Neem je tegelijk de zorg op voor een oudere en jongere generatie, dan ben je een ‘sandwicher’. Die zorg is zwaar, zeker in combinatie met (thuis)werk, je hobby’s en je sociaal leven. Je holt jezelf voorbij en dat zorgt voor spanning in je hoofd, in je lichaam en soms ook in de relatie met de mensen om je heen. Psychotherapeute Lieve Sels geeft tips over hoe je kan omgaan met conflict en spanning bij sandwichers.
Jezelf wegcijferen
Sandwichers hebben er een handje van weg om zichzelf weg te cijferen voor hun familieleden. Nee zeggen is moeilijk. Het gaat in tegen de natuurlijke reflex. Dat bevestigt ook psychotherapeute Lieve Sels: ‘Relaties tussen mensen zijn complex. En hoe meer generaties er betrokken zijn, hoe complexer het allemaal wordt.
Het is zoeken naar de juiste balans tussen geven en nemen, en het is niet altijd makkelijk om die in evenwicht te krijgen. Kinderen stellen zich vaak – vanuit hun loyaliteit naar de ouders – heel gevend op: “Dit is toch het minste wat ik voor hen kan doen?”
Maar ook andersom. Zorgen voor je kinderen of je kleinkinderen is vanzelfsprekend, denken de meeste ouders. Dat doe je altijd, koste wat het kost. Grenzen trekken hebben we vaak niet geleerd. Of we durven het niet.
En doen we het toch, dan voelen we ons soms schuldig. Kinderen zorgen voor hun ouders en ouders zorgen voor hun kinderen. Mensen stellen zich daar geen vragen bij, tot ze vast komen te zitten.’
Tot rust komen
Wat als je je als sandwicher alleen voelt? En je partner, broers of zussen op een andere golflengte lijken te zitten? Wat als dat soort conflicten het allemaal nog lastiger maakt?
‘Op tijd op de rem gaan staan is ontzettend belangrijk’, legt Lieve Sels uit. ‘Om iets te kunnen veranderen, is rust nodig. Is er van alles gebeurd, ben je over je toeren of wordt het je (even) allemaal te veel, zorg dan eerst en vooral voor rust. Neem daar ook je tijd voor.
Hoe kan jij jezelf tot rust brengen? Is dat door een wandeling in de natuur of een lange fietstocht? Misschien helpt het om eens extra vroeg in bed te kruipen met een boek? Zorg voor jezelf en snoei even niet in de leuke dingen die jou energie geven. Laat de verwachtingen en to do’s links liggen.
Pas als de rust voor jou wat is teruggekeerd, kan je de dingen op een rijtje zetten en ook makkelijker in dialoog gaan. Want dialoog is het kernwoord om spanning en conflict in je relaties aan te pakken.’
LEES OOK > Sandwicher Nancy: ‘Mijn zus en ik puzzelen het zorgschema voor mijn ouders ineen’
Gesprek aangaan
Als grootouders het gevoel hebben dat ze te weinig kunnen steunen op hun partner, broers of zussen, en dat de zorg té ongelijk verdeeld is, kan dat leiden tot conflicten. En die vreten dan weer energie. ‘De dialoog durven aangaan is belangrijk’, legt Lieve Sels uit.
‘Het begint met weten wat je zelf wil en dus met naar jezelf kijken. Zo kan je beter communiceren over wat je nodig hebt.
Daarnaast is het belangrijk om te luisteren naar wat de ander nodig heeft. Op die manier kan een compromis gezocht worden dat voor beiden goed aanvoelt.
Gaat je broer minder op bezoek bij je zieke vader dan jij, probeer dat dan niet meteen als fout of juist te bestempelen. Niet iedereen heeft evenveel draagkracht. Misschien kunnen jouw broers of zussen momenteel niet evenveel hooi op hun vork nemen als jij?’
Ga niet meteen in de aanval
‘Ga de dialoog enkel aan als je rustig bent. Begin het gesprek niet met: “Jij bent verkeerd bezig, jij moet het anders doen”, want dat is te direct en te aanvallend. De situatie kan dan makkelijk escaleren.
Gooi niet alleen je frustraties op tafel, maar ga het gesprek écht aan. Spreek vanuit je “ik”. Als je zegt: “Ik zie dat jij het anders doet, ik voel het zo, en voor mij is dat heel moeilijk”, dan heb je een veel betere basis om een constructief gesprek te starten. Dan pas kan de dialoog op gang komen, en kan er misschien in de toekomst iets veranderen.’
Diezelfde lijn kan je ook doortrekken in de gesprekken met je kinderen, met je ouders of met je partner. ‘Alles begint met de manier waarop.
Vragen je kinderen om wekelijks te babysitten, maar krijg je dat moeilijk gecombineerd met een nieuw project op het werk? Zeg dan niet meteen dat het te lastig is, want dat blokt alles af.
Toon begrip. Zeg dat je graag zou helpen en dat je begrijpt dat ze het aan jou vragen, maar dat het nu even lastig is met het werk. Zo is er meer kans op een constructieve dialoog. Geef je kinderen of je ouders ook ruimte om een andere oplossing te zoeken.’
LEES OOK > Nadine en Lea aan het woord: 2 getuigenissen van sandwichers
Verleden
Escaleert het toch, dan sluimert er vaak ook iets uit het verleden, meestal zelfs uit de kinder- en jeugdtijd. ‘Onopgeloste spanningen of kwetsuren kunnen op zo’n moment naar boven komen.
Kinderen die het gevoel hebben dat mama er vroeger bijvoorbeeld te weinig was, dragen dat vaak mee in hun rugzak. Een “neen” zal hen dan misschien sneller triggeren en tot spanningen leiden.
Ook in de relatie met je partner kan dat spelen. De sandwicher moet constant kiezen. Ga je met je partner wandelen of met je kleinkind spelen? In het beste geval vinden we hierin een gezond evenwicht, maar soms geraken we uit balans.
Naargelang de rugzak die we meedragen, zal afspreken en uitpraten vlotter of moeilijker gaan. Een partner die vanuit zijn of haar kindertijd het gevoel meedraagt nooit op de eerste plaats te komen, zal zich waarschijnlijk sneller in de steek gelaten voelen wanneer de aandacht naar de ouder of het kleinkind gaat. Als de bijhorende spanningen niet meer opgelost raken, is het een goed idee om hulp te zoeken’, legt de therapeute uit.
Hulp zoeken
Groeien de conflicten met je kinderen, ouders, familie of partner je boven het hoofd, dan kan een gesprek met een therapeut helpen om alles op een rijtje te zetten en de spanningen uit te klaren.
Schakel ook hulp in als je de puzzel om alle zorg te combineren niet (meer) gelegd krijgt. Wat is op dit moment het meest belastend voor jou? Maak een lijstje van alle taken en kijk wie welke taak op zich zou kunnen nemen.
Aanvaard hulp, ook al wordt die misschien anders ingevuld dan jij het zou doen. Er zijn veel professionele instanties en ondersteunende diensten waar je beroep op kan doen. Praat met je (schoon)ouders bijvoorbeeld over hulp aan huis. Je kan maaltijden aan huis laten bezorgen, er is verpleeghulp en poetshulp. Veel van die diensten kan je inschakelen via je mutualiteit of OCMW, en vaak zijn ze dus ook niet duur.
Botst het inroepen van externe hulp op weerstand bij de oudere generatie, ga dan opnieuw de dialoog aan, op een open en begripvolle manier. Leg uit dat het nu even lastig is allemaal. Geef ouders of schoonouders ook de tijd om aan het idee te wennen. En breng alles in kaart.
Besef ook dat professionele hulp een nieuwe organisatorische taak met zich meebrengt. Wie managet dit alles? Wie komt wanneer en wie doet wat? Er komt op korte termijn wat organisatie en communicatie bij kijken, maar op lange termijn zal het een pak verlichten en veel druk van je schouders halen.
LEES OOK > Gekneld tussen werk en zorg? De sandwichcoach helpt!
Schuldgevoel
‘Voel je vooral niet schuldig als je eens nee zegt of iets voor jezelf doet’, vult de therapeut tot slot nog aan. ‘Zorgen voor jezelf is broodnodig om je reserves terug aan te vullen en de zorg voor anderen te kunnen blijven opnemen.’
Als jonge ouder krijg je vaak te horen: ‘Gelukkige ouders, gelukkig kind.’ Voor grootouders is dat net hetzelfde. Aangeven dat het even te veel wordt, doet niets af aan de liefde voor je (klein)kinderen. Zorg je niet goed voor jezelf, dan kan je ook niet voor een ander zorgen. Zo simpel is dat.
Nog veel meer artikels vind je in ons dossier over de sandwichgeneratie.
Samen met het Kenniscentrum Gezinswetenschappen van hogeschool Odisee, Cense-Odisee en Loopbaanbegeleidingscentrum Emino- Kompas heeft de Gezinsbond in 2018 een project opgestart om deze sandwichgeneratie beter te ondersteunen. Het project loopt tot 2021 en wordt gesteund en gefinancierd door het Europees Sociaal Fonds en de Vlaamse Overheid. De tool die gemaakt werd voor organisaties kan je hier raadplegen.
Dit artikel verscheen eerst in het Magazine voor GROOTouders (nr. 8, 2021). Ook ontvangen? Schrijf je dan in voor het magazine en de bijbehorende nieuwsbrief. Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.
Gepubliceerd op: 06/04/2021, laatste update op: 19/11/2021