In een welvarend land als België zijn veel kinderen en jongeren ongelukkig. Als kinderpsychiater op ‘kleine K’, het dagziekenhuis van UZ Leuven, ziet Binu Singh ze al op heel jonge leeftijd passeren. ‘De basis voor een gezond en gelukkig leven wordt al in de eerste levensjaren gelegd’, zegt Singh, die zich voor haar werk ook door haar Indiase cultuur laat inspireren.
De eerste twee levensjaren zijn cruciaal in de ontwikkeling van een kind. Daarom zet de Gezinsbond met zijn kindnorm voor gezinstijd onder andere in op een langere moederschapsrust.
‘Ik steun het pleidooi van de Gezinsbond om meer te investeren in gezinstijd’, zegt Binu Singh. ‘Dat is ontzettend belangrijk, zeker in de jaren kort na de geboorte van een kind.
Het is ook knap dat jullie eerst bij gezinnen zelf je oor te luisteren leggen om zo aanbevelingen naar het beleid te doen. Ik vind het trouwens een heel mooie gedachte om daarbij het kind als norm te nemen.’
Even slecht als roken
Als kinderpsychiater werk je in kleine K met kinderen tussen nul en drie jaar. Met welk verhaal komen ouders bij jullie aankloppen?
‘Veel van de klachten bij baby’s gaan terug op hoe de zwangerschap, de geboorte en de eerste periode erna verlopen zijn.
Heel wat onderzoek, zoals onder andere de studies van Bea Van den Bergh (KU Leuven), heeft aangetoond dat toxische stress in deze fase slecht is voor het snel ontwikkelend kind.
Die onderzoeken tonen aan dat hoge stress in de zwangerschap, net als bijvoorbeeld roken, slecht is voor het kind.’
‘De sterfte aan het kraambed hebben we sterk teruggedrongen. Maar in psychische zorg voor een zwangere vrouw hebben we nog veel werk te doen.’ – Binu Singh
Sindsdien is de maatschappelijke druk alleen nog maar toegenomen…
‘Dat is helaas zo. Intussen zijn er ook studies die op basis van invloeden tijdens de zwangerschap voorspellen welke ziektes iemand later kan oplopen.
Als ik kijk naar wat een zwangere vrouw echt nodig heeft, laat ik me graag inspireren door oude wijsheden uit mijn eigen cultuur. Ik ben afkomstig van India en op mijn zevende kwam ik in België terecht.
Het India van vóór de kolonisatie ging heel behoedzaam om met een vrouw die zwanger was. Ze kreeg de beste voeding en ondersteuning zodat het kind in haar buik niets tekortkwam. Een aanstaande moeder schept immers nieuw leven, iets wat heel broos en kwetsbaar is.
Net daarom verdient een kind in zijn eerste levensjaren de beste zorg en ondersteuning die je ook maar kunt bieden. Je zou er als samenleving toch naar moeten streven om al van in de zwangerschap goed zorg te dragen voor de toekomstige generaties.’
LEES OOK > Angsten tijdens de zwangerschap: geen reden tot paniek
Zwangerschap is geen ziekte
De beste zorg voor een pas bevallen vrouw en haar kind, wat versta je daar precies onder?
‘Zodra je zwanger bent, verandert je leven ingrijpend. Zowel lichamelijk als emotioneel en relationeel ontstaan er andere behoeftes en daar moet je je voldoende van bewust zijn.
Wat de medische zorg bij zwangerschap en geboorte betreft, staat ons land aan de top. Daar hoor je mij niets over zeggen. De sterfte aan het kraambed hebben we sterk teruggedrongen.
Maar in psychische zorg voor een zwangere vrouw hebben we nog veel werk te doen. Als arts zeg je al vlug “je bent zwanger, maar niet ziek”, en dat klopt natuurlijk ook. Tegelijk mogen we de impact van een zwangerschap op het leven van een koppel niet onderschatten.
Je kunt niet alles meer doen zoals vroeger, wat vanzelfsprekend ook gevolgen heeft voor je gezin, je omgeving, je werk … En onder die “we” versta ik zowel de samenleving als de ouders zelf.’
LEES OOK > 6 redenen waarom een verlenging van de moederschapsrust nodig is
Dat brengt ons bij het spanningsveld tussen werk en privé.
‘Ja, dat zie ik ook bij jonge ouders en kinderen in mijn praktijk. Als volwassenen doen we mee aan de ratrace die de samenleving ons oplegt. Maar een kind is daar helemaal niet voor gemaakt.
Werkgevers verwachten dat vaders na vijftien dagen (20 dagen vanaf 2023, nvdr) en moeders na drie maanden geboorteverlof even productief zijn als voordien. Ook je familie en vrienden verwachten dat. Dat geeft ouders veel stress.
In die zin was de lockdown voor sommige gezinnen een verademing. Voor andere was het dan weer net een periode waarin ze heel geïsoleerd leefden, wat ook tot risico’s leidt.’
LEES OOK > Dit heeft corona ons geleerd: kraambezoek beperken heeft veel voordelen
De eerste duizend dagen…
In een recent kranteninterview verwees je naar het Manifest 1.001 Kritieke Dagen, dat bewust inzet op die eerste levensjaren. Wat is het belang van dat manifest?
‘De visie die daarachter schuilgaat, is een drastische herziening van de zorg. Groot-Brittannië is daarmee gestart en via Nederland vindt die beweging ook stilaan ingang bij ons.
Die 1.001 dagen slaan op de cruciale periode voor een kind tussen de conceptie en zijn tweede verjaardag.
Als in die fase de ontwikkeling goed loopt, dan heeft een kind daar voor de rest van zijn of haar leven baat bij. Loopt het mis, dan is dat een voorspeller voor bepaalde ziektes zoals diabetes, overgewicht of depressies.’
Tot slot, waar moet het beleid op dit gebied in de eerste plaats werk van maken?
‘Als ik jullie kindnorm-nota lees, pleiten jullie onder andere voor meer moederschapsrust en vaderschapsverlof. Daar kan ik me vanzelfsprekend alleen maar bij aansluiten. Voldoende financiële ondersteuning hoort daar ook bij.
Tegelijk maak ik hierbij wel deze kanttekening: als we te veel focussen op de financiële ondersteuning van de moeder riskeer je dat vrouwen te kwetsbaar worden op de arbeidsmarkt.
Wanneer je van een bescheiden inkomen leeft, ben je allicht bang dat je na een periode van 26 weken moederschapsrust – wat de Gezinsbond voorstelt – niet meer naar de arbeidsmarkt kunt terugkeren.
In die zin is het Scandinavische systeem inspirerend, waarbij ook papa’s aangemoedigd worden om na de geboorte van hun kind voldoende verlof op te nemen.
Veel jonge papa’s zijn vandaag bereid om hun vaderrol voluit ter harte te nemen, tenminste als ze daar de kans toe krijgen. Een koppel moet de mogelijkheid hebben om zulke keuzes te maken en dat kan nu nog onvoldoende.’
LEES OOK > De komst van een baby verandert alles… En dat is soms lastig
Meer informatie over Kleine K in UZ Leuven vind je op deze website.
Foto’s: Kristof Ghyselinck
Dit artikel verscheen in november 2020 in De Bond, het ledenblad van de Gezinsbond. De Bond kan ook bij jou (gratis!) in de bus vallen. Het enige wat je hoeft te doen, is lid worden. Nieuwtjes en activiteiten van de Gezinsbond meevolgen kan ook via Facebook, Twitter en Instagram.
Gepubliceerd op: 22/12/2020, laatste update op: 22/03/2023