‘Je dochter verwondt zichzelf.’ Eén telefoontje volstond om de wereld van mama Greet te doen instorten. Hoewel mama en dochter Ellen (18) eigenlijk nooit praten over die periode in hun leven proberen ze dat nu wel. “Mensen mogen beseffen dat zelfverwonding in élke familie kan voorkomen en ze moeten weten dat het ook goed kan aflopen.” Wat volgt is een intens gesprek. Voorzichtig, zonder elkaar te beschuldigen, maar toch eerlijk en openhartig. De namen hebben we veranderd, maar de woorden blijven echt.
Mama Greet: ‘Ik heb altijd gedacht dat wij een gelukkig en gemiddeld gezin waren, een voorbeeldgezin zonder moeilijkheden. Tot ik dat telefoontje kreeg van het CLB’
Ellen: ‘Ik had mijn beste vriendinnen toevertrouwd wat ik deed. Zij zagen na een tijdje in dat ik te ver ging en hebben uit bezorgdheid de leerlingenbegeleidster ingelicht. Gelukkig, want zelf had ik die stap nooit durven zetten. Geen idee hoe mijn leven er dan had uitgezien, maar mijn ouders hadden er waarschijnlijk nooit iets over geweten.’
Mama Greet: ‘Ik had wel gemerkt dat Ellen niet lekker in haar vel zat, maar als ik ernaar vroeg ontkende ze altijd. Aan zelfverwonding had ik niet gedacht’
Ellen: (tegen mama) ‘Daar zit jij mee, hè? Geen enkele ouder denkt daar spontaan aan, mama. En ik deed natuurlijk mijn best om het verborgen te houden voor jullie.’
Hoofd vol vragen
Greet, kan je omschrijven wat dat bewuste telefoontje met jou deed?
Mama Greet: ‘Ik hoorde de vrouw van het CLB vertellen wat er aan de hand was met Ellen en ik kreeg het ijskoud. Dat zo’n gesprek gewoon via de telefoon gebeurde, had toen zijn redenen, maar ik kan het nu nog altijd niet vatten. Daar stond ik dan: alleen op kantoor, met mijn gsm in mijn handen en geen idee wat te doen. Mijn wereld stortte in, ik had geen enkele houvast meer. Ik wist niets over de problematiek en mijn hoofd vulde zich met vragen: ‘Waar is het fout gelopen? Hoe had ik het kunnen voorkomen? Maar vooral: ‘Waarom? Waarom? Waarom?’ Na dat telefoontje ben ik naar school gereden. In de eerste plaats om Ellen gerust te stellen.’
Ellen: ‘Dat heb je super goed gedaan! Ik had heel veel schrik dat je kwaad en teleurgesteld zou zijn, maar je was vooral enorm ongerust en bezorgd. Je vroeg me ook waarom ik het deed.’
Ellen, kan jij ons proberen uitleggen waarom je jezelf verwondde?
Ellen: ‘Ik heb dat lange tijd zelf niet kunnen benoemen. Er was niet één specifieke aanleiding of zo, ik voelde me gewoon vreselijk slecht in mijn vel. Ik liep mezelf constant te vergelijken met anderen en voelde me daardoor erg onzeker over mijn lichaam. Bovendien voelde ik zoveel druk op mijn schouders dat ik constant schrik had om iedereen teleur te stellen. Bij mijn vrienden was er de druk om erbij te horen, op school was er de stress om goed te presteren, en thuis … (tegen haar mama) Ik vind het moeilijk om dit te vertellen, want ik wil jullie niet met een schuldgevoel opzadelen.’
Mama Greet: ‘Maar zoetje toch, vertel het maar zoals jij het aanvoelde. Ik besef intussen dat wij toen te veel druk op jou hebben gelegd.’
Ellen: ‘En ik besef even goed dat jullie dat deden uit liefde voor mij. Maar het voelde inderdaad alsof ik jullie met mijn punten alleen maar teleurstelde.’
Mama Greet: ‘Ellen is de jongste van drie en we gingen er onbewust vanuit dat zij net zoals haar broer en zus een bolleboos was op school.’
Ellen: ‘Een slecht rapport durfde ik niet tonen, gewoon omdat ik hen dan wéér teleurstelde.’
Was zelfverwonding dan een soort vlucht voor jou?
Ellen: ‘Zeker! Ik had erover gehoord en wou uittesten of het mij zou helpen. Eerlijk? Ik vergat dat rotgevoel héél even, maar daarna duwde het mij alleen maar dieper in de put. Nadien voelde ik mij niet beter maar slechter, véél slechter: ‘Allez, waarom doe ik dat nu?’ Ik had schrik dat ik niet goed bij mijn hoofd was en voelde me schuldig tegenover mijn ouders, want ik zou hen met mijn domme gedrag wéér teleurstellen.’
Schuldgevoel
Jullie hebben professionele hulp ingeschakeld. Hoe ging dat?
Mama Greet: ‘Mijn man en ik hoorden professor Imke Baetens heel toevallig spreken op een lezing van de KULeuven over zelfverwonding. Ellen kon bij haar meteen starten met therapie.’
Ellen: ‘Zodra mijn ouders ervan wisten, heb ik een klik gemaakt en mezelf nooit meer verwond. De therapie richtte zich vooral op het leren uiten van mijn gevoelens. Omdat ik het moeilijk vond om daarover te praten, mocht ik van Imke tekenen en boetseren om mezelf uit te drukken. Ze heeft me geleerd hoe ik op een gezonde manier kan omgaan met stress en negatieve gevoelens.’
Mama Greet: ‘Op een tweetal sessies waren ook mijn man en ik uitgenodigd. Onder meer om te bespreken hoe we Ellen met z’n allen beter konden ondersteunen. Dat zij onze steun nodig had, beseften wij al van bij het begin. Mijn man en ik hebben eigenlijk meteen na het telefoontje van het CLB ons eigen gedrag aangepast en met de andere kinderen gepraat. Zonder de problematiek echt te benoemen, vroegen we hen om wat voorzichtiger met hun zus om te springen.’
Heeft dat jou geholpen, Ellen?
Ellen: ‘Mijn broer en zus zijn echt ontzettend lief voor mij geweest. Niet dat ze me vroeger zwaar treiterden of zo, maar ik merkte toch een verschil. Hun pittige opmerkingen bleven achterwege en dat gaf mij al wat meer rust in m’n hoofd.’
Mama Greet: ‘Toen wij met z’n allen ons gedrag aanpasten, schrok ik ervan wat voor ’n positief effect dat op Ellen had. Da’s natuurlijk fijn, maar net daardoor voelde ik me ook schuldig. Als wij de lat niet zo hoog hadden gelegd, was ze misschien nooit…’
Ellen: ‘Dat mag je niet denken, mama! Ik besef dat je dat deed voor mijn eigen bestwil.’
Mama Greet: ‘Wees gerust, ik vind mezelf zeker geen slechte moeder. Oké, ik heb onbewust te hoge verwachtingen gecreëerd, maar mijn gedrag was in de eerste plaats ingegeven door pure liefde, want ik zie mijn drie kinderen doodgraag.’
Eén telefoontje van het CLB en daarna niets meer! Toen voelde ik me wel in de steek gelaten.
Taboes en vooroordelen
Hoe kijken jullie nu terug op die periode?
Mama Greet: ‘Ik voelde mij vooral enorm in de steek gelaten door het CLB. Na dat ene telefoontje hebben wij nooit meer iets van hen gehoord. Wij zijn toevallig op Imke gebotst en dat is ons grote geluk geweest, maar hoe gaat dat bij andere ouders? Weten zij waar ze gepaste hulp vinden? Zet alsjeblieft genoeg adressen in dit artikel zodat ik weet dat mijn verhaal niet voor niets is geweest.’
Ellen: ‘Ik wil hiermee vooral andere tieners helpen. Hopelijk zetten ze dankzij dit artikel de stap om met iemand te praten over hun rotgevoelens. Want ondanks het feit dat veel jongeren zichzelf verwonden, blijft het onderwerp nog altijd vreselijk taboe. Kijk maar naar mij, ik durfde het ook alleen aan mijn beste vriendinnen kwijt.’
Omdat er nog altijd veel vooroordelen over zelfverwonding bestaan?
Mama Greet: ‘Zelfs ik had die! Voor mij was het een problematiek die enkel in probleemgezinnen voorkomt of bij tieners die een zwaar trauma hebben opgelopen. Ik heb Ellen dan ook een paar keer expliciet gevraagd of ze ooit misbruikt is.’
Ellen: ‘Ik vind het nog altijd een beetje stom dat ik het deed omdat ik zo slecht in mijn vel zat. Maar het bewijst vooral dat we met z’n allen dringend moeten leren om eerlijk over onze gevoelens te praten. Iedereen voelt zich wel eens slecht, maar te veel tieners kroppen al die emoties op tot ze barsten.
Hoe kijken jullie naar de toekomst?
Ellen: ‘Ik heb deze periode afgesloten voor mezelf. Ik zit nu in mijn eerste jaar verpleegkunde, heb een vriendje en zit véél beter in m’n vel dan toen.’
Mama Greet: ‘Dat vriendje doet haar duidelijk deugd. Hij heeft haar zelfvertrouwen een enorme boost gegeven.’
Ellen: ‘Ik vind het nu zelfs niet erg meer om wat bij te komen. En als ik me minder goed voel dan duw ik dat niet weg, maar durf ik er eerlijk over te praten.’
Mama Greet: ‘Dat ze dat nu effectief doet, stelt me heel erg gerust. Ik zie dat het goed gaat en maak me eigenlijk geen zorgen meer over mijn dochter. Al vrees ik wel dat ze nog altijd een tikkeltje te lief is voor deze wereld.’
Ellen: ‘Daar ga ik voorlopig niets aan veranderen, mama.’ (glimlacht)
Meer informatie
- Is de stap naar een therapeut te groot, wandel dan binnen bij TEJO (therapeuten voor jongeren) voor een eerste gratis gesprek.
- De hulpverleners van een Jongeren Advies Centrum (JAC) helpen tieners met ál hun vragen en problemen.
- Awel wil er zijn voor jongeren door te luisteren, mee te voelen en mee te denken. Awel is bereikbaar op het nummer 102, via brievenbus@awel.be en op de chat en het forum van awel.be.
- Watwat is een ongelooflijk handige portaalsite voor jongeren die informatie of hulp zoeken.
- Ouders kunnen anoniem bij Tele-Onthaal terecht met hun vragen of verhaal. De vrijwilligers zijn 24 uur op 24 en 7 dagen op 7 bereikbaar op het nummer 106. Via tele-onthaal.be kun je ook chatten.
Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.
Gepubliceerd op: 16/12/2016, laatste update op: 28/03/2023