Met je familie praten over je erfenis: hoe doe je dat?

‘Natuurlijk bestaan er fijnere dingen dan nadenken over de dag dat je er niet meer bent. Toch hoor ik regelmatig dat broers en zussen in de clinch raken, na het wegvallen van de pater of mater familias. Het komt zelfs in de beste families voor. Hoe komt dat toch? En vooral: wat kan ik nu alvast doen om mijn kinderen en kleinkinderen die problemen te besparen?’ Deze vraag liep bij ons binnen. Hoe kan je met je familie praten over je erfenis? Expert An Deneffe weet raad. Zij is jurist en beleidsmedewerker fiscaliteit bij de Gezinsbond.

Maatstaf van liefde

An Deneffe: ‘Doorgaans duiken erfeniskwesties op wanneer de langstlevende ouder komt te overlijden. Vaak spelen er voordien al zaken, maar zwijgt iedereen erover om de goede vrede te bewaren. Het familiaal weefsel is tenslotte een heel loyaal weefsel. Valt de laatste ouder weg dan komen alle frustraties ineens naar boven, waardoor er plots ruzie is nog voor de begrafenis is geregeld.

Meestal gaan de ruzies trouwens niet écht over geld. Het gaat eerder over bepaalde dynamieken. De oudste vindt dat hij veel verantwoordelijkheden moest opnemen, de middelste dat hij nooit iets te zeggen had, de jongste heeft bepaalde kansen nooit gekregen… Er wordt een soort rekening gemaakt: wie kreeg het meeste aandacht en wie had er te kort? Wie heeft het beste voor de ouders gezorgd en wie kwam amper over de vloer? Zulke dingen kan je niet meten. Geld wel. Waardoor geld ineens als een soort maatstaf van liefde wordt gezien.

Daarbij komt nog dat iedereen rouwt op een eigen manier. De ene huilt en zit lange tijd in de put. De ander wordt boos. Nog een ander wil zo snel mogelijk vooruit en wil meteen in de administratie duiken. Die verschillen kunnen tot nog meer onbegrip en wrevel leiden. Veel tijd om de emoties te laten zakken is er niet, want een nalatenschap moet in principe binnen de vier maanden worden aangegeven.’

LEES OOK > Wat mag ik zelf beslissen over mijn nalatenschap?

Tips om te praten over je erfenis

Om te vermijden dat erfeniskwesties ontploffen en jaren blijven aanslepen, raadt onze expert aan om die gesprekken alvast te voeren met je kinderen, voor je overlijden. Hoe pak je zo’n gesprek over je nalatenschap aan?

1. Zie het als een vergadering

‘Over je erfenis praten, kan vreemd aanvoelen. Er rust een beetje een taboe op. Maar laat die angst je niet tegenhouden. Je kan je kinderen apart aanspreken over wat je hebt beslist, maar mij lijkt het gemakkelijker om ze samen te roepen. Zo moet je de uitleg maar één keer doen én kan iedereen direct eventuele vragen of bezorgdheden uiten. Maak er een soort vergadering van: “Ik heb erover nagedacht en ik wil het met jullie hebben over hoe ik mijn nalatenschap zie. Laten we daar eens voor samenkomen.” Dat kan één keer, of meerdere keren.’

2. Geef uitleg

‘Praten over je nalatenschap is waardevol omdat je kinderen alvast zullen weten waaraan ze zich mogen verwachten en waarom. Zorg dus voor voldoende uitleg. Je bent verplicht om de helft van je nalatenschap gelijk over hen te verdelen. Maar wat met schenkingen uit het verleden: zijn die gebeurd binnen het erfdeel – dus als voorschot op de erfenis – of erbuiten? Schep hier duidelijkheid rond.

‘Uitleggen waarom je de erfenis op een bepaalde manier verdeelt, kan frustraties beperken.’

Omdat je met de andere helft van je vermogen mag doen wat je wil, kan je bepaalde kinderen daarnaast meer geven. Is de ene al op zijn achttien jaar gaan werken, terwijl de andere ettelijke jaren gestudeerd heeft om dokter te worden, had je als ouder een verschil in kosten. Dat kan je gelijktrekken via je erfenis. De nodige omkadering kan frustraties hierrond beperken. Als er een familiezaak is, een kind met wie de banden zijn doorgesneden, of een samengesteld gezin, wordt het allemaal nog ingewikkelder. Dan is zo’n gesprek des te belangrijker.’

LEES OOK > Wat is het verschil tussen een cadeau en een schenking?

3. Verlies ‘emotionele waarde’ niet uit het oog

‘Spullen als een oud theeservies of een familiejuweel kunnen een grote emotionele waarde hebben. Vergeet dus niet om ook aan te halen wat er daarmee dient te gebeuren. Bovendien is zo’n familievergadering het ideale moment om het even over je uitvaart te hebben. Eventueel kan je bij de begrafenisondernemer zelf een aantal dingen vastleggen of een wilsbeschikking opstellen bij de gemeente. Want ook daar wordt veel ruzie over gemaakt: van de prentjes tot de grafsteen en hoeveel de letters erop mogen kosten.’

4. Bang voor ruzie? Stap naar de notaris

‘Wil je geen risico lopen dat de familie nu al in ruzie valt, dan kan je kiezen om een of meerdere gesprekken bij de notaris te voeren. Notarissen hebben hier ervaring mee en zullen naar ieders bezorgdheden luisteren, zodat die kunnen worden uitgepraat. Spreek ook af dat de pijnpunten in het kantoor blijven. Zo hoeven jullie het er tussendoor niet continu over te hebben.’

5. Registreer je wensen

‘Onderschat daarnaast de waarde van een testament of erfovereenkomst niet. Vertel dus niet alleen wat er met je vermogen moet gebeuren, laat je wensen ook officieel registreren bij je notaris. Dat geeft je meer zekerheid dan een zelfgeschreven brief. Zo is er tenslotte geen discussie over de vraag of “ons moeder wel bij haar volle verstand was” toen ze dat papier onder haar matras verstopte. Als dat papier al wordt teruggevonden.’

LEES OOK > Hoe laat ik de kleinkinderen delen in mijn erfenis

Grootouderevenement: ‘Schenken aan kleinkinderen’ (2 mei om 13u30)

Wil je als grootouder jouw kleinkinderen een financieel steuntje in de rug geven, maar weet je niet hoe je daarmee begint? Neem dan deel aan het gratis grootouderevenement ‘Schenken aan kleinkinderen’ van AG en ontdek de verschillende mogelijkheden. Inschrijven kan via deze link.

Dit artikel verscheen eerst in het Magazine voor GROOTouders (nr. 20, 2024). Ook ontvangen? Schrijf je dan in voor het magazine en de bijbehorende nieuwsbrief. Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.