De jongste tijd zijn er meer aanmeldingen van jongeren met psychische problemen en langere wachtlijsten dan ooit. ‘De pandemie stelde mentale moeilijkheden op scherp, maar ze zijn niet nieuw en verdwenen ook niet toen het leven weer “gewoon” werd’, zegt Koen Browaeys van TEJO (Therapie voor Jongeren).
TEJO geeft laagdrempelige, therapeutische hulp aan jongeren tussen 10 en 20 jaar. Ze kunnen er onmiddellijk (zonder wachtlijst), anoniem en gratis terecht bij professionele therapeuten die onbezoldigd werken. Zo wordt vaak voorkomen dat probleemsituaties escaleren.
Psychische problemen bij jongeren
‘Jongeren zijn kwetsbaarder dan volwassenen’, zegt Browaeys. ‘En hoe vroeger je hen bij een moeilijke situatie ondersteunt, hoe vlotter ze hun leven weer op de rails krijgen. Dat draagt hopelijk bij tot minder psychische problemen als ze volwassen zijn.’
Ondanks de nuttige en preventieve hulp van TEJO, blijven de wachtlijsten bij psychologen en psychiaters lang. ‘Het voelt een beetje als dweilen met de kraan open’, zegt Browaeys. ‘De samenleving is complexer geworden en er zijn minder ankerfiguren waar jongeren bij terechtkunnen. Ze krijgen de boodschap dat ze alle kansen hebben om iets van hun leven te maken, gelukkig te zijn … Als je dan toch je weg niet vindt voelt het als “eigen schuld”. Dat weegt op het welbevinden en zelfvertrouwen én maakt het moeilijk om hulp te vragen.
Jongeren ervaren een grote druk van allerlei standaarden waar ze niet aan kunnen voldoen. Veel jongeren die bij TEJO aankloppen voelen zich op een of andere manier “anders”. Sociale media spelen daar een grote rol in omdat ze onrealistische beelden tonen waar jongeren zich aan spiegelen.’
LEES OOK > Pedagoge Marie Loop over de impact van de coronacrisis op jongeren
Ruimte om te falen
De grootste groep bij TEJO bestaat uit pubers. ‘De psychische problemen waarmee deze jongeren aankloppen hebben vaak te maken met relaties in de brede zin: met ouders, leeftijdsgenoten, liefjes …’, zegt Koen Browaeys.
Ook stress en faalangst komen steeds meer voor. ‘Ze hebben niet de zorgeloosheid die we ons bij jong-zijn voorstellen. Bepaalde zaken worden ook sneller dan vroeger als probleem bestempeld. Pubergedrag is overlast, jongeren die botsen met volwassenen zijn probleemgevallen, …
Er is minder tolerantie voor het leren via lukken én mislukken en het aftasten (en soms overschrijden) van grenzen dat bij opgroeien hoort. Niet mogen falen maakt onzeker en ontneemt de kans om jezelf, je mogelijkheden en beperkingen te ontdekken. Er is ook veel angst bij ouders voor wat er allemaal kan misgaan, dat nemen jongeren voor een deel over.’
Een ‘dorp’ dat jongeren steunt
‘(V)echtscheidingen en nieuw samengestelde gezinnen maken het leven niet eenvoudiger voor kinderen en jongeren. Sommigen hebben er geen probleem mee, anderen lijden eronder geen vaste plek te hebben, te moeten wennen aan andere gezinssituaties, …’
Ook met zingevingsproblemen en ‘niet goed in het vel zitten’ wordt bij TEJO aangeklopt. ‘Met zelfdodingsgedachten bijvoorbeeld, maar ook automutilatie neemt toe. Jongeren die zich niet goed voelen komen via internet terecht op chats waar jongeren vertellen dat ze automutileren. Het zet hen aan ook te gaan experimenteren.’
Hoe kunnen en moeten we als samenleving jongeren beter ondersteunen? ‘Een netwerk dat jongeren mee “draagt” en over hindernissen heen helpt, is goud waard’, zegt Broways. ‘Bij ons leven gezinnen nogal op zichzelf. We zouden ons wat meer mee verantwoordelijk moeten voelen voor elkaars kinderen. Het Afrikaanse spreekwoord “It takes a village to raise a child” is zo waar. Geef alle leerkrachten de ruimte om een ondersteunende rol te spelen bijvoorbeeld. En niet alleen de zorgleerkracht, want dan ga je problematiseren en de drempel verhogen.’
LEES OOK > Als je kind suïcidaal is: ‘Mijn dochter wil niet meer leven’
Leven is niet altijd super
Miche en Alison werken als therapeut bij TEJO Roeselare. Ook zij zien de laatste maanden (nog) meer meldingen van jongeren met psychische problemen. Alison: ‘Scholen zijn open, het sociale leven herneemt en sommige jongeren zijn bang omdat ze de contactvaardigheden missen of verleerd zijn. Ook pesterijen nemen weer toe.’
Miche: ‘Er zijn ook jongeren die moeite hebben met de regels op school. Zeker nu ze er zolang uit zijn geweest. Ze botsen met leerkrachten, krijgen straf, worden geschorst, voelen zich slecht op school.’
Miche en Alison: ‘Jongeren hebben vaak het gevoel dat wat ze meemaken nooit meer goedkomt. Dat ze er geen vat op hebben. De geruststelling: “Het is normaal, ook anderen maken dit mee, …” betekent al veel. En dan samen kijken wat wel goed gaat en hoe ze op een andere manier kunnen kijken naar en omgaan met moeilijke dingen.
Het lijkt alsof het voor jongeren allemaal flashy en super moet zijn. Ze praten in superlatieven, alles is super, bère, chique …. Terwijl het leven niet altijd super is.’
Liefdesverdriet
Puberteit is ook de leeftijd van de eerste liefdes en liefdesverdriet. ‘Een jongen van wie zijn lief het uitmaakte, kwam hier uithuilen’, vertelt Alison. ‘Bij vrienden kon hij zijn verdriet niet tonen. Naderhand kwamen ook andere dingen naar boven. Sociale contacten vlotten niet meer sinds corona en hij was bang dat hij zo nooit aan een lief zou raken. Ook op school ging het niet goed. Heel vaak zit onder de vraag waarmee ze aankloppen meer. Als therapeut helpen we de – soms complexe – situaties ontwarren.’
LEES OOK > Praten over mentale problemen werkt: het verhaal van Melanie (21)
Awel luistert
Ook Awel biedt laagdrempelige hulp aan kinderen en jongeren, via telefoon en chat. ‘Meer dan 82 procent voelt zich beter na een gesprek met Awel. Wat we doen is nochtans niet magisch’, zegt Sibille Declercq, directeur van Awel. ‘Ook “gewone” mensen kunnen het.’
Enkele tips van Awel voor ouders, scholen, vrienden, buurt, verenigingen, …:
- Luister, toon empathie, geef erkenning
- Bied veiligheid
- Breng andere perspectieven aan
- Zoek mee naar andere manieren om met problemen om te gaan
- Kom niet te snel met oplossingen
- Wees een betrouwbare bron van informatie
- Verwijs door als er professionele hulp nodig is. Blijf ondersteunen.
Dit artikel verscheen in april 2022 in De Bond, het ledenblad van de Gezinsbond. De Bond kan ook bij jou (gratis!) in de bus vallen. Het enige wat je hoeft te doen, is lid worden. Nieuwtjes en activiteiten van de Gezinsbond meevolgen kan ook via Facebook, Twitter en Instagram.
Gepubliceerd op: 07/04/2022, laatste update op: 05/04/2023