Grootouders, die vaak een grote rol spelen bij de opvang, voeden hun kleinkinderen ook een stukje mee op. Maar dat wil nog niet zeggen dat grootouders zelf mogen kiezen wat ze aan hun kleinkinderen meegeven, vertelt familietherapeute Marleen Heylen. ‘Je kunt niet zomaar zeggen: wij gaan hier eens alles anders doen. Het zijn de ouders die bepalen welke lijn zij willen aanhouden met hun kinderen. De opvoeding van je kleinkinderen is en blijft aan je kinderen.’
Ondersteunende positie
‘Kinderen bepaalde waarden aanreiken, grenzen aangeven, daarover onderhandelen en hun kennis bijbrengen: dat hele pakket behoort tot de kern van wat ouders hun kinderen aanreiken. Als grootouder zit je als het ware in de schil om die gezinskern heen. Dat is een andere, meer ondersteunende positie, en daar moet je heel omzichtig mee omspringen.’ vertelt familietherapeute Marleen Heylen.
Maar wat als je het niet eens bent met de manier waarop je kinderen hun kinderen opvoeden?
‘Je kunt met je kinderen wel praten over de opvoeding van je kleinkinderen. Je kunt zeggen: “Waarom doe je dat op die manier?” of “Ik heb er moeite mee als je dit zus of zo aanpakt.” Hoewel ik zelfs dat probeer te vermijden.
Ik prent me vooral in het hoofd: wat mijn kinderen doen, is wat ik hun geleerd heb, dus moet ik daar niet meer aan sleuren. De beslissingen die je volwassen kinderen nemen, ook in hun job of in hun partnerkeuze, die respecteer je.
Je hebt je tijd als opvoeder gehad, en nu laat je het los. Het systeem dicteert je rol en je kunt die niet zomaar naast je neerleggen. Ik kan daar als familietherapeut niet genoeg op wijzen: het is iets waar we voortdurend fouten tegen maken. Ik ook, hoor.”
Moeilijke evenwichtsoefening
Kun je een voorbeeld geven van een fout die je als grootouder hebt gemaakt?
‘Ik ben een boerendochter, ben graag buiten en heb van thuis uit meegekregen: een madeliefje, dat is Bellis perennis. Als de kleinkinderen madeliefjes aanwijzen, dan zeg ik dus ook graag: “Bellis perennis!” Da’s een spelletje, want ik vind die namen pure poëzie.
Maar terwijl ik het zeg, besef ik: ik moet uitkijken dat ik dit niet opdring, dat ik niet belerend ben, want dan kom ik op het domein van de ouders. Ouders kiezen welke kennis en waarden ze belangrijk vinden. Ze kiezen bij wijze van spreken wat poëzie is.
Uiteraard mag je als grootouder vertellen over wat je zelf mooi vindt, maar het is beter om de kleinkinderen niet tegen wil en dank mee te sleuren in de kennis die je hebt: het mag geen “examenstof” worden.’
Dat is toch een extreem lastige evenwichtsoefening?
‘Absoluut, omdat je je eigen gewoonten moet loslaten als je je niet wilt bemoeien met de opvoeding van je kleinkind. Bij je eigen kinderen heb je dingen doorgegeven, maar als grootouder moet je zeggen: ik ben er nu alleen ter ondersteuning, ‘op aanvraag’ als het ware.
Alles wat je zegt en doet toets je daaraan: ben ik nu als grootouder ondersteunend bezig of eerder eisend? Nodig ik de kleinkinderen uit of zit ik te dicht op hun vel? Je legt sowieso niks op.
Dat geldt voor alle soorten kennis, maar ook voor attitudes en het geloof. Je voelt bij grootouders vaak die drang: de kinderen krijgen dat thuis niet mee, dus moeten wij het hun leren. Daar hangen risico’s aan vast.’
LEES OOK > Grootouder worden: de dunne grens tussen helpen en bemoeien
Rustplek
Wat gebeurt er dan als je je rol als grootouder niet respecteert en je toch gaat bemoeien met de opvoeding van je kleinkinderen?
‘Dan verstoor je het evenwicht en maak je het verwarrend voor kleinkinderen: het neemt een stuk veiligheid weg. Zeker jonge kinderen hebben er behoefte aan dat plekken echt hun eigen kleur hebben, zodat ze zelf niet hoeven uit te zoeken hoe de verhoudingen liggen.
Het mooie aan grootouders is net dat kleinkinderen bij hen een echte rustplek vinden, omdat er niemand achter hen zit die zegt: “Nu moet je je huiswerk maken en nu is het tijd voor de voetbal.” Bij oma en opa mogen ze lummelen en zich vervelen.
Vaak hebben ze daar enorm veel deugd van. De stilte en de ontvankelijkheid van grootouders, die vinden kleinkinderen fantastisch.’
Zorgen uitspreken of niet?
Wat als je je zorgen maakt over de kleinkinderen?
‘Eigenlijk zou je je geen zorgen mogen maken, want dat wil zeggen dat je je zoon of dochter niet sterk genoeg vindt om zorg te dragen voor zijn of haar kinderen. Tegelijk zeg je dan: “Maar ík ben wel sterk genoeg om alles te dragen.” En dat is niet waar, dat is niemand.’
Maar stel dat het ernstig is? Als je bijvoorbeeld vermoedt dat er agressie speelt?
‘Natuurlijk kun je in zulke situaties wel zeggen dat je je zorgen maakt. Ik zou dan vooral het gesprek aangaan met mijn eigen kind. Mijn eerste bekommernis zou zijn: wat gebeurt er met jou, wat zijn de gevolgen en kun jij dit dragen?
Als je meteen iets zegt als: “De kleinkinderen lijden hieronder”, sla je een stap over. Dan riskeer je dat jouw kind reageert: “Jij keurt mij af in mijn meest kwetsbare positie, namelijk mijn ouderschap.” Die terughoudendheid in de opvoeding van je kleinkinderen is soms heel pijnlijk, dat snap ik ook.
Let wel, ik kijk nu heel nuchter naar al die relaties en familiebanden, maar daarrond zitten natuurlijk een pak emoties. Alleen neemt dat niet weg dat al die verschillende verbindingen hun wetten kennen, en dat het emotionele kluwen alleen maar groter wordt als je die niet respecteert.’
Mag je er iets over zeggen als je je als grootouder overbevraagd voelt?
‘Als je kinderen te vaak een beroep op je doen voor de opvang van de kleinkinderen en je voelt je overbelast, dan mag je dat uiteraard aankaarten. Probeer dan samen naar een oplossing te zoeken. Maar hoe dan ook: als het voor jou te zwaar is, dan is het te zwaar. Punt.’
LEES OOK > Met je kleinkinderen communiceren doe je zo
Dit artikel verscheen eerst in het Magazine voor GROOTouders (nr. 5, 2020). Ook ontvangen? Schrijf je dan in voor het magazine en de bijbehorende nieuwsbrief. Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.
Gepubliceerd op: 16/07/2020, laatste update op: 16/02/2023