Roekeloze tieners hebben een goed excuus: hun onvolgroeide brein

Het waren huiveringwekkende beelden die op het internet de ronde deden: een jongen op de fiets, die achteloos een gesloten spoorwegovergang op rijdt. Hij kijkt even op en ziet een trein aankomen, maar steekt toch over, vlak voor die aandenderende trein. Het loopt maar net goed af. Wat is dat toch met die roekeloze tieners? Zien ze het gevaar dan niet? Sven en Anke van Joe FM haalden tienerexpert Sarah Van Gysegem aan de lijn voor een verklaring.

Jeugdige overmoed

Je ziet ze wel vaker passeren: filmpjes van iemand die de slagboom negeert, of op de sporen loopt, en op een haar na aan de dood ontsnapt. Ook de jongen in het recente filmpje heeft geluk: hij wordt nog bij het achterwiel gegrepen door de trein en komt ten val, maar hij kan het nog navertellen. Helaas is dat niet altijd het geval.

Vooral tieners lijken vaak het noodlot vaak te tarten met zulke onbegrijpelijk gevaarlijke toeren. De verklaring voor dat roekeloze gedrag? Die moeten we zoeken in het tienerbrein.

‘In de tienerjaren zijn de hersenen erg snel aan het ontwikkelen, maar dat gaat niet geleidelijk aan’, legt Sarah uit.

‘Die groei verloopt in sprongen. Het impulsieve kantje en het “ik”-deel zijn als eerste aan de beurt. Dat is de jeugdige overmoed, die dus heel sterk aanwezig is in de hersenen van tieners. En die kan je vooruit stuwen naar een domme beslissing: Het lukt me wel! Ik vlieg nog snel over.’

LEES OOK > Hoe ga je om met pubers die zich soms misdragen? ‘Natuurlijk mag je boos zijn, maar blijf ademen’

Rationele schuifjes

‘Als volwassene denk je dan: waarom heb je daar niet bij nagedacht? Want bij ons gaan er dan allemaal schuifjes open: “Nee, wacht, da’s gevaarlijk” en “nee, het signaal is rood”, of “wat als ik met mijn wiel vast raak in de sporen?”

Maar om zo na te kunnen denken moet dat rationele stuk van je brein al goed ontwikkeld zijn. Dat zit helemaal vooraan in je hoofd, en het komt pas als laatste tot ontwikkeling.

Daardoor komt het dus dat jongeren van die impulsieve, gekke, domme dingen uitsteken. Bij ons gaan al die rationele schuiven open, bij tieners nog niet. Het impulsieve is bij hen gewoon veel sterker dan het rationele.’

Excuus tot je 25 bent

‘Helaas zijn de hersenen pas volgroeid rond je 24ste of 25ste. Tot die leeftijd kunnen jongeren dus een beetje dwaas doen. Er zijn uiteraard heel wat mensen die al eerder erg slimme, rationele dingen doen. Maar totdat alles goed op zijn plek zit in dat hoofd, is er een excuus, en dat geldt tot 24, 25 jaar.’

Blijf maar zagen, blijf maar herhalen, voor hun eigen veiligheid — Sarah Van Gysegem, tienerexpert Gezinsbond

‘Toch valt daarmee niet alles goed te praten’, nuanceert Sarah. ‘En als ouder is het ook wel jouw taak om in tussentijd al wat te gaan schaven. Je probeert ervoor te zorgen dat dat rationele deel al goed gestimuleerd wordt.’

Zagen toegestaan

Hoe krijg je die roekeloze tieners van een jaar of 15 dan aan het verstand dat ze bepaalde dingen niet mogen doen? Ze nemen niet altijd even graag iets aan van hun ouders, om het zacht te zeggen …

‘Ja, zagen hè, dat kunnen we goed’, lacht Sarah. ‘Maar je krijgt mijn zegen, en die van de Gezinsbond: je mag blijven zagen.

Ook nu: dat filmpje wordt zo vaak gedeeld in de media, dus is de kans groot dat je tiener dat al gezien heeft. Spreek ze er zeker eens op aan: “Snap jij hoe dat komt? Heb jij zo’n dingen al gedaan?”

Passer je samen aan een overweg, maak hen dan duidelijk waarom je stopt wanneer het licht op rood springt. Je mag er zeker van zijn: ze gaan gigantisch hard met hun ogen rollen – “Ons moeder is daar weer”. Maar hoe vaker je het zegt, hoe meer het gaat doorsijpelen en hoe groter de kans dat er ergens iets blijft hangen in dat roekeloze tienerbrein.

Dus blijf maar zagen, blijf maar herhalen. Voor hun eigen veiligheid. Want dingen die je ouders vroeger vaak herhaalden, daar denk je nu weleens aan terug, met het besef dat ze wel gelijk hadden. Nu al je rationele schuiven beschikbaar zijn, zie je in hoe gevaarlijk sommige dingen zijn.’

En wat met veertigers en vijftigers bij wie die rationele schuiven nooit zijn opengegaan?

‘Aha, de eeuwige pubers’, lacht Sarah. ‘Daar hebben we het een andere keer nog wel over.’

LEES OOK > Onze beste weetjes en tips voor ouders van tieners

Wil je het interview op Joe FM graag beluisteren? Dat kan via deze link.

Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.

Tags: puberteit