Hoe hard raakt racisme jonge kinderen?

Onlangs nog ging een tekening van een zwarte foetus viraal. Voor velen was het de eerste keer dat ze een medische prent zagen waarop iemand van kleur werd afgebeeld. ‘”Ik hoor er niet bij”, dat gevoel is wrang en dagelijkse realiteit voor mensen die niet wit zijn’, vertelt Stephanie Collingwoode Williams, antropologe, consultant en trainer. ‘En in de kleuterklas begint het al: het niet kunnen kleuren in jouw kleur.’

Stephanie Collingwoode Williams is sociaal werker, antropoloog, consultant en ook trainer in antiracisme. Ze is de dochter van een Belgische moeder en Ghanese vader, en groeide op in Accra, Ghana. Op haar 17e kwam ze studeren in België.

‘In mijn klas was iedereen wit. Men ging ervan uit dat ik geadopteerd was, want ik ben bruin. Gingen we mijn oma bezoeken en duwde ik haar rolstoel, dan dachten mensen dat ik de poetsvrouw was. Dat wij verwant konden zijn, kon niet.

Toen ik hier kwam studeren, werd geopperd om een IQ-test te doen, “want jij komt van Afrika”. Men twijfelde dus of ik wel slim genoeg zou zijn. Ik was toen 17 en dat komt binnen. Pas toen ik in België woonde, heb ik geleerd om in de winkel voldoende afstand te houden van producten, want anders zouden mensen denken dat ik iets zou stelen.’

Witte mensen weten amper wat racisme inhoudt. Hoe kunnen we dit beter begrijpen?

‘Racisme is structureel, en zit dus op zoveel niveaus. De definitie van racisme is geschreven door een witte man, en daar begint het al. Iemand die het niet meemaakt, gaat bepalen wat het is.

Racisme is veel meer dan wat witte mensen zien. Het gaat over een maatschappij waar wit de norm is en waar witte dominantie centraal staat. Iedereen die niet wit is, is minder waard. Racisme heeft zijn wortels in het kolonialisme, waar witte kennis superieur is, waar witte mensen ‘baas’ zijn, waar wit zijn jouw macht geeft.

Het probleem is dat witte mensen denken dat racisme enkel gaat over het zichtbare, ‘die zei iets wat niet leuk was’, maar dat is maar het tipje van de sluier. Racisme zit overal, we krijgen het met de paplepel binnen. Het zit in wat niet gezegd wordt – “tussen-de-lijntjes”, het zit in onze gewoontes en in wat we normaal vinden. Het is het systematisch uitsluiten, en het niet gezien worden.’

LEES OOK > Hoe praat je met je kleuter over huidskleur en racisme

Erbij horen, zeker voor jonge kinderen is het zo belangrijk. Hoeveel moeilijker is dat voor kinderen met een bruine huidskleur?

‘Het begint al met een simpel potlood “huidskleur” in de klas’, vertelt Stephanie. ‘Het is het niet kunnen kleuren in jouw kleur of het niet kunnen spelen met een pop die op je lijkt. Zie je zwarte mensen op tv, dan sterven ze van armoede, zijn het criminelen of dobberen ze rond in een rubberbootje op zee. Als bruin kindje zie je witte mensen in liefdesrelaties, als helden of in heel gewone situaties. Je leert de menselijkheid zien van witte mensen, maar zij leren geen menselijkheid zien in jou.

Dat komt zeker binnen, en zorgt ervoor dat je al van jongsaf vastzit. Misschien nog niet als kleuter, maar als je later de juiste woorden leert en de context beter begrijpt, dan weet je “ik hoor er niet bij, en dat is zo bedoeld”. Dan begrijp je dat jij meer je best moet doen dan de rest en dat je jezelf steeds vaker moet verdedigen. “Amai, jij spreekt goed Nederlands!” Die opmerking krijg je gegarandeerd, ook als je al je hele leven in België woont.’

Sinds de moord op George Floyd in Amerika vragen veel witte mensen zich af wat ze tegen racisme kunnen doen?

‘Dat steeds meer mensen erkennen dat racisme wereldwijd een groot probleem is, is een positieve evolutie. Dat daar eerst weer een moord voor moet gebeuren, is dan weer spijtig natuurlijk. Actief antiracistisch zijn, is zo ontzettend belangrijk. Wanneer je white privilege hebt, is het ook jouw verantwoordelijkheid om het veiliger te maken voor anderen.

Als zwarte kindjes oud genoeg zijn om racisme mee te maken, zijn witte kindjes oud genoeg om antiracist te leren zijn… Spreek met je kinderen over verschillende huidskleuren en culturen, en benoem die ook. “Net zoals sommige kinderen blond of bruin haar hebben of groene of blauwe ogen, zijn er kindjes met een witte, zwarte of bruine huidskleur.”

Gebeurt er rond je iets racistisch, reageer.  Waarom zeggen mensen zoiets? Mensen moeten het gesprek aangaan, ook als dat ongemakkelijk aanvoelt. Maar nog belangrijker is het racisme dat je niet ziet of hoort. Lees je in over het thema, kijk verder dan die witte bril. Antiracist ben je elke dag, en het is een proces waar je steeds beter in kunt worden.’

LEES OOK > Opvoeden tegen racisme, hoe doe je dat?

Meer lezen en leren over (anti)racisme?

• Volg op sociale media mensen die je meer kunnen leren. Enkele tips? Charlotte Adigéry, Magnolia Tsogbé, KiniLingo, De Instantpedagoog of Hafsa El-Bazioui of cwstephanie.
• ‘Het laatste wat ik nog wil zeggen over racisme’ van Dalilla Hermans kan een goede introductie zijn.
• De podcast ‘Nice White Parents’ vertelt een verhaal over institutioneel racisme.

Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.