Kinderen ergeren zich aan het schermgebruik van hun ouders: is jouw smartphonegebruik in balans?

Ouders maken zich zorgen dat hun kinderen te veel op hun smartphone bezig zijn. Ten koste van schoolwerk, buiten spelen, hun ogen, échte contacten en de gezinsmomenten. Maar veel ouders zijn in hetzelfde smartphonebedje ziek en kinderen ergeren zich steeds meer aan het schermgebruik van hun ouders, zo blijkt. ‘Mama, mamaaa!!’, ‘Euh, zei je iets?’

Tachtig keer per dag. Zo vaak grijpen we gemiddeld naar onze telefoon. Dat blijkt uit de jongste Digimeter, een studie die de digitale gewoonten van Vlamingen in kaart brengt. 36 procent geeft toe te veel tijd aan de smartphone te besteden en 27 procent noemt zichzelf verslaafd. Bijna 90 procent van de Vlamingen legt zichzelf minstens één regel op om het gebruik van de gsm te beperken. Velen hebben dus het gevoel dat de balans zoek is en doen pogingen om dat een beetje bij te sturen.

Nog wat cijfers: volgens Theo Compernolle (van o.a. het boek Ontketen je brein) vindt 45 procent van de kinderen dat hun ouders verslaafd zijn aan schermen. Dat is precies evenveel als de ouders die dat vinden over hun kind.

Je kan moeilijk aan je kind opleggen ‘geen schermen aan tafel’, als je zelf snel een werkmail beantwoordt tijdens het avondeten. Het begint met het goede voorbeeld geven.

LEES OOK > Schermtijd tijdens het eten: hoe ga je daarmee om?

Fysiek aanwezig, emotioneel afwezig

In de jaren zeventig toonde het still face-experiment van ontwikkelingspsycholoog Edward Tronick aan dat baby’s helemaal overstuur raken als hun moeder met een uitdrukkingsloos gezicht voor hen zit. Fysieke aanwezigheid volstaat niet voor jonge kinderen. Ouders (of andere verzorgers) moeten ook emotioneel beschikbaar zijn.

‘We proberen af en toe om regels voor smartphonegebruik af te spreken, maar houden het nooit lang vol. Er is wel één regel: aan tafel geen gsmʼs. Waar ik dan zelf soms tegen zondig.’ (vader van twee kinderen)

Het televisieprogramma De Wonderjaren deed het experiment twee jaar geleden over met de smartphone. Ouders moesten tijdens het spel met hun kind ineens hun aandacht naar hun telefoon brengen en niet meer reageren. Peuters gingen met de armen zwaaien, zeuren, huilen… Hun lichaampjes vol stress en frustratie. Van het moment dat de ouders opnieuw aandacht gaven, ontspande het kind en lachte en brabbelde het weer.

Ik heb je (aandacht) nodig

‘Jonge kinderen kunnen nog niet zelf hun stress verlagen of nemen wat ze nodig hebben’, zei kinderpsychiater Binu Singh over het experiment. ‘Ze hebben daarvoor volwassenen nodig die met hen in verbinding staan, de signalen oppikken en er iets mee doen. Als je op een scherm bezig bent, ben je afwezig. Kinderen hebben daar last van. Verbinding is voor hen even belangrijk als eten en drinken. Met huilen en zwaaien zeggen ze: “ik heb je nodig”.’

LEES OOK > Binu Singh: ‘Een kind is niet gemaakt voor de ratrace’

Een boek gaat niet vanzelf open

Je kan niet elk moment met je kind bezig zijn, en dat hoeft ook niet. Allerlei bezigheden vragen aandacht van ouders. ‘We moeten wel beseffen dat de smartphone op een andere manier aandacht wegtrekt’, zeggen experts. ‘De krant gaat niet vanzelf open en de televisie niet op elk moment aan zoals smartphones.’ Denken dat je intussen verder luistert, is een illusie. Uit een onderzoek in wachtkamers blijkt dat ouders die op hun telefoon bezig zijn vijf keer minder reageren op een vraag van hun kind. Kinderen kunnen zich daardoor genegeerd en afgewezen voelen.

Ze gaan zich ook sneller vervelend gedragen, stelden onderzoekers vast bij observaties in fastfoodrestaurants. Als ouders veel op hun smartphone bezig waren, leverden vragen van kinderen vaak geen of bitse reacties op. ‘Mama is bezig, dat zie je toch’, waarna kinderen vervelend gingen doen om alsnog aandacht te krijgen. ‘Emotionele afwezigheid kan invloed hebben op de ontwikkeling en leiden tot aanklampend of net terugtrekkend gedrag in relaties’, waarschuwen experten. Het zal niet meteen zo’n vaart lopen, maar kinderen hebben aandacht van ouders nodig om goed te gedijen. En smartphonegebruik dat uit balans is, kan dat in het gedrang brengen.

Invloed op taalontwikkeling

Ook voor de taalontwikkeling van het kind is overmatig smartphonegebruik van ouders niet bevorderlijk. Gedeelde aandacht voor wat je in de omgeving ziet, en dat onmiddellijk benoemen, draagt heel erg bij tot de taaluitbreiding. Wie op de smartphone kijkt bij het voortduwen van de buggy ziet de hond niet – ‘kijk, een hond’ – en mist zo spontane taalleermomenten.

LEES OOK > Praten met je baby: doen!

Jongeren

Een jongere raakt niet meer totaal overstuur zoals een peuter als ouders tijdens een gesprek afgeleid worden door hun smartphone. Maar het blijft ergerlijk. En als het vaak gebeurt, nodigt dat niet uit om nog veel te vertellen. Ze voelen zich niet serieus genomen. Het toestel of wat daarop verschijnt, lijkt belangrijker. Dat komt de relatie ouder-kind niet ten goede. ‘Phubbing’ – een samentrekking van ‘phone’ en ‘snubbing’ (afpoeieren) – betekent volgens Van Dale ‘het negeren van je gesprekspartner door bezig te zijn met je smartphone’. Hoe dat voelt, weten we allemaal.

‘De regels die voor mijn zoon gelden, gelden ook voor ons.’ (ouders van 2 kinderen)

Schermen horen bij het leven, een goeie balans vinden is de uitdaging. Enkele tips:

• Leg de smartphone weg tijdens specifieke momenten: maaltijden, verhaal- en bedtijd, thuiskomst van school…
• Investeer in waardevolle offline momenten. Las bijvoorbeeld een schermvrije avond in en speel samen een gezelschapsspel.
• Reageer niet meteen op elk bericht dat binnenkomt. Zet je smartphone op stil of vliegtuigstand, dan kom je niet telkens in de verleiding.
• Maak afspraken in je gezin over wanneer schermen wel en niet kunnen.

Veilig Online

Gezinsbond & Child Focus bieden vormingen rond mediaopvoeding aan. De klemtoon ligt op hoe je als ouder het schermgebruik van je kind in balans kan proberen te houden. Zelf het goede voorbeeld geven, is daarbij belangrijk en je krijgt in de vorming ook tips voor jezelf. Surf naar veiligonline.be en vind een vorming in jouw buurt. Nog meer tips over mediaopvoeding vind je op medianest.be.

Dit artikel verscheen in mei 2023 in De Bond, het ledenblad van de Gezinsbond. De Bond kan ook bij jou (gratis!) in de bus vallen. Het enige wat je hoeft te doen, is lid worden. Nieuwtjes en activiteiten van de Gezinsbond meevolgen kan ook via Facebook, Twitter en Instagram.

Tags: digitale opvoeding