Hoe hard mag je kind op zichzelf vertrouwen? Van ontdekken en experimenteren tot falen en opnieuw proberen. Ik vraag het mij soms af als onze anderhalfjarige iets te uitbundig op zijn eetstoel danst, iets te gulzig zijn tanden in een ongeschilde kiwi zet of iets te snel zijn eigen buggy wil duwen. Dan kriebelt het om in te grijpen of over te nemen, met de beste bedoelingen. Alleen is dat niet altijd het beste voor zijn zelfvertrouwen.
Ik probeer mijn peuter en kleuter dus te laten doen, al sta ik vaak te kijken met een klein hartje en een groot geloof in mijn reflexen. En oké, ze eindigen al eens met blutsen, builen en blauwe plekken … maar liever dat dan een deuk in hun zelfvertrouwen, klop ik mezelf op de schouder.
En dat lijkt kinderpsychologe Klaar Hammenecker te bevestigen, wat een boost is voor mijn eigen zelfvertrouwen.
LEES OOK > Risicovol spelen: tips om je kinderen veilig en avontuurlijk te laten spelen
Wat is zelfvertrouwen?
‘Zelfvertrouwen is weten van jezelf waar je sterk in bent, wat je zelfstandig kan en waarvoor je beter hulp vraagt als je iets (nog) niet alleen kan’, vertelt Klaar Hammenecker. ‘Het is het omgekeerde van onzekerheid.
Alles begint bij je zelf, bij je eigen gevoelens, gedachten en gedrag. Die worden gevormd en bijgestuurd door wat er gebeurt in de wereld en in interactie met mensen. Ze creëren een beeld over jezelf dat bepaalt hoe je je eigen leven leidt en hoe je de dingen aanpakt.’
Hoe herken je een gebrek aan zelfvertrouwen?
‘Mensen met weinig zelfvertrouwen durven niet goed zelf hun leven sturen. Een gebrek aan zelfvertrouwen heeft vele gezichten en verstopt zich vaak in andere klachten of ander gedrag.
‘Een gebrek aan zelfvertrouwen heeft vele gezichten en verstopt zich vaak in andere klachten of ander gedrag.’
Zo kunnen kinderen met weinig zelfvertrouwen veel vragen stellen, omdat ze niet op zichzelf durven vertrouwen. Of ze kunnen moeilijk keuzes maken, hebben vaak pijntjes of zijn bang om dingen te doen uit angst om fouten te maken.
Soms lijken ze zich precies te bemoeien of spelen ze de baas omdat ze zo de controle willen houden. Of ze rekenen op anderen om hun problemen op te lossen.’
Tips voor meer zelfvertrouwen
Klaar daagt ons uit om onszelf de vraag te stellen wie er in het leven van je kind aan het stuur zit: jij of je kind? Durf jij het stuur afgeven, ook al voelt het soms onveilig?
Of laat je je kind lekker comfortabel op de achterbank zitten, waar hij zelf niets hoeft te beslissen?
‘Durf jij het stuur afgeven, ook al voelt het soms onveilig? Of laat je je kind lekker comfortabel op de achterbank zitten, waar hij zelf niets hoeft te beslissen?’
‘Het is belangrijk dat je kind aan het stuur zit. Zo kan hij zelf het tempo en de richting bepalen. Als kinderen willen groeien in zelfvertrouwen, moeten wij hen als ouders soms wat laten doen.’
‘Maar hoe dan?’, hoor ik je luidop denken. Hier zijn alvast enkele tips van Klaar:
Leer loslaten
‘Autonomie is heel belangrijk, hoe moeilijk het ook soms is de controle aan je kind te geven. We zien een trillend lipje en denken “kom, ik zal het voor jou doen”. Maar zo werkt het niet. Alleen zelf doen geeft zelfvertrouwen.’
LEES OOK > Wat met ‘ikke doen!’ wanneer je daar als ouder geen tijd voor hebt?
Geef onvoorwaardelijke liefde en oprecht vertrouwen
‘Onvoorwaardelijk betekent in alle omstandigheden. Ook als je kind wéér iets niet durft, wéér duizend vragen stelt of wéér iets anders doet dan wat je vraagt. Het betekent dus ook de lastige emoties ontvangen. En het vertrouwen geven dat het oké is als het nog niet lukt, dat het wel goed komt en dat er nog nieuwe kansen komen.’
Laat ze zelf dingen doen en kiezen
‘Mag ik mee helpen koken?’, vraagt mijn kleuter als ik haastig iets op tafel wil toveren na school. Dan denk ik ‘why?’, al weet ik dat het op lange termijn bijdraagt aan wat ik graag wil voor hem. Op korte termijn zie ik vooral het eiwit van de keukenkasten druipen, samen met mijn geduld.
‘En toch is het zo belangrijk om ze zelf dingen te laten doen of kiezen’, zegt Klaar. Dus adem eens diep in en uit, voel je voeten op de grond en laat je kind die eitjes lekker zelf breken. En weet je wat: onze vierjarige kan volledig zelf een ei bakken, mocht ik dat vragen. Niet omdat hij een supertalent is, maar omdat hij al veel mocht proberen − en ik al veel eiwit en eierschalen opkuiste aan de zijlijn.
‘Als je iets zelf doet, voel je trots en zelfvertrouwen. Als een ander het doet voor jou, voel je alleen dankbaarheid. En dat maakt een groot verschil.’
Gaat dit iets te ver voor jou of je kind? Ga gewoon stapje per stapje, op jullie tempo. Nog een tip van Klaar: ‘Laat je kinderen zelf hun kleren kiezen en aantrekken. Vinden ze dat te moeilijk? Beperk de keuze dan tussen twee outfits.’
Laat ze worstelen met hun problemen
‘Los niet alles op voor je kind. Begeleid hem stapsgewijs in wat hij nodig heeft van jou om het zelf te doen. Niet alleen, wel zélf. Want als je iets zelf doet, voel je trots en zelfvertrouwen. Als een ander het doet voor jou, voel je alleen dankbaarheid. En dat maakt een groot verschil.’
LEES OOK > Samen bewegen met je peuter: ideaal voor het zelfvertrouwen
Enkel zelf doen geeft zelfvertrouwen
‘Een kind dat het zwembad rond wordt geduwd op een opblaasbaar matrasje zal niet snel leren zwemmen. Een kind dat zomaar het water wordt ingegooid natuurlijk ook niet. Er zijn zoveel stapjes tussenin, van zwembandjes tot oefenen in het ondiep of onder water gaan op jouw arm. Zoek wat werkt voor jouw kind en werk stapsgewijs. Het is een proces.
Help je kind, sta hem bij maar neem het niet over. Zoek van aan de zijlijn samen hoe jouw kind krachtig en warm kan groeien. Vertrek daarbij altijd vanuit je kind. Doe suggesties, probeer samen eens wat anders en betrek je kind: “wat denk je zelf, wat kan ik voor je doen zodat het jou zelf zou lukken, …?” Zo vul je zijn persoonlijke toolkit met gereedschap om problemen op te lossen. En zo groeit zijn zelfvertrouwen.’
Wat elk kind nodig heeft
Wil je meer weten over zelfvertrouwen? In haar boek ‘Wat elk kind nodig heeft’ wijdt Klaar een volledig hoofdstuk aan ‘zelf doen geeft zelfvertrouwen’.
Daarnaast bespreekt ze nog vier basics voor krachtig en ontwikkelingsgericht ouderschap, namelijk ‘opvoeden is maatwerk’, ‘eerst verbinden, dan begrenzen’, ‘zorg(en)voor later’ en ‘de beste ouders maken zichzelf op termijn overbodig’.
Met die vijf opvoedbasics kun jij jezelf én je kind in zijn kracht zetten, zodat je kind kan uitgroeien tot de beste versie van zichzelf.
Beluister de podcast met Klaar Hammenecker rond dit thema hier.
Foto cover: Nele Watty Photography
Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.
Gepubliceerd op: 07/06/2021, laatste update op: 17/10/2023