Elke dag worden er in België vijf kindjes geboren met variaties in geslachtskenmerken. Hun lichaam past niet volledig in het stereotiepe man- of vrouwbeeld dat onze maatschappij voor ogen heeft. Die variaties worden met een overkoepelende term ‘intersekse’ genoemd.
Vijf kindjes per dag
Vijf kindjes per dag, dat is 1,7 procent van onze bevolking. Dat is ongeveer evenveel als er mensen zijn met rood haar. De kans is dus groot dat je intersekse mensen kent, maar de kans is al even groot dat je het niet eens weet. Want intersekse is nog altijd een kanjer van een taboe. Hoog tijd dat daar verandering in komt. Dat vinden ook Emanuelle en An, twee bezielers van Intersekse Vlaanderen.
Emmanuelle: We kennen allemaal dag en nacht, maar wanneer heb je een zuivere dag of een zuivere nacht? Je kan dat moment niet vastgrijpen hé, het is altijd in beweging en er bestaat ook veel schemering. Wel, met het menselijk lichaam is het net zo. We kennen ‘man’ en ‘vrouw’, maar wanneer ben je honderd procent het ene of het andere? Er bestaan heel wat variaties op het vlak van geslachtskenmerken, net zoals er ook andere aangeboren variaties en verschillen zijn bij mensen. De grootte van je neus of de kleur van je ogen, bijvoorbeeld.
Als we praten over intersekse, hebben we het over meer dan veertig variaties in alles wat te maken heeft met geslacht – dus niet alleen over wat tussen de benen zit. Het gaat om chromosomen, hormonen, geslachtsklieren, voortplantingsorganen en puberteitskenmerken. Sommige van die variaties kan je meteen bij de geboorte zien, zoals meisjes die geboren worden zonder vagina of met teelballen.
Bij jongens is hypospadie de meest voorkomende; de plasbuis mondt dan niet uit aan het topje van de penis maar ergens aan de zijkant. Maar er zijn dus ook variaties die pas op latere leeftijd duidelijk worden. In de puberteit of wanneer iemand aan kinderen wil beginnen, bijvoorbeeld. Zo zijn er kindjes die met een penis geboren worden, maar bij wie later blijkt dat ze ook een baarmoeder hebben.
An: Je ziet inderdaad niet elke variatie bij de geboorte, mensen kunnen op verschillende leeftijden ontdekken dat er bij hen iets aan de hand is. Bij mij is het aan het licht gekomen toen ik op vijf jaar een probleem had met mijn hormonen. Ineens kreeg ik schaamhaar en borstjes.
En wat gebeurt er als zo’n variatie vastgesteld wordt?
Emmanuelle: Hier in het westen worden de meeste intersekse variaties zo snel mogelijk medisch aangepakt. Terwijl dit absoluut niet altijd nodig is. Het is niet omdat je iets kàn oplossen dat je het ook móet oplossen. Soms blijken medische ingrepen effectief nodig, maar heel vaak gaat het om puur cosmetische operaties. Een piemel vergroten, een clitoris verkleinen, valse teelballen of een vagina creëren… en dat allemaal om die kindjes op een stereotiepe man of vrouw te laten lijken.
De veronderstelling die eronder zit, is dat ze zich ongelukkig gaan voelen als ze niet passen binnen het plaatje dat de maatschappij voorhoudt. Maar onderzoeken hebben intussen aangetoond dat dit niet het geval is. Mensen kunnen gelukkig opgroeien met om het even wat. Als je kindje rood haar heeft, ga je dat haar dan verven omdat dat kind anders misschien uitgelachen wordt op school? Nee toch?
LEES OOK > Column van een papa: gedachteflarden over LGBTQ+
Variaties zijn normaal
Wat willen jullie bereiken met Intersekse Vlaanderen?
Emmanuelle: Wij pleiten voor inclusie. Elk lichaam is oké, elk lichaam is welkom. Ook als het niet helemaal binnen de man-vrouwnormen valt van onze maatschappij. Het gaat over het aanvaarden van mensen zoals ze echt zijn, en daarom maken wij deel uit van de LGBTQIA+-gemeenschap. Niemand moet oordelen over je seksuele oriëntatie, je identiteit of je lichaam.
Onze boodschap is: wanneer een kindje geboren wordt met een intersekse variatie, grijp dan alleen in als het echt noodzakelijk of levensbedreigend is. In alle andere gevallen laat je die kinderen gewoon opgroeien. Wacht tot ze oud genoeg zijn, ga dan in dialoog met hen en kijk wat zij op dat moment nodig hebben.
Er wordt in Europa veel te hard gedacht vanuit het idee dat mensen ‘perfect’ moeten zijn. En als ze niet perfect zijn, is dat een probleem dat opgelost moet worden. Terwijl variaties heel normaal zijn in de natuur! Praat er eens over met boeren of veeartsen, die kennen dat allemaal. Een vriendin van mij heeft een intersekse hond, maar uiteraard wordt dat beestje gewoon met rust gelaten.
An: Oh, ik wil ook zo’n hond!
Emmanuelle: Ja, ik was daar ook jaloers op! (lacht)
Psycholoog vs. uroloog
Hoe hard volgt de medische wereld jullie standpunten?
Emmanuelle: In de negen jaar opleiding tot huisarts gaat het een halve dag over intersekse, dus onze artsen weten er vrij weinig over. Als je zwanger bent, is er niemand die je informeert over die mogelijkheid, en bij de geboorte van een intersekse kindje wordt er nog altijd in de eerste plaats gefocust op een ‘oplossing’ en niet op inclusie. Zo ging het ook bij mij: ‘Een micropenis? Dat gaan we snel aanpassen.’ Er werd mij niets gevraagd. Ik ben in mijn kinderjaren drie keer geopereerd zonder dat ik dat wou. Met alle gevolgen van dien.
An: Bij mij werd het ‘opgelost’ door medicatie. Ze bestempelden mij van kinds af aan als abnormaal en ik kreeg de boodschap dat ik me nooit mocht voortplanten, maar er werd niet gekeken naar het effect dat dit had op mij. Er was ook niemand die de link legde toen ik later psychische problemen kreeg.
Omdat ouders vaak niet op de hoogte zijn van het feit dat er zo’n tussencategorie bestaat, zullen ze hun kindje dat wat afwijkt van de norm meteen als een probleem bekijken. Ze slaan in paniek. Wanneer dokters dan komen vertellen dat ze het kunnen corrigeren, stemmen die ouders daar natuurlijk mee in. Terwijl ze eigenlijk een perfect gezond kindje gebaard hebben en er helemaal niet moét gesneden worden! Veel hangt af van de arts bij wie je terechtkomt. En de aanpak verschilt ook van regio tot regio.
Emmanuelle: In Vlaanderen staat de inclusie wat meer op punt dan in de rest van België. Er is een samenwerking tussen psychiaters, psychologen en urologen, ze bekijken in team wat de juiste aanpak kan zijn. In UZGent zal in het geval van een kind met afwijkende geslachtsdelen eerst de psycholoog langsgaan bij de ouders. In Brussel krijgen die ouders eerst een uroloog te zien, en uiteraard dénkt die ook als een uroloog: ‘Ik kan het met een medische ingreep voor die mensen oplossen.’
Hoopvol
Hoe kijken jullie met Intersekse Vlaanderen naar de toekomst?
Emmanuelle: Hoopvol. Vanuit de medische wereld zijn er excuses aangeboden, een erkenning dat intersekse mensen fout behandeld werden. Pas op, die dokters wisten van niet beter, maar het is zeker een signaal dat we op de goeie weg zijn. Daarnaast merk ik ook dat jongeren van vandaag veel meer begrip en interesse hebben voor mensen die anders zijn dan zij, en da’s echt positief.
An: Ik ben heel blij dat jij ons interviewt, want alleen door er veel over te praten zullen meer mensen inzien dat intersekse kinderen mogen zijn wie ze zijn. Ik voel me soms een beetje een hippie met mijn boodschap van ‘laat het allemaal zijn, de natuur is perfect’, maar het klopt wel. Intersekse kinderen zijn prima, ze moeten niet ‘gefikst’ worden. Als het medisch niet echt nodig is, laat hen dan met rust en geef hen respect, vertrouwen en liefde.
Emmanuelle: Ik zou graag nog iets willen meegeven aan toekomstige ouders. De profeet Kahlil Gibran zei ooit: ‘je kinderen zijn je kinderen niet’, en daar draait het hier om. Een kind is je eigendom niet. Je mag de ouder zijn van dat kind en je mag het zien opgroeien. Maar als je ingrijpt en je laat snijden aan dat kind, neem je bepaalde kansen weg. Wees je daarvan bewust. Dus informeer je bij een tweede, derde of vierde arts en klop gerust aan bij ons. Je staat er niet alleen voor.
Naar aanleiding van de intersekse awareness week (26/10 – 8/11) brengt intersekse Vlaanderen ‘De geur van bloedend gras’. Een monoloog die het verhaal vertelt van Emmanuelle Verhagen, een intersekse persoon die als kind slachtoffer werd van ongevraagde ‘corrigerende operaties’. Iedereen kan gratis tickets boeken via bloedendgras.be
De infobrochure voor ouders van kinderen met variaties in geslachtskenmerken kan je hier nalezen.
Foto’s Emanuelle en An: Kristof Ghyselinck
Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.
Gepubliceerd op: 25/10/2022, laatste update op: 19/12/2022