‘Grootouders die de kleinkinderen met hun tweetjes opvangen, de leukste uitstapjes maken en schijnbaar zonder zorgen in grote huizen wonen. Het is mooi dat dat bestaat, maar zo homogeen is de wereld niet.’ Aan het woord is Anne (65). Een grootmoeder met een warme stem en een groot hart voor haar kleinkinderen. Ze heeft geen partner. Haar kinderen wonen ver weg. Haar gezondheid wil niet altijd mee. En al zie je dat niet aan de buitenkant, het vreet aan haar binnenkant. ‘Die eenzaamheid. Hoe ouder ik word, hoe scherper ze aanvoelt.’ Ze praat openhartig over eenzaamheid bij grootouders.
Zonder partner
‘Ik hou van baby’s’, begint Anne haar verhaal. ‘Maar door een probleem aan mijn arm kan ik moeilijk heffen, en ook trappen doen is moeilijk. Mijn kleinkinderen kunnen dus niet komen logeren zolang ze nog klein zijn. Ik heb bovendien geen partner die me hierbij zou kunnen helpen. Dat ontbreken van een extra paar handen en het feit dat ik met niemand de dagelijkse zorgen kan bespreken… dat is lastig.’
Twintig jaar geleden werd Anne een alleenstaande moeder. Na een scheiding stond ze er plots alleen voor met twee kinderen. Zo sloop de eenzaamheid langzaam haar leven binnen. ‘Ik merkte ineens dat koppels vooral koppels opzoeken en dat je als alleenstaande stilaan minder gevraagd wordt. Dat viel me op toen mijn ex-man aan een nieuwe relatie begon. Plots kreeg hij er via zijn partner een extra vriendenkring bij. Bij mij was het net het omgekeerde. Naast mijn man was ik niet alleen een deel vrienden, maar ook mijn schoonfamilie kwijt. Een nieuwe realiteit waar ik mee moest leren omgaan.’
De kinderen en haar werk zorgden voor afleiding en plezier, en ook de liefde kruiste enkele malen haar pad, maar die bleef niet duren. ‘Als je al wat ouder bent, heb je elk een rugzakje dat anders in elkaar zit. Maar als dat niet overeenkomt, wordt het moeilijk. De intenties starten goed, maar de verschillen blijken uiteindelijk te groot. En zo eindig je telkens opnieuw alleen in de zetel.’
Legenestsyndroom
Toen de kinderen op kot gingen, deed het legenestsyndroom zijn intrede. ‘De kinderen trokken op zondag de deur achter zich dicht, kwamen op vrijdag met de was naar huis en vertrokken na een douche terug naar vrienden. Ik stortte me in die tijd enorm op mijn werk. Ik pikte de zakenreisjes mee, waarvoor ik moest passen toen de kinderen kleiner waren. Tot daar vijf jaar geleden een einde aan kwam door een reorganisatie op het werk, met een verplicht vervroegd pensioen als gevolg.’
Anne zag haar zinvolle dagbesteding, zoals ze dat zelf noemt, in rook opgaan. ‘Sluit je dan aan bij een vereniging zou je kunnen zeggen, maar het aanbod voor zestigplussers is beperkt. Het lijkt soms of ik ineens tevreden moet zijn met een dansnamiddag met taart en koffie, terwijl ik liever andere dingen doe. Gelukkig is er mijn vrijwilligerswerk in een sociale organisatie. Al komt daar wat sleet op, omdat er geen opvolging is. En de technologie neemt er meer en meer de bovenhand. Zo verlopen veel van de spontane contacten nu via mail en gsm. Live afspreken is er steeds minder bij. Ook mijn kinderen communiceren het liefst via WhatsApp. Daardoor ontstaan soms misverstanden die we zouden kunnen vermijden.’
Dat die technologie bestaat, was handig tijdens corona. Toen werd in volle lockdown Annes kleindochter geboren. ‘Op die manier kon ik haar de eerste maanden toch zien via foto’s en video’s. Een knuffelcontact dichtbij had ik in die tijd niet. Het waren lange maanden. Het begrip “huidhonger” ken ik maar al te goed. Wat me wel deugd deed: de sociale solidariteit die ik toen op straat voelde. Jammer genoeg is die vandaag totaal verdwenen.’
LEES OOK > Zo bestrijd je het legenestsyndroom
Eenzaamheid bij grootouders
Naar buiten gaan en sociaal contact helpen Anne om de eenzaamheid te doorbreken. ‘Ik weet perfect op welk terras ik makkelijk contact kan leggen en ga graag naar de film. Dat durf ik alleen te doen, liefst op zondagnamiddag. Dan valt het alleen zijn me zwaarder dan op andere dagen. Vroeger was zondag een familiedag. Maar als mijn kinderen op zondag naar Antwerpen komen, spreken ze eerder af met vrienden die kinderen van dezelfde leeftijd hebben. Naast een werk- en gezinsleven hebben ze ook een druk sociaal leven. Fijn voor hen, maar niet altijd makkelijk voor mij.’
‘Kleinkinderen lossen mijn eenzaamheid niet op.’
Dat betekent echter niet dat Anne bij de pakken blijft zitten. Zo spreekt ze graag af met vriendinnen. Tijdens de zomervakantie is dat helaas niet zo eenvoudig. ‘Het lijkt alsof de hele wereld dan meedraait op het ritme van het onderwijs. Er rijden minder treinen. Op tv is er niets te zien. En heel wat mensen zijn op reis. Op die momenten mis ik het enorm om geen klankbord, knuffels of spontane babbels te hebben. Of iemand waartegen je gewoon “goeiemorgen” kan zeggen.’
Gebrek aan opvang
Over haar eenzaamheid praten, doet Anne niet echt. ‘Ik hoor in de media graag zeggen dat je het taboe moet doorbreken, maar als ik aan mensen zeg dat ik eenzaam ben, deinzen ze terug. Misschien zijn ze bang dat ik te veel beslag op hen zal leggen? Daarom heb ik nu professionele hulp gezocht. Ik ga bij een psycholoog die me helpt om zaken beter in een context te plaatsen, ook in relatie tot mijn kinderen en kleinkinderen.’
Als grootmoeder voelt ze immers veel druk. ‘Door het gebrek aan kinderbegeleiders in de opvang krijgt mijn dochter soms last minute de vraag of ze de kinderen thuis kan opvangen. Natuurlijk wil ik dan helpen, maar de afstand en mijn gezondheid spelen me parten. Dat ik niet alle verwachtingen kan inlossen, is voor haar moeilijk. En voor mij ook. Omdat ik alleenstaande ben, heb ik bovendien niet de centen om vele uitstapjes samen te maken. Dat wringt. Ik wil wel, maar het gaat niet.’
‘Soms voel ik me als ouder wordende vrouw meer en meer onzichtbaar worden’, is een zin die Anne meermaals herhaalt tijdens het gesprek. ‘Het werk en de collega’s zijn weg. Vrienden overlijden. De kinderen hebben hun eigen leven. Het is erg makkelijk om in een sociaal isolement terecht te komen. En jammer maar helaas, de kleinkinderen lossen mijn eenzaamheid niet op. Al groeit mijn hart elke keer als ik hen kan knuffelen. Ik zie ze enorm graag.’
LEES OOK > Sien Duquennoy biedt psychologische hulp aan ouderen
Dit artikel verscheen eerst in het Magazine voor GROOTouders (nr. 18, 2023). Ook ontvangen? Schrijf je dan in voor het magazine en de bijbehorende nieuwsbrief. Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.
Gepubliceerd op: 25/01/2024