Jonas Goossenaerts maakt educatieve podcast Geschiedenis voor herbeginners

Jonas Goossenaerts (37 jaar) doceert geschiedenis aan het Scheppersinstituut in Mechelen. Tijdens de lockdown begon hij met een vriend de educatieve podcast ‘Geschiedenis voor herbeginners’. In april ging het over kolonialisme. Even later werd het onderwerp brandend actueel. “Kolonialisme moet in de eindtermen”, klonk het. Jonas Goossenaerts heeft daar niet op gewacht, hij geeft er al jaren les over.

Leerkracht worden was geen jongensdroom van Goossenaerts. ‘Ik was de laatste jaren van het middelbaar schoolmoe’, vertelt hij, ‘maar de leerkrachten Engels en Nederlands waren zo inspirerend dat ik taal- en letterkunde ging studeren.

Ik merkte dat presentaties geven me goed afging en besloot om er de lerarenopleiding bij te volgen. Intussen had ik via keuzevakken ook mijn passie voor geschiedenis ontdekt.’

Bekend maakt bemind

Na een jaar in het onderwijs begon Goossenaerts aan de opleiding geschiedenis. ‘Na ruim tien jaar voor de klas is mijn motivatie alleen maar toegenomen’, zegt hij.

‘Omdat ik interesse zie bij leerlingen en zelf voortdurend bijleer. Dan kun je toch niet uitgeblust geraken. Door boeken en documentaires ken ik mijn vak alsmaar beter.

Ook in mijn didactische aanpak probeer ik mezelf telkens opnieuw uit te vinden. Ik schreef zelf een cursus voor het vijfde en zesde jaar en gebruik de zogenaamde ‘flip the classroom’ methode.

Leerlingen moeten vooraf de tekst thuis lezen zodat we in de klas alle tijd hebben om te focussen op verdieping en het begrijpen van de leerstof: vragen beantwoorden, bronnen bekijken…

Iedereen heeft te maken met geschiedenis. Als leerkracht leg je de wereld uit en wie wil dat niet begrijpen? Onbekend is onbemind en bekend maakt bemind geldt zeker voor geschiedenis.

Mijn leerkrachten Engels en Nederlands uit het middelbaar zijn mijn grote voorbeelden. Met de leerlingen praten als volwaardige mensen, oprecht luisteren naar hun mening… is de beste manier om respect te krijgen.’

LEES OOK > Dringend gevraagd: een lagere schoolfactuur met duurzamer lesmateriaal

Voorbij de clichés

‘De eindtermen geschiedenis laten veel vrijheid over hoe je de lessen invult. En discussiëren over de actualiteit is één van de vermelde doelen.

Bij de dood van George Floyd heb ik de leerlingen een filmpje bezorgd dat de discriminatie van Afro-Amerikanen historisch duidt: over de slavernij, de burgerbeweging, Martin Luther King, discriminatie op de arbeids- en huizenmarkt…

Online discussieerden we over hoe het bij ons zit. Een leerling met Marokkaanse roots had op sociale media reacties gelezen die haar kwetsten.

In een klas heb je alle meningen, net zoals in de samenleving. Door van gedachten te wisselen met de nodige historische achtergrond erbij, komen ze tot een meer gefundeerde mening.

De protesten leidden in ons land tot het bekladden van beelden van Leopold II, waarmee geschiedenis in het middelpunt van het publieke debat kwam. Een gedroomde periode voor een geschiedenisleraar.

Ik had in het eerste semester lesgegeven over ons koloniale verleden, we zijn er dan online verder op ingegaan. Ik wil dat mijn leerlingen niet in clichés blijven hangen. Kennis van de geschiedenis leert genuanceerd denken.

Zelf heb ik in mijn opleiding weinig over de koloniale periode gehoord. Ik denk dat de breuk nog te pijnlijk was. Televisieprogramma’s zoals ‘Kinderen van de kolonie’ hebben het bewustzijn gevoed op een moment dat de tijd er rijp voor was.

Als toekomstige leraren leren wat er in Congo gebeurd is, zullen ze dat doorgeven aan hun leerlingen. Dan hoeft een verplichting via de eindtermen niet eens.

Zelf begon ik me in de koloniale geschiedenis te verdiepen naar aanleiding van vijftig jaar onafhankelijkheid van Congo tien jaar geleden.

Ik was verontwaardigd dat me niets verteld was over zo’n belangrijk stuk verleden. Met mijn ouders – nochtans progressieve mensen – had ik discussies. Zij haalden de gebruikelijke clichéargumenten aan: we hebben daar toch ook veel goeie dingen gebracht, en Mobutu was toch niet beter? Intussen zijn ze door meer informatie tot inzicht gekomen.’

LEES OOK > Opvoeden tegen racisme, hoe doe je dat?

Geschiedenis voor herbeginners

In maart begon Jonas Goossenaerts samen met een vriend een podcast over geschiedenis. ‘Die was in eerste instantie voor mijn leerlingen bestemd, maar vrienden wilden het ook horen.

Daarom gingen we breder en noemden het ‘Geschiedenis voor herbeginners. Gesproken dagblad in virale tijden’ (met een knipoog naar het coronavirus).

‘Toen ik me begon te verdiepen in ons koloniaal verleden, was ik verontwaardigd dat me daar niets over verteld was’

Na afleveringen over de Franse revolutie en over Napoleon, vroeg ik de luisteraars wat het volgende onderwerp moest zijn.

Het werd kolonialisme. In de laatste aflevering ging het over de herinnering aan de koloniale periode en hoe dat in het onderwijs lang is verwaarloosd.

Ik vertelde dat om de paar jaar een beeld van Leopold II werd beklad. “Dat wordt proper gemaakt en het onderwerp sterft weer een stille dood”, zei ik.

Een maand later brak de storm uit en werd de podcast in enkele media vermeld. Het aantal luisteraars schoot de hoogte in. We maakten intussen dertig afleveringen en zitten aan 100.000 beluisterde afleveringen.’

Geschiedschrijving verandert voortdurend

‘Ik vertel leerlingen dat onder het bewind van Leopold II miljoenen mensen in Congo zijn gestorven door een dwangeconomie. En neen, Leopold II bracht geen beschaving. De investeringen in onderwijs kwamen pas toen het al Belgisch Congo was. Dat zijn de feiten.

Als je die geschiedenis kent, kun je alleen maar concluderen dat het naar onze hedendaagse normen heel fout was wat Leopold deed. Wat er met de beelden moet gebeuren is voer voor discussie. Weg ermee? Laten staan met duiding? Met de bekladding?

Onder Belgisch Congo was er gratis onderwijs en werden bepaalde ziekten uitgeroeid. Missionarissen hebben positief werk verricht en de meesten hadden alleen maar goede bedoelingen. Dat vertel ik ook, maar we mogen de fouten niet onder de mat vegen.

Een oud-leerlinge bedankte me voor de lessen over Congo. Leeftijdsgenoten wisten er niets over merkte ze, en zij kon het uitleggen. Dat maakt me echt gelukkig.

Ik wijs leerlingen erop dat vandaag het debat gevoerd wordt over 75 jaar geleden, door de kinderen en kleinkinderen. Soms moet er tijd over gaan. De feiten veranderen niet, maar het verhaal over de feiten en de herinnering wel.

Geschiedschrijving wijzigt op basis van nieuwe inzichten. Soms gaat dat rustig, soms heftig zoals nu met de volkswoede tegen de beelden. Zulke beeldenstormen zijn er in de geschiedenis nog geweest: met de Franse revolutie, de communistische revolutie, de val van de Berlijnse Muur…

Over ons koloniaal verleden is de geest nu uit de fles. De koning heeft spijt betuigd, het kan niet opnieuw wegdeemsteren. Waar politici zich nu bewust van worden, leren mijn leerlingen al jaren.

Geschiedenisleraar is een mooi beroep, je kunt echt een verschil maken. En met de podcast word ik een beetje de geschiedenisleraar van iedereen die dat wil.’

LEES OOK > Nahile Huseynova wil als leerkracht rolmodel zijn voor nieuwkomers

Meer info

Geschiedenis voor herbeginners. Gesproken dagblad in virale tijden. Jonas Goossenaerts en Filip Veekemans. Op Spotify, iTunes, Google podcasts.

Foto’s: Kristof Ghyselinck

Dit artikel verscheen in september 2020 in De Bond, het ledenblad van de Gezinsbond. De Bond kan ook bij jou (gratis!) in de bus vallen. Het enige wat je hoeft te doen, is lid worden. Nieuwtjes en activiteiten van de Gezinsbond meevolgen kan ook via Facebook, Twitter en Instagram.