Erkenning als het wat moeilijker gaat en hulp krijgen als je er zelf naar vraagt. Dat hebben gezinnen met opgroeiende kinderen volgens Klaar Hammenecker vooral nodig. ‘Anders dan vroeger zijn veel gezinnen teruggetrokken op zichzelf’, vertelt de kinderpsychologe in een gesprek over opvoeding en je kinderen loslaten. ‘Het coronajaar heeft er zeker geen deugd aan gedaan.’
Verbondenheid
Verbindend opvoeden, dat lijkt vandaag het buzzword voor ouders. Hoe kijk jij daarnaar?
‘Opvoeden betekent voor mij je kind zo ondersteunen dat het gaandeweg zichzelf ontdekt, en zichzelf kan zijn. Van daaruit kan je kind dan zelfstandig, zelfredzaam en assertief worden, om op zijn beurt weer liefdevolle relaties met andere mensen aan te gaan.
LEES OOK > Verbindend spelen met je kind: uitgetest voor redactrice Nele
In die zin is opvoeden een zoektocht naar verbondenheid. Die verbinding van een kind met zijn ouders en omgeving is per definitie een voorwaarde om goed te kunnen opgroeien.
Vanuit mijn eigen praktijk weet ik hoe moeizaam die hechting soms verloopt: bij sommige kinderen in een adoptie- of pleeggezin, bij kinderen die te maken krijgen met misbruik of mishandeling … Zulke trauma’s beletten een kind om zich te ontwikkelen tot de krachtigste versie van zichzelf.’
Tempo van kind
Die zoektocht naar verbinding hangt toch ook samen met hoe je groeit in je ouderrol?
‘Dat klopt. Je verbonden voelen met je kind is essentieel. Maar ook de verbinding met jezelf is van groot belang. Ben je als ouder zelf voldoende in balans, dan heb je de beste troeven in handen om je kind goed te ondersteunen.
‘De beste ouders maken zichzelf op termijn overbodig’
Zeker als we spreken over loslaten – en die soms moeilijke zoektocht daarnaar – helpt het als je je als ouder bewust bent van je eigen “schatten en demonen”: de bagage die je meedraagt uit je verleden en hoe je daarmee omgaat in de relatie met je kind.
Want precies in je manier van je kinderen loslaten, toon je hoe je je zelf verhoudt tegenover je eigen sterktes en kwetsbaarheden.’
Verbinden om beetje bij beetje los te laten. Ook de persoonlijkheid van een kind speelt daarin allicht mee?
Verbinden om beetje bij beetje los te laten. Ook de persoonlijkheid van een kind speelt daarin allicht mee?‘Jazeker. Elk kind is anders, en verschilt qua ontwikkeling en aanleg. De ene peuter voelt zich misschien al veilig genoeg om meteen de wereld te verkennen, terwijl de andere daarin voorzichtiger is. Maar het tempo en de gevoeligheden van een kind sporen niet altijd met alles wat het “moet” doen.
Daarom benadruk ik zo die sterke band met je kind, al van jongs af. Als je bijvoorbeeld weet dat je dochter of zoon als baby al bijzonder gevoelig was voor geluiden, dan hou je daar later ook rekening mee. Dan zeg je bijvoorbeeld: “Jij hoeft niet mee naar het zwembad, met dat afschuwelijke lawaai daar. Met school kan het nu eenmaal niet anders, maar op andere momenten mag je gerust thuisblijven.”
LEES OOK > Hoe kan je je kind helpen om de veerkracht in zichzelf te laten groeien? Ontdek het in onze podcast!
Dan laat je je kind los, vanuit zijn zoektocht naar wie het zelf is. En natuurlijk bedoel ik daarmee niet dat een kind nooit iets tegen zijn zin moet doen. Integendeel.
Maar hierover in gesprek gaan, zien waar je kind tegenaan loopt en wat je er misschien aan kan veranderen, en daarbij je eigen oordelen en overtuigingen durven achterwege laten: dat is loslaten.’
Schouders van ouders
Intussen hebben heel wat ouders te maken met opvoedingsstress. Ze willen het zo goed mogelijk doen als mama of papa.
‘Opvoedingsstress is van alle tijden. Maar vandaag komen er specifieke uitdagingen op ons af die best nieuw zijn. Enkele generaties geleden worstelde bijvoorbeeld niemand met sociale media of werkmails op zijn smartphone.
We kijken ook anders dan onze (groot)ouders naar autoriteit, wat ons aanzet tot een andere omgang met onze kinderen.’
Er is vooral ook de druk van de samenleving om het zo perfect mogelijk te doen als ouder.
‘Veel heeft te maken met de sterke focus vandaag op de individuele verantwoordelijkheid voor geluk en succes in het leven. Ook op de schouders van ouders legt dat enorm veel druk.
In mijn oudertrainingen duikt dat perfectionisme geregeld op. “Dat heeft hij van mij”, hoor ik dan een moeder trots zeggen. Maar eigenlijk is die eigenschap voor veel kinderen vooral een vergiftigd geschenk. Ouders krijgen nog maar weinig ruimte om op hun manier op te voeden, met vallen en opstaan.
‘Je opvoedrol verandert telkens weer zodra je ze deelt met weer andere mensen die in beeld komen’
Wat dat betreft, reikt gezinspsychologe Nina Mouton ons het waardevolle begrip “mild ouderschap” aan. We mogen als ouders niet te streng zijn voor onszelf, en we moeten beseffen dat we – zoals elke mens – niet perfect zijn.
Soms is het gewoon een kwestie van even halt houden en jezelf duidelijk maken: het is wat het is. Zoals ook je kind opgroeit met vallen en opstaan, zo groei je ook zelf stap voor stap binnen je opvoedrol.’
Durf hulp te vragen
Soms moet je ook eens durven hulp te vragen als het even niet meer alleen lukt.
‘Ja, en dat vinden heel wat ouders lastig, vanuit een gevoel tekort te schieten. Maar welk stemmetje in jou zegt er nu dat je het helemaal alleen moet doen? Anders dan vroeger is er vaak geen hechte gemeenschap meer om ons te dragen of op te vangen.
Zo vertelden enkele alleenstaande ouders – die daar bewust voor gekozen hebben – me hoe moeilijk het coronajaar voor hen was. Ze moesten zich in de lockdown nog harder bewijzen als ouder en worstelden daarmee. Ze voelden dat ze hulp nodig hadden, maar ze dachten het alleen te moeten doen “omdat het nu eenmaal hun eigen keuze was”.
LEES OOK > Vadergesprek over tijd voor elkaar in de drukte van je gezin
Toch hoef je je er niet voor te schamen om op lastige momenten hulp te vragen. Zo kan je wat tijd en rust voor jezelf nemen. Wat je dan vooral nodig hebt, is een gevoel van erkenning. Iemand die je zegt: “Wat jou overkomt, is heftig” en “Dit is enorm lastig om als gezin alleen te dragen”.
Of nog bij kersverse ouders: “Dit is niet de gedroomde start. Gun jezelf daarom de nodige tijd.” Maar vaak krijg je op die momenten in je omgeving uitspraken te horen als “Het zou bij mij niet waar zijn” of “Wij hebben dat zo gedaan, ’t was rap gedaan met huilen …’’’
Jezelf overbodig maken
Keren we nog even terug naar dat loslaten. Wanneer kunnen ouders met opgroeiende kinderen zelf wat loslaten?
‘Loslaten begint eigenlijk al bij de geboorte, en is in elke levensfase anders. Je kind loslaten is het ook iedere keer weer anders vasthouden. Belangrijk daarbij is om kinderen voldoende zelf aan het stuur te laten zitten om zo het tempo en de richting te bepalen waarin ze kunnen groeien naar zelfvertrouwen.
Als je als kind iets zelf doet, voel je trots en zelfvertrouwen. Als een ander het in jouw plaats doet, voel je alleen dankbaarheid. En dat maakt een groot verschil.
LEES OOK > Tips om het zelfvertrouwen bij je kind te laten groeien
Bij “loslaten” denkt elke ouder aan die concrete momenten in de crèche, aan de schoolpoort, bij het vertrek op kamp of naar het kot. Telkens verandert je opvoedrol omdat je ze deelt met weer andere mensen die in beeld komen. Tot het moment dat je alsmaar minder zelf onder controle hebt, alsof je zoveel onder controle hebt …
Zodra je controle ombuigt naar vertrouwen, gaat er voor jezelf een wereld open. Dan kun je echt loslaten en is je dochter of zoon – als alles goed loopt – niet meer van jou afhankelijk.
Je ouderlijke gevoel en je betrokkenheid bij het leven van je kinderen zijn permanent. Maar ze gaan wel hun eigen pad, zonder jouw hand vast te nemen. Zo maken de beste ouders zichzelf op termijn overbodig.’
LEES OOK > Hulp bij de opvoeding nodig? Hier kan je terecht
Boekentips
- Als je van spelen leren kan. Verbindend spelen met je kind, Nele Flamang, Acco, 2020
- Mild Ouderschap, Nina Mouton, Borgerhoff & Lamberigts, 2020
- How2talk2kids. Effectief communiceren met kinderen, Adele Faber & Elaine Mazlish, eigen beheer, 2007
Foto’s: Kristof Ghyselinck
Dit artikel verscheen in augustus 2021 in De Bond, het ledenblad van de Gezinsbond. De Bond kan ook bij jou (gratis!) in de bus vallen. Het enige wat je hoeft te doen, is lid worden. Nieuwtjes en activiteiten van de Gezinsbond meevolgen kan ook via Facebook, Twitter en Instagram.
Gepubliceerd op: 16/08/2021, laatste update op: 15/02/2022