen en ze mogen – in principe – niet verkocht worden aan jongeren onder achttien jaar. Vapen in openbare gesloten ruimten is verboden en vanaf januari geldt dit verbod ook op plekken in de openlucht zoals speel- en sportterreinen.
Binnenkort mogen elektronische sigaretten in winkels niet meer “voor het grijpen” liggen, maar moeten ze net als sigaretten bewaard worden in kasten. Ook lichtjes, discoballen en andere dingen die het gebruik wat meer fun maken, zullen dan verboden zijn. Gekke en flitsende namen op de verpakking? Dat mag ook niet, dus geen “strawberry ice” maar gewoon “aardbei”.
Daarnaast komt er een lijst met smaakstoffen die wettelijk toegestaan zijn, want het is niet omdat zo’n smaakstof goedgekeurd is als ingrediënt voor ons voedsel, dat het ook oké is om die stof binnen te krijgen in onze longen.’
De tieners en de cijfers
‘De leerlingenbevraging in secundaire scholen tijdens schooljaar 2022-2023 toont aan dat 23 procent van de jongeren het voorbije jaar heeft gevapet. Maar 12 procent van die groep is er ook mee gestopt. Meisjes vapen evenveel als jongens. 6,5 procent doet het wekelijks en het aantal vapers stijgt met de leeftijd. Er zijn meer jongeren die vapen dan jongeren die sigaretten roken.
De reden om te beginnen vapen? “Experimenteren en nieuwsgierigheid” staat op de eerste plaats en “om geen sigaretten te roken” op de tweede. Jongeren vertellen ook dat ze vinden dat het lekker ruikt en dat al die verschillende smaakjes aantrekkelijk zijn, zeker in vergelijking met de geur van sigarettenrook. Er is ook onderzoek waaruit blijkt dat er een link is met sociale media. Hoe meer tijd jongeren doorbrengen op sociale media, hoe groter de kans dat ze vapen. Door de content die ze daar zien, gaan tieners de elektronische sigaret blijkbaar als iets heel normaals zien, iets wat erbij hoort.’
De gevaren
‘De vape is een middel om te stoppen met roken, een alternatief dat minder schadelijk is dan de gewone sigaret. Deze boodschap wordt mee uitgedragen door de Hoge Gezondheidsraad.
Daarnaast bestaat er eigenlijk maar één andere, duidelijke boodschap voor iedere volwassene die niet rookt, en voor alle jongeren: BLIJF ER GEWOON AF. We weten nog niet goed wat al die stoffen doen op lange termijn, maar zelfs op korte termijn zijn er al heel wat neveneffecten zoals een droge mond, keelpijn en hoestbuien. Als het om vapes met nicotine gaat, komen daar nog wat extra nadelen bij. Nicotine werkt namelijk enorm verslavend en heeft een negatieve invloed op de ontwikkeling van de hersenen van jongeren.’
LEES OOK > Eerste hulp voor ouders rond pubers, alcohol en drugs
De aanpak
‘Wat je als ouder kan doen? Praat erover van zodra je tieners ermee in contact komen en geef hen de duidelijke boodschap dat een vape iets is waar ze moeten afblijven. Er doen bij jongeren heel wat mythes de ronde, dus check eens bij je kroost wat zij erover weten en denken. Je kan samen informatie opzoeken op watwat.be en het met hen ook hebben over de effecten op lange termijn en het gevaar voor verslaving… Al denken tieners uiteraard dat het bij hen nooit zo ver zal komen.
Vind je een vape in de broekzak van je tiener? Probeer kalm te blijven en niet boos te worden. Koel desnoods eerst wat af en ga daarna het gesprek aan. Wees duidelijk en maak de afspraak dat ze thuis niet mogen vapen. Natuurlijk wil je ook niet dat ze het buitenshuis doen, maar dat kan je niet controleren. Tieners van wie de ouders roken, hebben meer kans om er zelf mee te beginnen. Het goeie voorbeeld geven blijft dus ontzettend belangrijk. Maar zelfs als je een roker of vaper bent, kan je nog altijd dat gesprek voeren met je tiener: praat in dat geval vanuit je eigen ervaringen. Vertel hoe jammer je het vindt dat je er ooit mee begonnen bent én hoe moeilijk het is om ervan af te raken.’
Webinar: Vapen, roken of alcohol drinken?
Op maandagavond 20 januari organiseert de Gezinsbond een gratis webinar voor ouders van jonge tieners (10-14 jaar), in samenwerking met Gezond Leven en De Druglijn. Het thema: tieners en hun experimenten. Van sigaretten en vapes tot alcohol: waarom proberen pubers het, hoe reageer jij erop en wanneer zoek je hulp? Deelnemen is gratis en inschrijven kan hier.
Dit artikel verscheen in december 2024 in De Bond, het ledenblad van de Gezinsbond. De Bond kan ook bij jou (gratis!) in de bus vallen. Het enige wat je hoeft te doen, is lid worden. Nieuwtjes en activiteiten van de Gezinsbond meevolgen kan ook via Facebook, Twitter en Instagram.
Gepubliceerd op: 27/12/2024