Historica en illustratrice Noëmi Willemen (39) zet zich via het Crisiskabinet Kinderopvang, haar onderzoek en haar illustraties in voor een kwalitatieve kinderopvang en een duurzame kijk op moederschap. Als mama van een dochter (9) en een zoon (5) ervaart ze aan den lijve hoe onze maatschappij ouders met torenhoge verwachtingen en verplichtingen opzadelt, waar vooral vrouwen onder gebukt gaan. ‘Ook in ons gezin neem ik het grootste deel van de zorgtaken op mij, maar we hebben wel een manier bedacht om meer evenwicht te brengen.’
Crisiskabinet Kinderopvang
2023 was voor Noëmi het jaar van het Crisiskabinet Kinderopvang, de burgerbeweging die via allerlei acties meer bewustwording wil creëren rond de nood aan toegankelijke, kwalitatieve kinderopvang. Zo trok Noëmi op woensdagmiddag vaak samen met heel wat andere ouders en kinderen naar het parlement, vanuit het idee dat de politici niet meer om de kinderopvangcrisis heen zouden kunnen met al die baby’s en peuters in de zaal. ‘We zijn heel blij met de vele media-aandacht die we hebben gekregen’, zegt Noëmi.
‘In het begin voelde ik mij een slechte moeder.’
‘We zijn ook fier op wat we hebben bereikt. Kinderopvang was het eerste punt van de Septemberverklaring. Er gaat 270 miljoen euro naar de sector, dat is geen aalmoes, maar het is geen “historische investering” die de koers van de geschiedenis zal wijzigen. Daar zijn structureel meer middelen voor nodig. Er moet ook meer worden ingezet op betere opleidingen en werkomstandigheden.
Bovendien is het discriminerende idee om ouders die minstens vier vijfde werken voorrang te geven in de crèche gewoon hallucinant. Denk maar aan alle zorgondersteuners als poetshulpen en kinderopvangbegeleiders die onmisbaar zijn om de samenleving draaiende te houden, maar vaak geen voltijds contract krijgen… We zijn er dus nog niet. Maar we hebben gezien dat politiek verzet wérkt, dus we blijven ervoor gaan.’
Stereotiepe verdeling
Het gezin van Noëmi is zelf ontsnapt aan de crisis in de crèches. ‘Dat laat mij toe om me hiervoor in te zetten. Toen wij ouders werden in 2014 en 2018, was het nog niet zo ver gekomen als nu. Wij wonen in de Gentse wijk Brugse Poort-Rooigem en konden destijds twee keer terecht in de opvang van onze eerste keuze. Nu zijn hier overal wachtlijsten tot 2025, want verschillende crèches zijn gesloten.’
Maar het is niet omdat de kinderen al wat ouder zijn, dat alle opvangvraagstukken van de baan zijn. ‘Zoals veel moeders werk ik niet voltijds. Dat is best stereotiep. Mijn halftijdse job aan de universiteit vul ik wel aan met illustreren. In totaal kom ik zo aan minstens een voltijdse tijdsbesteding, maar omdat het tekenen thuis gebeurt, is er meer flexibiliteit. Ik kan bijvoorbeeld elke dag aan de schoolpoort staan, al voel ik overdag ook vaak de druk van de wasmand die er staat en het boodschappenlijstje dat er ligt. Het is niet makkelijk om daar niet aan toe te geven.
Andere klassieke zorgtaken, zoals naar de dokter gaan als een van de kinderen ziek is, zijn eveneens voor mij. Ik kan mijn werk namelijk gemakkelijker laten liggen, illustreren kan ook ‘s avonds. Mijn partner werkt wel voltijds, bij Stad Gent. Daardoor staat hij verder in zijn loopbaan dan ik. Het was weliswaar mijn eigen keuze om mijn werk op deze manier in te delen, maar het blijft dubbel. Dat je bepaalde loopbaankansen mist door de zorg voor je kinderen, is frustrerend.’
Familievergaderingen en een dinocrèche
Om als tweeverdieners alles gebolwerkt te krijgen, rekenen Noëmi en haar vriend regelmatig op grootouders, de buitenschoolse opvang, een babysit en een poetshulp. ‘Zonder mijn poetshulp zou ik het echt niet redden’, zegt Noëmi. ‘Daarnaast proberen we zo veel mogelijk samen te werken met andere ouders. Nu eens brengt de ene de kinderen ergens heen, dan weer de andere.
Ook op het vlak van opvoeding proberen we onze kleine bubbel te doorbreken. Ik wil dat onze kinderen een divers wereldbeeld meekrijgen, met verschillende meningen over het leven, de liefde en andere belangrijke thema’s. Daarom staat onze deur altijd open en schuiven er vaak vrienden met verschillende persoonlijkheden en achtergronden mee aan tafel.’
‘Zonder mijn poetshulp zou ik het niet redden.’
Ook houdt het gezin maandelijks een familievergadering om allerlei al dan niet huishoudelijke kwesties te bespreken. ‘Met chips en frisdrank, dat vinden de kinderen een must. Iedereen mag dan zijn “punten” naar voren brengen. Zo stemden de kinderen – samen met hun vader – onlangs voor extra snoep. (lacht) Maar de jongste heeft ook al gezegd dat hij het niet leuk vindt dat wij vaak boos worden. Meestal gebeurt dat omdat er te weinig naar ons wordt geluisterd of niet wordt opgeruimd. Dan zoeken we samen naar oplossingen.’
Taakverdeling
‘Sowieso hebben we al een duidelijke taakverdeling. We zijn vertrokken van een overzicht van alles wat wij als mama en papa doen. Heel gedetailleerd, dus niet “koken”, maar: “menu bedenken, een lijstje maken, boodschappen doen en opbergen, ingrediënten snijden, koken, de tafel dekken, de tafel afruimen, de vaatwas vullen, de grote pannen wassen, alles weer proper maken.”
Zo zien de kinderen dat er héél veel verschillende taakjes zijn waarin zij ook een rol kunnen spelen. Zij kunnen messen en vorken op tafel leggen, zij kunnen afruimen. De struggles zijn daardoor niet allemaal van de baan, maar het is een goede manier om uitgelegd te krijgen dat het ook voor ons soms wat veel is. En om hen te leren respect te hebben voor zorg. Zo zien ze dat dingen zichzelf niet in stand houden, maar dat iemand er altijd moeite voor moet doen. Ze zien dat het allemaal niet “bolt” zonder hun hulp.’
Uiteraard wordt er bij de klusjes geen onderscheid gemaakt tussen zoon en dochter, met de bedoeling rolpatronen te weren. ‘Al kan je daar niet altijd aan ontsnappen’, glimlacht Noëmi. ‘Zelf was ik als kind een tomboy, maar mijn dochter wou vanaf haar derde álles in het roze. Dat is nu voorbij, maar het huis ligt nog steeds vol poppen. Terwijl mijn zoon alleen geïnteresseerd is in dino’s en enge dieren. Zo cliché! Al kunnen ze wel goed samen dinocrèche spelen, waarbij ze voor babydino’s zorgen. Mijn dochter wil later namelijk in de kinderopvang werken… Niet door mijn verhalen, het is gewoon zo’n typisch meisjesding. Laat ons hopen dat de situatie tegen dan beter is!’
LEES OOK > Welke huishoudelijke klusjes kunnen kinderen doen?
Eenzaam moederschap
Als Noëmi één wens moet formuleren voor 2024, is het dat het debat over kinderopvang verder wordt gevoerd. ‘Politici moeten zich buigen over de vraag hoe ze de wachtlijsten gaan wegkrijgen. En hoe gaan ze zorgen voor betere opleidingen? Hoe willen ze een betere werk-privébalans mogelijk maken, niet op individueel maar op maatschappelijk niveau?’
De historica gelooft namelijk sterk dat de verantwoordelijkheid voor de balans tussen werk en privé niet volledig in de schoenen van gezinnen mag worden geschoven. ‘Het debat blijft vaak hangen in het individuele, zoals de taakverdeling tussen man en vrouw, maar de zorg zou collectief beter verdeeld moeten worden binnen de maatschappij.’
‘Mijn dochter wil later in de kinderopvang werken, hopelijk is de situatie daar dan beter.’
Voor zichzelf hoopt ze op een rustigere periode binnen het gezin, met een uitfasering van de tropenjaren. ‘Ik ben niet zo’n held met kleine kinderen’, lacht ze. ‘Hoe ouder ze worden, hoe beter het mij precies lukt.’ Al staat Noëmi veel steviger in haar schoenen dan vroeger. ‘Vlak na mijn eerste bevalling was ik echt overweldigd. Die was om te beginnen traumatisch. Waarschijnlijk was dat ook de reden waarom ik me in het begin een slechte moeder voelde. Ik wou wanhopig graag een band krijgen met mijn dochter, maar ik wist niet hoe. Ik voélde het niet. Uiteindelijk ben ik lang met haar thuisgebleven, waardoor ik me ook erg eenzaam begon te voelen. Nu vind je veel informatie over het ambigue van het moederschap, toen nog niet. Dat is trouwens de reden waarom ik mij in het ouderschap en de geschiedenis ervan ben gaan verdiepen.’
Die extra kennis heeft Noëmi geholpen om het moederschap in perspectief te plaatsen. ‘Ik lig niet meer wakker van hoe ik mijn kinderen voor de rest van hun leven zou kunnen verprutsen. Wel van hoe we allemaal zo goed mogelijk kunnen slapen en zo vlot mogelijk onze dag doorkomen’, lacht ze. ‘Die verpletterende, individuele verantwoordelijkheid die bij het moderne ouderschap hoort, die is niet gezond.’
LEES OOK > Een goede combinatie gezin en werk: nog heel wat uitdagingen
Foto’s: Kristof Ghyselinck
Illustraties: Noëmi Willemen
Dit artikel verscheen in december 2023 in De Bond, het ledenblad van de Gezinsbond. De Bond kan ook bij jou (gratis!) in de bus vallen. Het enige wat je hoeft te doen, is lid worden. Nieuwtjes en activiteiten van de Gezinsbond meevolgen kan ook via Facebook, Twitter en Instagram.
Gepubliceerd op: 13/12/2023