De zomer komt eraan en dat betekent dat jongeren weer op kamp gaan met hun leeftijdsgenoten. Helaas houdt verblijven in de natuur ook een aantal risico’s in, zoals tekenbeten. Gelukkig kan de kampleiding voorzorgsmaatregelen nemen.
Driekwart van alle bekende ziekten vinden hun oorsprong bij dieren. Zelfs van de meer recente, nieuwe aandoeningen werd zestig procent opgelopen door menselijk contact met wilde dieren, meestal bij het slachten of eten van bushmeat, vlees van jachtwild.
Dieren die voorheen ongemoeid bleven, verliezen hun biotoop, die plaats moet maken voor veeteelt, soja- of palmolieplantages, mijnbouw of stuwdammen. Vaak worden ze een nieuwe voedselbron voor de mens, die zo met nieuwe ziektekiemen in contact komt.
‘De VN gaf dit decennium de opdracht mee om ecosystemen te herstellen’
Wetenschappers waarschuwen dat we de komende jaren nieuwe ziekten mogen verwachten die van dier op mens worden overgedragen, naast tropische ziekten die door de klimaatopwarming naar het noorden oprukken.
De Wereldgezondheidsorganisatie heeft daarom, samen met andere VN-zusterorganisaties, het concept ‘one health’ ontwikkeld. Dat is een ruimere kijk op de volksgezondheid, waarbij de link wordt gelegd tussen de gezondheid van dieren en het leefmilieu dat we samen delen.
LEES OOK > Steken en beten: hoe bescherm je je kinderen?
Teken aan de rand
Dat mechanisme van natuuraantasting en toenemende ziektedruk is ook bij ons aan het werk, weliswaar op een subtielere manier. Zo is de afgelopen decennia de ziekte van Lyme, een bacteriële infectie die overgedragen wordt door een tekenbeet, sterk toegenomen.
Bovendien is het risico op een tekenbeet beduidend hoger in bosgebieden die kleiner zijn dan twee hectare. Die hebben doorgaans een lagere biodiversiteit en maken deel uit van een sterk gefragmenteerde habitat. Teken houden zich graag op in hoog gras of aan de rand van een bospad en laten zich op een voorbijganger, dier of mens, vallen om zich aan hun bloed te goed te doen.
Teken kunnen ook een virus overdragen dat hersenvliesontsteking veroorzaakt. Die zogenaamde tekenencefalitis komt nog niet voor in ons land, maar wel in Centraal-Europa, de Balkan en verder oostwaarts. In Zwitserland, Oostenrijk en sommige delen van Duitsland wordt de bevolking al standaard hiertegen gevaccineerd.
Wie naar deze streken op kamp gaat, kan zich ook in eigen land laten vaccineren tegen tekenencefalitis. Meteen na de beet van zo’n teek ben je besmet. Dat kan heel uitzonderlijk een dodelijke afloop kennen, maar meestal blijft het beperkt tot ernstige neurologische symptomen.
Bij een tekenbeet die jou met de ziekte van Lyme dreigt op te zadelen, is snel handelen de boodschap, het best binnen de 24 uur. Controleer na elk bosbezoek of er geen teek op de huid zit, meestal op blote benen of armen. Is dat het geval, verwijder dan met een tekentang of -haak het beestje.
Naargelang het zich al of nog niet met bloed heeft volgezogen, kan je het met het aangepaste formaat verwijderen. Dat doe je het best in één beweging en niet met een draaibeweging, zoals sommige gebruiksaanwijzingen verkeerdelijk vermelden.
‘Bij een tekenbeet is snel handelen de boodschap’
Overigens bestaan er ook zuigpompjes om het gif van een wespensteek op te zuigen en zo de pijn snel te verzachten. In sommige gevallen bespaar je de persoon in kwestie ook een allergische shock.
Nu de Aziatische hoornaar al een paar jaar in ons land aanwezig is, moet je extra voorzichtig zijn als je ongewild te dicht bij hun nest komt. Er bestaat ook een Europese ‘superwesp’, maar die is minder agressief en geen ‘bijenkiller’ zoals zijn Aziatische neef. Die laatste is ook iets kleiner en donkerder van kleur.
EHBO-koffer
De kampleiding weet dus wat er zeker mee moet in hun EHBO-koffer. En de jongeren kunnen het best nog eens gebriefd worden over de soms minder aangename aspecten van het outdoor-gebeuren. Het dragen van lange mouwen en lange broek zijn de beste verdediging tegen beten en steken, maar lastig als het erg warm is.
Overigens zijn teken al actief vanaf 7 °C. Het gebruik van producten op basis van DEET zou ondertussen al niet meer echt effectief zijn tegen teken. Meer efficiënt zijn middelen die IR3535 als actieve stof bevatten. In de apotheek helpen ze jou graag verder …
LEES OOK > Hoe kan je je beschermen tegen wespen?
Teek
- familie van de spinnen (8 poten)
- volwassen stadium tot 3 mm groot
- bloedzuigende parasiet als larve, nimf en volwassen (alleen vrouwtjes)
- honderden soorten teken
De teek is niet noodzakelijk besmet met de bacterie die de ziekte van Lyme veroorzaakt, maar je kan haar toch beter zo snel mogelijk wegnemen.
Aziatische hoornaar
- superwesp tot 3 à 4 centimeter
- ‘killer wasp’, maar minder agressief dan gewone wesp
- pijnlijkere steek dan gewone wesp
Deze superwesp is iets kleiner en donkerder dan de Europese hoornaar. Maar ze is ook gevaarlijker, vooral als je haar nest benadert.
Meer info
Risicogebieden vind je op wanda.be en tekenvaccinatie.be.
Op wikihow.com/hoornaar leer je hoornaars herkennen.
Dit artikel verscheen in augustus 2020 in De Bond, het ledenblad van de Gezinsbond. De Bond kan ook bij jou (gratis!) in de bus vallen. Het enige wat je hoeft te doen, is lid worden. Nieuwtjes en activiteiten van de Gezinsbond meevolgen kan ook via Facebook, Twitter en Instagram.
Gepubliceerd op: 28/06/2021, laatste update op: 03/08/2023