Hoe nemen we afscheid van een ongeboren kind? Kunnen rituelen ons hierbij helpen? Zijn er culturele verschillen? En hoe evolueert die vorm van rouwen?
‘De dood van een baby heeft uiteraard een zeer grote impact op de ouders en de nabije familie’, zegt Manu Keirse, specialist in rouwverwerking.
‘Vreugde en verwachting slaan plots om in verdriet en verlies. Ouders worden heen en weer geslingerd tussen heel extreme en verwarrende gevoelens. Met het verlies van een (ongeboren) kindje, moeten ouders afscheid nemen van hun verwachtingen en plannen. In hun dromen en gedachten was de baby reeds een stukje werkelijkheid.
Een werkelijkheid die helaas niet gemakkelijk met anderen te delen is. Tot op de dag van vandaag heeft de buitenwereld het moeilijk om, bijvoorbeeld het verdriet en de rouw die volgt op een miskraam, te erkennen. Voor de omgeving bestond het kind nauwelijks. En wat er nog niet is, lijkt men ook niet te kunnen verliezen.’
LEES OOK > Het koesterboekje: een beetje troost voor wie een kindje verliest
Taboe
Mensen hebben tot de dag van vandaag moeite om het taboe rond het rouwen om een ongeboren kind te doorbreken. Omstaanders die toekomstige ouders eerst feliciteerden, vragen zich af of het verlies bespreekbaar is. De gebeurtenis wordt als het ware doodgezwegen.
Niet voor niets wachten toekomstige ouders met het bekend maken van de zwangerschap tot het risico op een miskraam statistisch gezien het laagst is. Vroeger was dit niet anders.
‘Vijf kinderen bracht mijn moeder levend ter wereld, 15 keer was ze in verwachting. 91 jaar geleden werd ik geboren, als laatste kind. Mijn moeder hield me dicht bij haar. Ze was het beu om steeds weer haar kinderen te moeten afgeven. Net zoals veel vrouwen in die tijd, had ze miskramen door voedseltekort en omwille van het harde werk op het land. Ze begroef haar onvoldragen kinderen in een speciaal daarvoor bestemd graf. Een afscheidsviering kwam er niet aan te pas.’
Maria Vittoria – Italië
Recht op erkenning
Tot het midden van de 20ste eeuw kreeg een onvoldragen kindje dat dood geboren werd, geen erkenning. De baby kreeg geen naam en mocht niet in gewijde grond begraven worden. Vaak werd het ’s avonds stiekem begraven. Niemand mocht het weten.
Tegenwoordig houden ouders voor hun doodgeboren kindje steeds meer een traditionele uitvaartplechtigheid of alternatieve ceremonie. Het respect voor en de erkenning van het niet-geboren leven is groter; het kindje krijgt een naam en vaak een officiële akte.
Na een zwangerschap van minstens 140 dagen kan in België sinds 2019 een baby met de voornaam geregistreerd worden in het register van overlijden en eventueel in het trouwboekje van de ouders. Baby’s die overlijden in de baarmoeder na 180 dagen worden sowieso opgenomen in het overlijdensregister en kunnen zowel voor- als achternaam krijgen.
LEES OOK > Ouders vragen erkenning van de geboorte van stilgeboren kindjes
Rituelen
Rituelen om afscheid te nemen van doodgeboren kinderen markeren het bestaan van het kind. Herdenkingsrituelen geven het kind een plek in het gezin. Er staan foto’s in huis, kaarsen worden gebrand, verjaardagen gevierd.
En ook om te onderstrepen dat je als vader of moeder rouwt, is het herdenken van belang, stelt antropoloog Janneke Peelen die promoveerde met Tussen leven en dood. Rituelen rondom zwangerschapsverlies in Nederland. Het overleden kind maakt tegenwoordig blijvend deel uit van het gezin.
Peelen: ‘Ouders willen zich als ouders met hun verdriet laten zien. De rituelen zijn een erkenning dat het kind er is. Ze geven ouders mogelijkheden om het een plaats te geven in het voortgaande leven van het gezin.’
LEES OOK > Rituelen en symbolen die kunnen helpen bij het verlies van een baby
Meer over sterrenkindjes vind je in ons dossier. Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.
Gepubliceerd op: 18/04/2017, laatste update op: 21/08/2023