Schoolweigering: angst voor de schoolpoort

En plots geraakt je kind niet meer op school. Niet omdat het niet wil, maar omdat het simpelweg niet lukt. Het is een fenomeen dat schoolweigering wordt genoemd, en gemiddeld zit er in elke klas wel één leerling die ermee kampt. Of liever, die zit er niet. Psycholoog Nele Van Driessche schreef samen met co-auteurs Gino Ameye en Griet De Nys een boek over schoolweigering en legt haarfijn uit wat er gebeurt als angst voor de schoolpoort je leven bepaalt.

Onrust

Schoolweigering komt voor bij kinderen en jongeren die leerplichtig zijn. Ze raken heel moeilijk op school, niet omdat ze niet willen, maar omdat het simpelweg niet lukt. Ze voelen een grote emotionele onrust op het moment dat ze naar school moeten vertrekken of bij de gedachte aan school. Die jongeren zien echt af, legt Nele Van Driessche uit. ‘Ze blijven niet thuis omdat ze geen zin hebben of omdat ze iets leukers willen doen. Het gaat gewoon niet. Wat vaak voorkomt bij schoolweigering, is dat niemand precies weet wat er schort. De leerling zelf kan het niet uitleggen, en de ouders en de school ook niet.’

Je zegt dat schoolweigeraars effectief lijden, op welke manier uit zich dat?

Nele: ‘Ze hebben dikwijls lichamelijke klachten: in vijftig tot tachtig procent van de gevallen is er sprake van buikpijn, hoofdpijn, een algemene malaise… Die lichamelijke klachten zijn de aanleiding om naar de huisarts te gaan. De arts schrijft dan een afwezigheidsattest en er volgen vaak heel wat onderzoeken, maar er wordt geen duidelijke medische oorzaak gevonden omdat de klachten allemaal te maken hebben met spanning. Maar of je nu buikpijn hebt door een virus of door stress, die buikpijn is een feit en zorgt in beide gevallen voor ellende.

Daarnaast is er ook psychisch lijden: schoolweigeraars voelen zich niet goed in hun vel, zijn niet gelukkig met de situatie en plooien zich daarom terug op de veiligheid van hun gezin. In plaats van de wereld te ontdekken, te feesten en af te spreken met vrienden, blijven ze thuis. Ze trekken zich terug op hun kamer. Hun wereldje wordt heel klein en ze vallen stil in hun ontwikkeling. Er zijn jongeren die maandenlang hun bed niet uitkomen, die dag- en nachtritme wisselen… Het gaat soms enorm ver.’

LEES OOK > Je kind leren omgaan met schoolstress: 5 tips

Niet spijbelen

Schoolweigering is dus iets heel anders dan spijbelen?

‘Klopt, al is de grens niet altijd duidelijk. Het grote verschil bestaat erin dat spijbelaars intussen leuke activiteiten doen. Ze trekken naar de stad, ze gaan sporten of op café zitten… Ze zijn een pak actiever dan schoolweigeraars.

Een ander verschil is het feit dat ouders van spijbelaars er in de meeste gevallen niet van op de hoogte zijn dat hun kind niet op school zit. Bij schoolweigering weten ouders het meestal wel en staan ze het ook toe, vooral uit onmacht.’

Kwetsbare periodes

Op welke leeftijd komt schoolweigering voor?

‘Er zijn een paar momenten waarop het vaker voorkomt. Om te beginnen bij de overgang naar het eerste middelbaar. Kinderen verlaten dan de veilige cocon van de lagere school, de plek waar ze al jaren zitten, waar iedereen elkaar kent en die vaak dicht bij huis is. En dan komen ze in dat eerste middelbaar met twaalf verschillende leerkrachten, in een school die misschien wat verder van huis ligt, waar de band tussen school en gezin niet zo sterk is, de klasgroep regelmatig verandert… Het wordt allemaal minder stabiel en minder voorspelbaar. Maar ook in andere leerjaren kan schoolweigering voorkomen.’

LEES OOK > Tieners en hun ouders over de overgang naar het middelbaar

Onder de radar

Nu ik erover nadenk, ken ik in mijn omgeving wel wat jongeren die op een bepaald moment afgehaakt hebben. Maar toch was ik er mij niet van bewust dat het echt om een fenomeen gaat…

‘Het blijft inderdaad onder de radar, vandaar dat we het boek schreven. Schoolweigering heeft een grote impact op de ontwikkeling van kinderen en jongeren, die gaat op den duur echt stagneren. Uit onderzoek blijkt dat schoolweigeraars het in hun latere leven aanzienlijk moeilijker hebben dan mensen die vlot naar school gingen. Het is dus hoog tijd dat er meer aandacht voor komt.’

Meer info

Schoolweigering: als schoollopen niet meer lukt, Nele Van Driessche, Gino Ameye, Griet De Nys, Gompel & Svacina Bv.

Dit artikel verscheen in september 2023 in De Bond, het ledenblad van de Gezinsbond. De Bond kan ook bij jou (gratis!) in de bus vallen. Het enige wat je hoeft te doen, is lid worden. Nieuwtjes en activiteiten van de Gezinsbond meevolgen kan ook via Facebook, Twitter en Instagram.