Een zonnige lenteavond in Sint-Denijs-Westrem waar drie vrouwen en evenveel generaties onder één dak wonen. Lieve alias granny (75), Eva (44) en Stella (12) delen dezelfde achternaam. Met dank aan Paula Marckx, een Belgische bewust ongehuwde moeder, zakenvrouw, journaliste en pilote, die in 1979 een arrest naar haar vernoemd kreeg. Wij praten met grootmoeder en kleindochter over seksualiteit en ontluikende liefde, vroeger en nu.
Eerst nog even over dat arrest Marckx. Dat kwam er nadat België door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens werd veroordeeld vanwege de ongelijke behandeling van buitenhuwelijkse kinderen.
U vraagt zich nu waarschijnlijk af: ‘Wat heeft dat met Lieve en haar clan te maken?’ Dat zit zo: toen Lieve drieëntwintig was werd ze verliefd op Fons. Hij was een gehuwde man van negenenveertig die al een gezin had, maar gescheiden leefde van zijn vrouw. Echtscheiding zat in die tijd nog in de schandaalsfeer. Vandaar. Lieve en Fons kregen samen een liefdesbaby: Eva. En die werd dus vernoemd naar haar moeder.
Negen maanden na een zuiderse vakantieliefde zag in 2010 Stella het levenslicht. Stella heeft de looks van haar vader, wiens roots in Azië en Madagaskar liggen, maar ze draagt de achternaam van … juist: haar mama. En zo is de cirkel rond.
Meisjesschool
Meteen is er ook aanleiding genoeg om het over het grillige pad van de liefde te hebben. ‘Ik zat tot mijn achttiende op een strenge meisjesschool van het diepchristelijke type’, vertelt Lieve. ‘Jongens? Die waren taboe. Op het einde van mijn humaniora was ik verloofd, maar mijn verloofde mocht mij niet oppikken aan de schoolpoort. Dat was uit den boze. Het was begin de jaren zestig en de seksuele revolutie moest nog uitbreken.’
Zo jong en al verloofd?
Stella: ‘Echt?!’
Lieve: ‘Ja, maar dat feest is uiteindelijk niet doorgegaan. We waren natuurlijk te jong om die stap echt te zetten. Ik denk dat vooral hij op zeker moment de schrik te pakken kreeg.’
Wat moeten we ons voorstellen bij een verloving in die tijd? Was dat meer dan handje vasthouden?
Lieve: ‘Dat was zoenen en elkaar een beetje ophitsen, maar zonder de daad erbij. Die werd niet voltrokken.’
Hoe leerde je in die tijd iemand kennen?
Lieve: ‘Niet op school natuurlijk. (lacht) Hij was een vriend van mijn oudste broer en hij leek op Steve McQueen, de acteur. Ik heb afgezien hoor van die breuk. Maar toen ik hem een jaar later terugzag, dacht ik: “’t is goed dat ik er vanaf ben.”‘
Stella, kan jij je dat voorstellen, een school met alleen maar meisjes?
Stella: ‘Ik zou het in ieder geval niet leuk vinden. Ik ben blij dat er ook jongens zijn. Er zou anders nogal veel drama zijn.’
Dat is eerlijk.
Stella: ‘Het is gewoon zo.’
Lieve: ‘Ik had ook liever op een gemengde school gezeten, hoor. Vanaf een zekere leeftijd ben je nu eenmaal geïnteresseerd in het andere geslacht. (lacht)’
Coup de foudre
Hoe krijg jij seksuele voorlichting op school, Stella?
Stella: ‘Wij kregen voor het eerst seksuele voorlichting in het vijfde leerjaar, maar dat ging dan vooral over de voortplanting, over kinderen krijgen. Niet over seks uit liefde of omdat het fijn kan zijn.’
Praat je daar met je vrienden wel over?
Stella: ‘Ja, dat gebeurt af en toe in ons vriendengroepje. Niet constant, hé. En het gaat natuurlijk nog niet over écht seks hebben. Maar er wordt dus wel over gesproken.’
LEES OOK > Eerste hulp voor ouders: tieners en seks
Wordt er ook gekust?
Stella: ‘Ik heb nog niemand zien kussen, daar zijn we nog niet echt mee bezig. We praten vooral over verliefd zijn en liefjes.’
Hoe ging dat in jouw jonge jaren met die seksuele voorlichting, Lieve?
Lieve: ‘Thuis heb ik ooit eens een boekje gekregen over de bijtjes. Dat ging dan ook écht over de bijtjes, bij wijze van spreken. Er was niet één prent te bespeuren in dat hele boek.
In het laatste jaar van de humaniora kregen we een soort diashow voorgeschoteld in de grote zaal. Gegiechel? Nee, we waren vooral gespannen. Het zegt iets over de gevoeligheid van het thema toen. Rond lichamelijkheid hing een zweem van schaamte.’
Stella: ‘Dat hebben wij niet zo. Ik schaam me niet over mijn lichaam. We praten onder vriendinnen wel over dingen die we minder leuk vinden of waarover we ons onzeker voelen.’
Lieve: ‘In onze tijd werd daar niet over gesproken en al zeker niet met klasgenoten. Ik had één vriendin die wat ouder was en in de buurt woonde. Zij heeft mij gewezen op het bestaan van zoiets als tongzoenen. Ik weet nog dat ik dat bijna niet kon geloven. Ik dacht echt dat ze mij iets op de mouw spelde.’
Met je verloofde bleef het bij wat ophitsen, vertelde je. Hoe oud was je toen je verder ging, Lieve?
Lieve: ‘Ik moet negentien geweest zijn en had zo’n studielief. Ik wilde die hele ontmaagding gewoon achter de rug hebben. Dan was dat van de baan. (lacht)’
Heb je vroeger liefdesbrieven geschreven?
Lieve: ‘Oh ja, heel vurig zelfs. Naar mijn grote liefde die na het studielief kwam. Ik was toen begin de twintig en hij was een zeeman van Joodse afkomst. Hij was vaak maandenlang weg en dan gingen de liefdesepistels heen en weer. Dat was mijn grote coup de foudre, maar het mocht niet zijn. Hij moest met een Joods meisje thuiskomen, iets anders was ondenkbaar.’
Stella: ‘Wij schrijven geen liefdesbrieven. Eerder berichten via Snapchat.’
Lieve: ‘Ze is een kind van haar tijd, hè.’
Stella: ‘Ik heb één keer een hele mooie brief gekregen van een jongen. Niet echt een liefdesbrief, eerder een vriendschapsbrief. Dat vond ik een heel mooi gebaar. Er zijn leeftijdsgenoten die het wel doen, maar sowieso gebeurt het niet vaak. Het is meer iets van vroeger, denk ik.’
Romeo en Romeo
Laten we het eens hebben over gender en seksuele identiteit. Het verschil tussen toen en nu kan niet groter zijn, lijkt me. Vandaag beseffen en erkennen we steeds meer dat er een breed spectrum is. Dat was midden de vorige eeuw wel even anders, niet?
Lieve: ‘Het was gewoon onbestaande! Ik was al een flink eind in de twintig toen ik voor het eerst hoorde dat er zoiets bestaat als homoseksualiteit. Mannen die het met mannen doen: ik hoorde het in Keulen donderen.’
Stella: ‘Zo raar. Voor mij is dat de normaalste zaak van de wereld. Ik weet al jaren dat mensen ook op mensen van hetzelfde geslacht kunnen vallen.’
LEES OOK > Senne Misplon (22) over zijn coming-out als trans man
Is dat iets waar jullie onder leeftijdsgenoten over praten?
Stella: ‘(stellig) Ja! We wilden er zelfs een toneelstuk over maken op school. Een nieuwe Romeo en Julia, maar dan met twee jongens of twee meisjes die op elkaar verliefd worden: “Romeo en Romeo” of “Julie en Julia”. Sommigen voelden er zich toch niet zo op hun gemak bij, vooral omdat hun ouders er nog raar over doen. Ze kunnen er thuis niet echt over praten. Het toneelstuk is er dus niet gekomen.’
Heb jij het gevoel dat jij er thuis wel over kan praten?
Stella: ‘Oh, jawel. Ik vertrouw mijn mama superhard! (Stella kijkt naar haar grootmoeder en slaat een arm om haar heen) Granny vertrouw ik ietsje minder, omdat ik niet goed weet wat ze accepteert en wat niet. (lacht)’
Dit is interessant. Over naar jou, Lieve.
Lieve: ‘Stella denkt dat ik het daar moeilijk mee zou hebben, omdat ik ouder ben.’
Stella: ‘Vooral omdat je in een andere tijd bent opgegroeid.’
Maakt het jou uit of Stella thuiskomt met een jongen of een meisje?
Lieve: ‘(schudt resoluut het hoofd) Neen. Ik heb dat destijds ook al aan Eva gezegd, mijn dochter en de mama van Stella. Eva ging nauwelijks uit toen ze zeventien was en ze trok vooral met meisjes op. Ik heb meermaals geopperd dat ze ook een vriendin mee naar huis mocht brengen. Maar dat bleek toch niet aan de orde. (lacht)’
Wel fijn voor je om te horen dat het jouw granny niet uitmaakt. Toch, Stella?
Stella: ‘Echt wel!’
Lieve: ‘Ik zou nu niet meteen “joepie” roepen hé, maar dat heeft niets met die geaardheid op zich te maken. Wél met hoe de maatschappij ermee omgaat. Ik wil niet dat Stella lelijke dingen te horen krijgt. Wat anderen denken, kan mij voor alle duidelijkheid geen sikkepit schelen. Hoe die anderen reageren op mijn vlees en bloed des te meer. Je wil je kinderen en kleinkinderen niet gekwetst zien worden, want een heel stuk van de wereld worstelt nog altijd met andere geaardheden. Daar zien we helaas nog te vaak voorbeelden van.’
Anders zijn
Heb jij zelf al een idee over jouw oriëntatie, Stella? Je hoeft daar uiteraard niet op te antwoorden. Je vertelt alleen wat je zelf wil delen.
Heb jij zelf al een idee over jouw oriëntatie, Stella? Je hoeft daar uiteraard niet op te antwoorden. Je vertelt alleen wat je zelf wil delen.Stella: ‘Ik ben zelf bi, maar ik ben daar niet superveel mee bezig. Ik loop er ook niet mee te koop, vooral omdat ik niet wil dat mijn vrienden en vriendinnen er een vreemd gevoel bij zouden hebben. Ik vraag het me wel eens af hoor: “Wat is dit nu?”
Bepaalde nieuwsberichten doen je bovendien nadenken. Zoals die homoseksuele man die vermoord werd in een park, of die lesbische vrouwen die werden lastiggevallen in een café in Gent. Mensen die gay zijn, krijgen helaas te maken met geweld. Dat maakt het moeilijker.’
Als dat is wat je voelt, is het oké om dat te voelen. Dat is jouw volste recht, Stella.
Stella: ‘Klopt! En ik accepteer het voor mezelf, maar er zijn mensen die het niet aanvaarden en het ook niet snappen.
Nog zoiets: iedereen ziet dat mijn huid een beetje donkerder is en ook mijn krullen verraden dat ik niet alleen blanke roots heb. Het gebeurt dat kinderen mij vragen: “Waarom ben jij anders?” En het gebeurt ook dat ze zeggen: “Ik heb niet graag anders in mijn buurt.”‘
Krijg je af te rekenen met racisme?
Stella: ‘Weinig, gelukkig. Al is er een jongen op school die mij “light nigga” noemt. Ik trek het mij zelf niet aan. Ik vind het vooral erg dat hij dat zou kunnen zeggen tegen iemand die het zich wél ontzettend aantrekt. Die jongen gebruikt ook vaak het woord “gay”. Het stomme is dat anderen hem beginnen na te praten. Ze denken dat het stoer is, zeker? Maar ik haal gewoon mijn schouders eens op.’
LEES OOK > Opvoeden tegen racisme, hoe doe je dat?
Ik vind dat heel sterk en wijs van jou.
Stella: ‘Goh, ik wil er niet te veel mee bezig zijn. Er is één iets dat mij trouwens wél raakt. Omdat ik wat donkerder ben, zijn de haren op mijn bovenlip ook wat donkerder. Er zijn kinderen die zeggen: “Hé, jij hebt een snor!” en dat vind ik echt niet fijn. Blonde meisjes hebben die haartjes ook, maar omdat ze blond zijn, zie je ze niet.’
Lieve: ‘Ach, het is een probleem van alle tijden. Of je bent te dik, of te ros, of te dit, of te dat. Bij jou zijn het nu die haartjes. Ik vind het erg om dit te horen, want die lichamelijke gevoeligheden kunnen uitmonden in mentale problemen. Met alle gevolgen van dien.’
Laten we hier officieel noteren dat Stella er prachtig uitziet, punt uit!
Lieve: ‘Ik sluit mij daar volmondig bij aan.’
Bedankt, dames, voor jullie openhartigheid.
Stella: ‘Ik vond het leuk. (steekt haar handen in de lucht) Yes, mijn eerste interview! (lacht)’
Laat jouw stem horen!
Wil jij je stem als grootouder ook laten horen over het onderwerp LGBTQ+? Vul dan deze vragenlijst in en maak bovendien ook kans op een cadeaubon van Standaard Boekhandel t.w.v. €15.
Foto’s: Kristof Ghyselinck
Dit artikel verscheen eerst in het Magazine voor GROOTouders (nr. 13, 2022). Ook ontvangen? Schrijf je dan in voor het magazine en de bijbehorende nieuwsbrief. Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.
Gepubliceerd op: 28/06/2022, laatste update op: 04/07/2022