Via sociale of andere media komen tieners vaak met valse berichten, of fake news, in aanraking. Een bevraging van de Arteveldehogeschool toont aan dat voor jongeren hun ouders dé graadmeter zijn om fake nieuws te herkennen. Belangrijker dan leerkrachten of vrienden. Maar hoe herken je als ouder fake nieuws? Wij geven tips.
Ouders spelen verrassend genoeg een grote rol in het leven van tieners waar het draait om fake nieuws. Dat blijkt uit een recente bevraging die de Arteveldehogeschool gehouden heeft bij 461 ouders met kinderen tussen 15 en 19 jaar.
Ouders van tieners willen hun verantwoordelijkheid opnemen om hun kind te ondersteunen en te informeren over nepberichten die op sociale media circuleren.
Onzeker gevoel
Toch voelt een derde van de ouders zich ook onzeker over de eigen kennis op dit terrein. Nauwelijks een vierde van hen slaagt erin om nieuwsverhalen correct in te schatten als vals of echt.
65 procent geeft aan beter op de hoogte te willen zijn over fake nieuws. Iets minder dan de helft zegt zelf al op zoek te zijn gegaan naar meer informatie over nepnieuws.
Aangezien fake nieuws vooral op sociale media opduikt, worden ouders er minder mee geconfronteerd dan jongeren. Heel wat ouders geven wel aan dat het onderwerp zowel henzelf als hun kinderen boeit.
97 procent heeft al van fake nieuws gehoord en 92 procent is op de hoogte van het misleidende karakter van zulke berichten. Toch is het voor het merendeel van de ouders moeilijk om nepnieuws van andere soorten desinformatie te onderscheiden.
Hoe onderscheid je nu fake nieuws?
Deze tips kunnen ouders helpen om fake nieuws te onderscheiden.
1. Wat is de datum?
Controleer de datum waarop een nieuwsverhaal of een beeld voor het eerst gepubliceerd is. Fake nieuws wordt vaak ‘gerecycleerd’ en duikt dan ook op geregelde tijdstippen opnieuw op.
2. Hoe zit het met de taal?
Bij nepnieuws laat het taalgebruik vaak te wensen over. Een beperkte woordenschat, kromme zinnen, verkeerde spelling… Als je dit soort slordigheden in een tekst opmerkt, kan dat wijzen op een vals bericht.
3. Wie is de auteur?
Zoek de bron van het stuk op. Is het een artikel van een journalist en blijkt daaruit dat hij/zij met kennis van zaken het nieuwsverhaal belicht? Vaak doen gespecialiseerde journalisten ook aan ‘factchecking’ van nieuws. Zij publiceren hun resultaten op websites zoals factcheck.vlaanderen of eufactcheck.eu.
4. Hoe betrouwbaar is het internetadres?
Check goed het unieke internetadres of de URL van de pagina. Soms lijkt een website met fake nieuws op een betrouwbare nieuwssite, terwijl er misschien één klein verschil in de URL zit.
5. Waar voeren de weblinks je naartoe?
Bij fake berichten werken de links naar andere websites vaak niet. Soms leiden ze naar pagina’s die helemaal niets met het thema te maken hebben of naar andere nepberichten.
6. Komt het nieuws ook ergens anders aan bod?
Heel wat nieuwsberichten worden verspreid door verschillende media. Vind je het bericht ook via andere nieuwskanalen of op andere sites terug? Welke sites brengen die informatie? En brengen ook de gewone media zoals kranten, radio en televisie het nieuws, eventueel met een ‘factchecking’?
7. Wat zegt je omgeving over het nieuwsbericht?
Ook je kinderen, familieleden of andere mensen in je omgeving hebben misschien hun twijfels over het nieuwsbericht. Soms zijn ze beter op de hoogte van de materie en kunnen ze een verzonnen verhaal al snel doorprikken.
8. Hoe echt ziet de foto eruit?
Ook foto’s kunnen fake zijn. Twijfel je aan de echtheid van een beeld? Is de foto bewerkt of wordt hij onterecht gebruikt? Via websites als tineye.com kan je nagaan of een beeld al dan niet echt is.
Hoe kunnen we ouders nog meer helpen?
De Arteveldehogeschool heeft samen met VRT NWS, Mediawijs en het Leuvense technologiecentrum IMEC al de ‘EDUbox Nepnieuws‘ voor jongeren uit het secundair onderwijs ontwikkeld. Deze educatieve tool informeert jongeren over valse berichten die via (sociale) media verspreid worden en geeft ook nuttige tips.
De bevraging bij ouders vormt voor de Arteveldehogeschool de aanzet om iets vergelijkbaars voor gezinnen te maken en daar zijn ze volop mee aan de slag. Ook binnen ons Veilig Online-platform kan fake nieuws misschien op termijn een item worden, aangevuld met een webinar.
De Gezinsbond vindt het belangrijk dat ouders meer inzicht verwerven in de online platformen die jongeren raadplegen, want daar circuleert veel fake nieuws. Er is ook behoefte aan toegankelijke en heldere informatie over fake nieuws.
Een onafhankelijk, betrouwbaar en toegankelijk ‘factcheckers’-punt biedt hier een mogelijk antwoord. Vanuit zo’n punt moeten berichten vooraf gestuurd en eventueel gelabeld worden. Gezinnen kunnen via die weg de betrouwbaarheid van een bericht checken.
Het volledige onderzoeksrapport van de Arteveldehogeschool over ouders en fake nieuws kan je hier bekijken.
Een stuk van dit artikel verscheen in mei 2020 in De Bond, het ledenblad van de Gezinsbond. De Bond kan ook bij jou (gratis!) in de bus vallen. Het enige wat je hoeft te doen, is lid worden. Nieuwtjes en activiteiten van de Gezinsbond meevolgen kan ook op Facebook, Twitter en Instagram.
Gepubliceerd op: 29/04/2020, laatste update op: 17/05/2022