Grootouder mogen zijn, is voor velen een heerlijke ervaring. Er zijn jammer genoeg ook grootouders die hun kleinkinderen minder zien dan ze zouden willen. Het is pijnlijk voor hen en ook jammer voor de kleinkinderen zelf, want grootouders kunnen een heel betekenisvolle rol spelen. Het recht op persoonlijk contact met de kleinkinderen kan via de rechtbank afgedwongen worden, maar het is uiteraard beter als je op een minder ingrijpende manier overeenstemming kan bereiken. Expert Marieke Steunenberg legt uit wat je kan doen als je je kleinkinderen minder kan of mag zien dan je zou willen.
Je kleinkinderen minder zien
Verschillende oorzaken kunnen het contact tussen grootouders en kleinkinderen bemoeilijken. Soms is de relatie met een (schoon)kind – ouder van het kleinkind – verstoord. Soms is het een kwestie van fysieke afstand. Of er ligt een echtscheiding van de ouders aan de basis. Dan krijgen grootouders hun kleinkinderen – die ze voorheen misschien wekelijks opvingen – ineens veel minder te zien.
‘Met de ouders van je kleinkind praten over wat je mist en verlangt als grootouder is cruciaal en doen we te weinig’, zegt bemiddelaar Marieke Steunenberg. ‘Moeilijke zaken gaan we over het algemeen liever uit de weg. Het gesprek aangaan geeft geen garantie, maar zwijgen verandert zeker niets.
Probeer – rustig en zonder verwijt – aan te geven dat je je kleinkinderen graag (wat vaker) zou zien. Grootouders zijn belangrijk voor kleinkinderen en omgekeerd. Je mag je plek wel wat “claimen”. Vraag hoe de ander het ziet en luister echt, zonder het als kritiek te formuleren of jouw waardekader op te dringen. Jonge ouders vinden vaak andere waarden belangrijk dan de vorige generatie, toon daar respect voor. Zo creëer je verbondenheid en ga je elkaar ook (iets) beter begrijpen. Misschien wordt het niet meteen helemaal zoals je had gewild, waardeer kleine stapjes.
Toekomstige ouders en grootouders kunnen best al tijdens de zwangerschap met elkaar praten over de invulling van het grootouderschap’, vindt Marieke. ‘Ga er niet vanuit dat de ander jouw verwachtingen kent en dat alles wel vanzelf zal gaan zoals jij verlangt.’
LEES OOK > De rol van grootouders bij een scheiding: ‘Grootouders spelen belangrijke rol bij verwerkingsproces’
Bij een bemiddelaar
Met elkaar spreken – en luisteren – is de eerste stap, maar niet gemakkelijk. ‘Iedereen vertrekt daarbij vanuit het eigen vat aan gedachten, emoties, ervaringen, waarden… Bovendien leerden weinig mensen echt helder communiceren. Dat zorgt voor heel wat “ruis” op die communicatie. Door het gesprek aan te gaan, creëer je verbinding tussen hoe beide “partijen” iets beleven. Die verbinding is heel belangrijk.’
Geraak je er onder elkaar niet uit, dan kan een bemiddelaar zinvol zijn. Die laat iedereen in een veilige sfeer zijn verhaal doen, helpt om zaken te verduidelijken en “ruis” op de communicatie weg te nemen. Ook de gemeenschappelijke belangen van ouders en grootouders kunnen dan naar boven komen. In zo’n sfeer én met het welzijn van het (klein) kind voor ogen, is de kans op oplossingen groter.
Naar de rechter?
Bemiddeling kan alleen als alle betrokkenen daartoe bereid zijn. Is die bereidheid er niet, dan is het mogelijk om via de Familierechtbank een omgangsregeling met het kleinkind af te dwingen. Vraag je vóór die stap wel af of dat in het belang is van de kleinkinderen, of je het zelf op die harde manier wil, of je daarmee geen definitieve breuk veroorzaakt met de ouders van de kleinkinderen, of echt alle andere mogelijkheden uitgeput zijn…
Als de rechter effectief beslist dat er contact moet zijn, lopen die contacten meestal niet meteen gesmeerd. De kleinkinderen hebben oma en opa nog (bijna) nooit of al lang niet meer gezien, ze horen thuis alleen slechte dingen over hun grootouders en nu moeten ze ernaartoe? Niet evident. Vaak vinden de eerste ontmoetingen in een neutrale bezoekruimte plaats. Die bezoekruimten worden georganiseerd door Centra voor Algemeen Welzijnswerk (CAW) of door Het Huis. Die diensten zorgen ook voor begeleiding.
Opnieuw contact
Op het contactmoment wordt niet gesproken over de moeilijke situatie of het gemis, het is de bedoeling samen een fijn moment te beleven. Als de ontmoetingen in de bezoekruimte goed lopen, kan de rechter beslissen dat de grootouders de kinderen thuis mogen ontvangen. Als een echtscheiding aan de basis lag van het verbroken contact, en het lukt om de relatie met de kinderen te herstellen, is het belangrijk dat grootouders zich buiten het conflict tussen de ouders houden. Topprioriteit: dat ze volop investeren in een fijne relatie met de kleinkinderen. Grootouders kunnen in (v)echtscheidingen namelijk een stabiele factor en haven van rust zijn.
Als grootouders en kleinkinderen elkaar lange tijd niet hebben gezien en het contact toch weer mogelijk is, kan dat in het begin heel onnatuurlijk en stroef aanvoelen. ‘Maar dat komt goed’, stelt Marieke gerust. ‘De band tussen grootouders en kleinkinderen is iets bijzonders en door niets of niemand te vervangen. Met de nodige tijd, liefde en creativiteit komt het wel in orde, en kan de vertrouwensband hersteld worden. Op elk moment.’
LEES OOK > En dan plots zie je je kleinkinderen weer, na jaren verbroken contact
De expert
Marieke Steunenberg is orthopedagoog, systeemtherapeut en familiaal bemiddelaar bij SysteemtherapieLeuven.
Dit artikel verscheen eerst in het Magazine voor GROOTouders (nr. 18, 2023). Ook ontvangen? Schrijf je dan in voor het magazine en de bijbehorende nieuwsbrief. Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.
Gepubliceerd op: 26/01/2024