Hoe help je als je tiener een toxische vriendschap heeft?

Vriendschap: het is iets om te koesteren. Vooral voor tieners zijn vrienden superbelangrijk. Op die leeftijd ben je volop aan het ontdekken wie je bent, en waar je je thuis voelt in de wereld. Vrienden helpen je je plek te vinden. Of dat is toch de bedoeling. Want sommige vriendschappen zijn die naam niet waardig. Ze halen je onderuit, en knagen aan je zelfbeeld. Hoe herken je als ouder dat je tiener een toxische vriendschap heeft? En wat kun je eraan doen?

Voorzichtig polsen

‘Het is geen gemakkelijke opdracht,’ weet tienerexpert Sarah van Gysegem van de Gezinsbond. ‘Als ouder schiet je direct in een bezorgde kramp: ik moet mijn kind hieruit redden, zodat hij weer gelukkig wordt. Maar als je wilt dat het effect heeft, zul je het omzichtig moeten aanpakken.’

Met andere woorden: als je denkt dat het ergens verkeerd aan het lopen is, ga er dan niet met de voeten vooruit tegenaan. ‘Begin met er rustig over te praten,’ vertelt Sarah, ‘en doe dat vanuit jezelf: “Ik heb het gevoel dat je niet goed in je vel zit, of dat er iets wringt. Wil je iets vertellen? Is er iets op school, of met je vrienden? Ik maak me wat zorgen.”

Het allerbelangrijkste is dat je open kunt communiceren met je tiener. En dat je luistert – écht luistert

Zo geef je aan dat je er voor hen bent, en geef je ze de ruimte om uit zichzelf te delen hoe ze zich voelen. Gaan ze daar niet spontaan op in, dan kun je gerust ook eens polsen: “En, vertel eens, wat doe je zoal samen met je vrienden?” Als je dan iets hoort wat niet helemaal oké klinkt, dan kun je daarop inpikken: “Goh, ik heb het gevoel dat jullie samen niet zo’n leuke dingen doen, en dat jij je daar misschien minder goed bij voelt.” Zo stel je in vraag wat je kind uit die relatie haalt.’

Speel op de bal, niet op de man

‘Wat je in elk geval niet wil doen, is rechtstreeks kritiek geven op een vriend of een lief’, weet Sarah. ‘Gedrag en uitspraken kun je wel veroordelen, maar personen zelf mag je niet aanvallen. Zeg dus zeker niet: “Ik heb toch mijn twijfels bij die vriend van jou, ik vind dat precies toch niet iemand voor jou.” Want dan veroordeel je de sociale experimenten van je kind.

Tieners zijn volop aan het uitzoeken wat ze willen in het leven, en met wie ze bevriend willen zijn. Als jij dan laat uitschijnen dat ze de verkeerde personen uitkiezen, dan zullen ze zich snel aangevallen voelen. Bovendien kun je niet goed inschatten hoe jouw puber in een bepaalde groep of sociale situatie functioneert. Groepsdynamiek is een complex gegeven.’

LEES OOK > Hoe kan ik mijn tieners online beschermen tegen foute mensen en toestanden?

Volle koelkast

Wil je daar meer zich op krijgen, dan is het een goed idee om je deur open te gooien voor de vrienden van je kinderen.

‘Je zult altijd veel eten in huis moeten hebben, en het zal je het gevoel geven dat je stokoud bent, maar het is erg waardevol’, zegt Sarah. ‘Je leert iedereen kennen, en ziet hoe ze met elkaar omgaan. Zo kun je beter inschatten wat er speelt.’

Mama/papa-coach

‘Vriendschappen verbieden is in elk geval nooit een goed idee, ook al vermoed je dat je tiener in een toxische vriendschap zit. Trouwens, dan gaan ze waarschijnlijk toch gewoon achter je rug om.

Je moet ze hun eigen leven laten leiden — handjes vasthouden zijn ze allang ontgroeid. Maar je hebt wel een belangrijke rol als hun coach: je staat aan de zijlijn, observeert, stelt vragen en doet suggesties. “Hoe zou je over vijf of tien jaar terugkijken op je leven nu? Welk advies zou je geven aan een vriend die in jouw situatie zit?”

Zo help je hen te reflecteren, wat tieners nog niet echt goed uit zichzelf kunnen. Het tienerbrein is nog in volle ontwikkeling, en langetermijndenken zit er nog niet goed ingebakken. Ze zijn vaak één brok emotie. Als ouder is het jouw rol hen hierin te begeleiden, en het goed voorbeeld te geven.’

LEES OOK > Het tienerbrein maakt het ouders knap lastig: ‘Probeer een sparringpartner te zijn in plaats van een dirigent’

Van BBB tot LLL

‘We voeden onze kinderen op zoveel vlakken prima op, maar soms vergeten we dat we hen ook op relationeel vlak moeten opvoeden’, zegt Sarah. ‘Wat daarbij helpt, is als je ook open praat over wat je zelf hebt meegemaakt. Vertel over vriendschappen die goed of slecht afliepen, over fouten die je gemaakt hebt, en wat je daaruit geleerd hebt.

Dat geldt niet alleen voor toxische vriendschappen, maar zeker ook als het over romantische relaties gaat. Toxische vriendschappen zijn al complex, maar met alle hormonen, fysieke aspecten en hevige emoties erbij wordt het bij verliefdheid nog moeilijker. Probeer daarbij ook terug te denken aan hoe je zelf was op die leeftijd.

Het allerbelangrijkste is dat je open kunt communiceren met je tiener. En dat je luistert – écht luistert. Niet alleen naar wat ze zeggen, maar ook naar wat er tussen de regels schuilt, en naar hun lichaamstaal. Ik zeg vaak dat BBB het beste advies is: babbelen, babbelen en babbelen. Maar eigenlijk moet ik daar LLL aan toevoegen.’

LEES OOK > ‘Jij zaagt altijd’: praten met je tiener in 7 gouden regels

Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.