Hoe versterk je de psychische weerbaarheid van je tiener?

We verwachten veel van jongeren: ze moeten voldoende bewegen, goed studeren, een goede job vinden en zichzelf zijn in een wereld die alsmaar sneller evolueert. Zelfvertrouwen en weerbaarheid zijn de beste remedies om zich hierin staande te houden. Hoe kunnen we als ouders de psychische weerbaarheid van jongeren helpen versterken?

In Vlaanderen kampt 38 procent van de jongeren tussen 14 en 25 jaar met psychische problemen. 60 procent voelt zich slecht omdat ze denken niet aan de verwachtingen van hun omgeving te voldoen. Ruim 30 procent van de jongeren met problemen heeft het gevoel die niet de baas te kunnen.

Eigenwaarde en zelfvertrouwen zijn enkele van de belangrijkste ingrediënten voor de ontwikkeling van psychische weerbaarheid. Niet iedereen wordt echter geboren met dezelfde dosis zelfvertrouwen. Gelukkig kun je het aangeleerd krijgen.

Wat is weerbaar zijn?

Weerbaar zijn betekent dat je voldoende zelfvertrouwen hebt om op te komen voor jezelf en dat je gevoelens kunt herkennen en verwoorden. Het betekent ook dat je je kunt inleven in de gevoelens van anderen, dat je conflicten kunt oplossen, hulp durft te vragen en groepsdruk kunt weerstaan.

Waarom zijn veel jongeren psychisch kwetsbaar?

Jongeren zijn kwetsbaarder voor mentale problemen omdat de puberteit een fase is van veel veranderingen en onzekerheid. Tieners zijn op zoek naar hun identiteit, stellen alles in vraag en willen erbij horen.

Aan de basis hiervan liggen veranderingen in de hersenen. Dat gebeurt onder invloed van wat ze leren, emotionele ervaringen en contacten met anderen. Het veranderingsproces begint rond de leeftijd van 11 jaar en is pas voltooid rond 30 jaar. Rond hun vijftiende worden jongeren kwetsbaarder, omdat het deel van de hersenen dat belangrijk is voor de emoties op die leeftijd ongeveer ‘rijp’ is, terwijl de zones voor planning en de controle van impulsen zich nog maar pas beter beginnen te ontwikkelen.

En laat die twee vaardigheden nu net essentieel zijn voor je psychisch evenwicht: als je jezelf kunt beheersen en goed kunt plannen, word je psychisch stabieler. Als de ontwikkeling van deze vaardigheden verstoord wordt, kun je je emoties minder goed controleren en word je kwetsbaarder.

Er zijn veel factoren die deze hersenontwikkeling kunnen verstoren. Stress is daarbij de belangrijkste en de meest schadelijke: bij stress komt een mix van hormonen vrij in het lichaam. Als dat te vaak gebeurt, kan dat tot hersenschade leiden.

Snelle verandering

Bovendien evolueert de wereld ook heel snel: er zijn steeds meer echtscheidingen en eenoudergezinnen, maar ook sociale netwerken als Facebook en Snapchat bieden veel uitdagingen. De druk van perfect te willen zijn is een van de redenen waarom jongeren zich vaak slecht in hun vel voelen. Ook economische druk speelt mee – een goede job vinden in economisch onzekere tijden is niet gemakkelijk.

De kwetsbaarste periode ligt tussen 15 en 25 jaar: in die jaren begint ongeveer 80 procent van de psychische problemen. Hoe jonger je dus leert om op een gezonde manier met moeilijke gebeurtenissen om te gaan, hoe beter. En jij als ouder kan je kind daarbij helpen.

Weerbaarheid versterken: 7 tips

1 – Stimuleer gezond gedrag en focus niet op de problemen. Daardoor ontwikkelen tieners een positief zelfbeeld en kan hun zelfvertrouwen groeien. Moedig je kind aan om positief aan dingen te beginnen en help hem of haar desnoods met de voorbereiding.

2 – Geef voldoende complimenten. Daar wordt iedereen blij van en dat zorgt dan weer voor een positieve sfeer. Er zijn heel veel dingen waarom je je tiener kunt prijzen. Benoem wat je zoon of dochter goed doet: “Ik vind het heel fijn dat je de tafel dekt, dank je.” Beschrijf ook welk effect zijn of haar gedrag heeft op jou: “Wat fijn dat je zo rustig aan het lezen bent (gedrag van je kind), nu kan ik verder klussen (effect op jou).”

Geef een compliment meteen, stel het niet uit: “Wat leuk dat je je kamer opruimt.” Je kind voelt zich gezien en gehoord.

3 – Laat je kind zijn problemen zelf oplossen. Geef kinderen de kans om fouten te maken, en die dan ook weer te herstellen. Bijt op je tanden als het niet meteen lukt. Laat hen even zoeken en zuchten. En als ze die lastige klus geklaard hebben, zorgt dat qua zelfvertrouwen voor een mega grote boost.

Let er wel op dat ze niet overbelast: het mag niet het gevoel krijgen dat zet alles zelf moeten oplossen. Geef duidelijk aan dat hulp vragen altijd mag, en dat dat zelfs een deel van de oplossing kan zijn.

4 – Geef je tiener bepaalde verantwoordelijkheden. Een taak in huis, de zorg voor een huisdier, enzovoort. Daarmee geef je het signaal dat je vertrouwen hebt in je kind en dat zorgt dan weer voor een positief zelfbeeld. Let wel: de verantwoordelijkheden moeten passen bij zijn leeftijd.

5 – Geef je tiener de ruimte om een eigen mening te hebben. Zo zal hij of zij zich gewaardeerd voelen. Leef je in in de gevoelens en behoeftes van je zoon of dochter. Regels moeten er natuurlijk zijn, maar leg uit waarom die er zijn. Frustraties horen bij het leven, en ermee geconfronteerd worden is een goede les. Een weerbaar kind heeft een zekere frustratietolerantie.

6 – Focus op de talenten van je tiener. Niet iedereen is even goed in alles. Is je tiener goed in wiskunde, maar minder goed in hardlopen? Focus op wat je kind wél goed kan, dat vraagt minder energie dan te lopen piekeren over wat niet goed gaat.

7 – Maak je tiener duidelijk dat niemand perfect is. Veel jongeren spiegelen zich aan hun peers – hun vrienden en vriendinnen. Dat is normaal. Maar maak je kind wel duidelijk dat dit niet tot in het absurde moet worden doorgetrokken. Niemand hoeft zo streng te zijn voor zichzelf, niemand is perfect, ook al doen hun vrienden en vriendinnen zich zo voor. Iedereen is uniek, maar iedereen maakt ook fouten – dus ook die perfecte vrienden en vriendinnen.

LEES OOK > Welzijn van onze jongeren onder druk: 4 oorzaken

Meer info

Het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie heeft de game Silver ontwikkeld. De game wil de geestelijke gezondheid van jongeren tussen 12 en 16 jaar versterken. Het helpt jongeren inzicht te krijgen in belangrijke zaken omtrent mentaal welbevinden. De naam verwijst naar de Engelstalige uitdrukking ‘Every cloud has a silver lining’. De boodschap dat elke moeilijkheid of tegenslag ook een positieve uitkomst kan hebben, komt doorheen de game naar boven. Bekijk de trailer.

Wil je op de hoogte blijven van nieuwtjes en activiteiten van de Gezinsbond? Volg ons dan op Facebook, Twitter en Instagram.