Als ze maar gezond zijn. Een huizenhoog cliché, maar een waarheid als een koe. Want je wil je kroost toch het liefst van al kerngezond door het leven zien hollen. Omdat het nu eenmaal ons doel en onze job is om jou als ouder bij te staan in turbulente tienertijden, hebben we iets bekokstoofd en op punt gezet: een heus alfabet voor de gezonde tiener.
Zesentwintig letterbordjes boordevol gezonde info en weetjes, stevig afgekruid met getuigenissen en overgoten met pittige tips, ook in dit tweede deel van dit gezondheidsalfabet. Graag gedaan en smakelijk lezen!
Muisarm
De tenniselleboog is echt wel passé. Hipsters hebben een muisarm, sms-duim, WhatsApp-vinger of iPad-schouder.
Als je pubers te veel klikken, liken, chatten en swipen, kunnen hun polsen en vingers overbelast worden en pijnlijk gaan tintelen. En door vaak naar lichtgevende schermpjes te kijken, kunnen hun ogen oververmoeid en geïrriteerd raken, met hoofdpijn en duizeligheid als nare neveneffecten.
Zitten je tieners daarbij ook nog eens te veel voorovergebogen? Dan lopen ze meer kans op rug- en nekklachten. Dat laatste werd onlangs nog aangetoond door een Britse studie. De remedie voor al deze kwaaltjes is doodeenvoudig: toestellen regelmatig aan de kant, stoelen ook, en stretchen maar!
Nicotine & co
Zelfs een kind weet intussen dat het rotslecht is. Niemand vindt die eerste trek echt lekker. En veel rokers worstelen om de sigaret op te geven. Goed nieuws dus van het Vlaams Expertisecentrum Alcohol en Drugs eind 2021: het aantal middelbare scholieren dat rookt is de voorbije jaren spectaculair gedaald.
Of je nu zelf rookt of niet, geen enkele ouder wil dat zijn tieners er ooit mee beginnen. Het ronduit verbieden zonder verdere uitleg zal niet helpen, zo maak je hen alleen maar razend nieuwsgierig. Ook met enge foto’s of babbels over gezondheidsrisico’s hou je pubers niet van de sigaret, want dat is veel te ver van hun bed.
Als ze echt willen proeven, zullen ze dat sowieso doen. Toch zijn er een paar gevolgen waar tieners wél gevoelig voor zijn: het stinkt, het smaakt vies als hun lief hen wil kussen, het kost handenvol geld, hun huid wordt er lelijk van en hun tanden geel.
De e-sigaret is niet veel beter: die bevat schadelijke stoffen, en de gevolgen van varen zijn nog niet goed in kaart gebracht. Zit er nicotine in de vloeistof? Dan moeten tieners er gewoon van afblijven. Jonge hersenen zijn namelijk hypergevoelig voor de schade van nicotine.
LEES OOK > De eerste trek, de eerste slok: wat doe je tegen roken of drinken bij je tiener?
Ontbijt
Het ontbijt: een ontzettend belangrijke maaltijd! Maar ochtendhumeuren, tijdgebrek of ‘gewoon geen zin’ gooien al eens roet in het ochtendeten.
Loes Neven (Vlaams Instituut Gezond Leven): ‘Na een lange nacht zit je lichaam al zo’n tien uur zonder voeding. Logisch dus dat je die voorraad moet aanvullen, zodat je lichaam en je geest er weer tegen kunnen. Veel tieners denken wat af te slanken door het ontbijt over te slaan, maar dat klopt niet.
Wie ’s morgens niet eet, krijgt in de loop van de voormiddag last van een sugar dip en grijpt sneller naar makkelijke, snelle en vaak ongezonde tussendoortjes. Dan is een stuk fruit niet meer voldoende om de honger te stillen, het moet een chocoladereep of een wafel zijn.
Wil je tiener graag tien minuten langer in bed liggen? Zet het ontbijt dan alvast klaar of geef een boterham mee voor onderweg.’
Pepmiddeltjes
Pubers die lijden aan het platte batterijsyndroom, we weten intussen hoe het komt. Ze slapen te weinig en ze groeien te hard. En het enige wat jij kunt doen, is er op toezien dat je kroost aan genoeg rust en gezond eten toekomt.
Klinkt simpel? Dat is het ook! Wat sommige etiketten ook beloven, je begint beter niet met vitamines of voedingssupplementen zonder advies van je huisarts.
Energiedrankjes? Ook geen goed idee. Uit onderzoek blijkt dat ze misschien even voor een korte boost zorgen, maar dat de vermoeidheid daarna extra genadeloos toeslaat. Ze bevatten ook een massa cafeïne, wat verslavend werkt en voor flink wat gezondheidsproblemen kan zorgen.
Gewoon afblijven dus!
LEES OOK > Praten over mentale problemen werkt
Qua hormonen
… gebeurt in de puberteit het één en ander. Na die groeihormonen schieten de geslachtshormonen in actie. Zij zorgen voor extra haar hier en daar, zetten de zaad- of eicelproductie in gang en prepareren je puber tot een volwassen, seksueel wezen. Met alles erop en eraan.
Alsof dat allemaal niet genoeg is, zorgen hyperactieve hormonen ook nog voor een ellendig lijstje met nare neveneffecten: een vettiger vel en dito haar, ettertjes van puisten en zweetklieren die zwaar van katoen geven. Er gebeurt echt ontzettend veel met het lichaam van je tieners en ze zijn er vaak niet op voorbereid. Logisch dat ze het soms moeilijk hebben.
Ilse De Block (Opvoedingslijn): ‘Voelt je tiener zich lelijk? Zeg dan niet zomaar dat het zever is. Negeer dat gevoel niet, maar probeer er begrip voor te hebben. Zeg dat je het jammer vindt dat hij of zij op die manier naar zichzelf kijkt, maar vertel ook dat jij het anders ziet: ‘Voor mij zit een meisje met mooi, lang haar waar ik alleen maar kan van dromen!’
Rugpijn
Rugpijn is rot. Ook heel wat pubers hebben er al mee te kampen.
Te zware boekentassen kunnen zeker en vast aan de basis liggen van dit pijnlijk probleem. Een boekentas zou niet meer mogen wegen dan tien procent van het lichaamsgewicht van je tiener.
Check samen eens of dit het geval is, en of ze voortaan wat overbodige spullen thuis kunnen laten. Daarnaast zitten onze pubers gewoonweg te veel stil, zowel thuis als op school, wat niet bevorderlijk is voor de rugspieren. Klik even terug naar de letter B en je weet wat je te doen staat!
Seksueel gezond
Nieuwsflits: je tieners zijn seksuele wezens! Het staat als een euh… paal boven water: vroeg of laat zullen ze flirten, aftasten en experimenteren met seks.
Je kunt als ouder wel hopen en bidden dat ze het veilig zullen doen, maar er op voorhand over praten en hen degelijk informeren is véél effectiever. Maar wat vertel je precies? En hoe doe je dat? Ketnet steekt je graag een handje toe met De dokter Bea show. Dokter Bea (actrice Eva Van Gucht) geeft expliciete en taboeloze info over seks en relaties, perfect op maat gesneden van jonge tieners.
Ketnet maakte het programma onder begeleiding van Sensoa en wil ervoor zorgen dat ouders en tieners vlotter gaan babbelen over seks & co. De reeks is al even van het scherm verdwenen, maar hij blijft geweldig leuk, handig en interessant. Onze redactie kreeg van Bea en Sensoa alvast een aantal concrete en handige tips.
- Begin zo jong mogelijk. Wacht niet tot je kroost vragen stelt maar begin er zelf over. Je zoon of dochter hoeft natuurlijk niet alles in één keer te weten. Seksuele opvoeding is een proces, het verloopt in stapjes.
- Op elke vraag een antwoord. Stellen je tieners een vraag? Lach ze zeker niet weg maar geef eerlijk en duidelijk antwoord en laat voelen dat ze altijd bij jou terechtkunnen. Gebruik woorden waar je je zelf goed bij voelt en die passen bij de leeftijd van je kroost.
- Kies je plaats en moment. Praten over seks is sowieso niet simpel, dus grijp de kansen die je krijgt om het erover te hebben. Zorg ervoor dat je intussen iets omhanden hebt. Zo’n babbel lukt nu eenmaal beter als je samen aan de afwas staat, tv kijkt, of met de auto onderweg bent.
- Respecteer hun privacy. Probeer je niet te veel te moeien maar zoek de goeie balans tussen willen opvoeden en willen respecteren. Tussen vasthouden en loslaten.
- Bereid je puber voor. Voor het eerst hevig verliefd, voor het eerst ongesteld, de eerste natte droom: het is even schrikken! Zorg dat je pubers weten wat er op hen afkomt en vertel er ook bij hoe dat voor jou was.
- Blijf Oefenen. Als je regelmatig met je tieners over seks en relaties praat, zal het steeds vlotter gaan.
LEES OOK > Het abc van seksuele opvoeding voor ouders van tieners
Tafeltijd
Volgens Brits onderzoek is de keukentafel compleet passé, want maar liefst zes op tien maaltijden worden er gegeten voor de tv. In Vlaanderen loopt het zo’n vaart niet, maar toch komen we tegenwoordig minder toe aan rustig samen eten.
An (Eetexpert): ‘Vroeger werd er klokvast drie keer per dag samen gegeten, met de hele familie. Het was iets sociaals dat de dag structureerde. Nu verloopt het ontbijt vaak chaotisch, de lunch is sowieso verdwenen als gezinsmaaltijd, en ’s avonds kunnen de meeste mensen pas na een lange file aan het avondeten beginnen. Heel wat tieners hebben na school ook nog een hoop hobby’s, waardoor het bijna onmogelijk wordt om iedereen samen rond de tafel te krijgen.
Toch loont het de moeite om dit te proberen organiseren. Uit onderzoek blijkt dat tieners die in familieverband eten, meer fruit en groenten naar binnen krijgen en minder frisdrank drinken. Samen met het gezin eten wat de pot schaft, is en blijft dan ook het advies. Een beetje flexibel zijn kan natuurlijk geen kwaad. Je kunt je pubers bijvoorbeeld één keer per week laten kiezen wat er op tafel komt.’
U praat toch ook
Goeie gesprekken en eerlijke babbels: onze plat préféré!
Het blijft een prima idee: zoveel mogelijk praten met je pubers. Ook daarvoor is samen eten zo belangrijk: als je met je kinderen aan tafel zit, creëer je een gemoedelijk moment waarop jullie kunnen vertellen over wat je bezighoudt, en eender wat ter sprake kunnen brengen.
Naast die babbels zorg je best ook voor een gezonde hoeveelheid grenzen. Overleg met je tieners, en luister naar wat ze willen, maar ingaan op elke gril is geen goed idee. Je laat hen nog niet helemaal los, dus ook hun eten en hun gezondheid blijf je in het oog houden.
LEES OOK > Praten met pubers doe je zo
Varkentjes wassen
Een kind zet je af en toe in bad, gezeur of niet. Pubers trekken liever hun plan, ze dulden geen pottenkijkers meer in de badkamer. En de ene gaat al wat grondiger te werk dan de andere. Net als met hun kamer opruimen.
Durf jij de slaapkamer van je tiener nog binnen? Of laat je de deur van die varkensstal liever gesloten? Heel wat pubers zijn notoire sloddervossen. Ze zien de troep gewoon niet, en hebben sowieso wel wat beters te doen, waardoor ze vergeten dat ze nog moeten opruimen.
Van dag in dag uit zeuren word je niet vrolijker, en het zet ook weinig zoden aan de dijk. Laat ze in hun slaapkamer wat meer hun plan trekken, maar maak wel duidelijk dat die dan niet door jou wordt schoongemaakt, en dat je de was niet van de vloer komt oprapen. Of kondig op voorhand aan wanneer alles opgeruimd moet zijn. Speel in op hun behoefte om zelf verantwoordelijkheid te dragen. Goede afspraken maken goede vrienden. En een complimentje op zijn tijd kan wonderen doen.
Ook persoonlijke hygiëne kan een uitdaging zijn voor tieners. De puberhormonen die door hun lijf razen zorgen ervoor dat ze behoorlijk kunnen zweten – en stinken. Steeds opnieuw deodorant gebruiken is dan niet de beste oplossing. Dagelijks oksels, voeten en schaamstreek wassen is een gezondere aanpak.
Vet haar was je dan weer best hoogstens om de andere dag, en acne hou je onder controle door het gezicht goed te reinigen met een mild product of wasgel. Zeep is minder geschikt, want die kan huidirritatie veroorzaken. En puistjes camoufleren met make-up is al helemaal geen goed idee.
Wil je meer weten?
Vind je dit alfabet wel oké, chill en ça va, maar blijf je toch wat op je honger zitten? Dan vertellen we je graag waar we de mosterd en de inspiratie haalden voor heel wat van onze letters.
Surf om te beginnen zeker eens naar de sites van het Vlaams Instituut Gezond Leven: op Gezond Leven en Gezond Opvoeden vind je gezondheidsinfo van de bovenste plank. Eetexpert is het Vlaams Kenniscentrum voor eet- en gewichtsproblemen, en De Druglijn is een must en een aanrader voor alles wat met drank, drugs en pillen te maken heeft.
Nog niet voldaan? Lees het boek ‘Typisch Tieners’ (Sarah Van Gysegem, Uitgeverij Borgerhoff-Lamberigts). Onze redactie is er zwaar fan van!
Xperimenten
Pubers experimenteren. Dat is nu eenmaal hun job. Ze veranderen van liefje en van look, switchen van gothic naar chic, en willen al eens iets nieuws tussen de kiezen.
Geef hen de ruimte om dingen uit te proberen en daar zelf hun weg in te zoeken. Ze zullen wel eens onderuit gaan – fouten maken hoort erbij – maar dan ben jij er om te weer recht te helpen krabbelen.
‘De ene dag is mijn dochter vegetariër, en de andere dag zit ze met vriendinnen in een hippe koffiebar achter een kop chocomelk en een stuk carrotcake. Ze is véél bewuster met voeding bezig’ – papa Ludovic
De tienertijd is er ook een van grote dromen en idealen, waar ze voluit voor gaan. Kijk maar naar de klimaatjongeren, die de wereld een geweten proberen te schoppen. Ook de beslissing om vegetariër te worden valt bijvoorbeeld vaak in de tienerjaren.
‘Wimpel ze niet zomaar af, neem hen serieus en praat erover’, raadt Loes (Gezond Leven) aan. ‘Bekijk samen wat ze van jou verwachten, wat haalbaar is en wat ze zelf kunnen doen.’ Het kan best spannend en verrijkend zijn om mee te stappen in zo’n experiment. Wie weet kunnen ze jou wel inspireren om mee te veranderen?
YouTube & co
Er valt in de online wereld zóveel boeiends te beleven dat pubers er al eens te lang blijven plakken. En té is nooit gezond. Want ze moeten toch ook eens weg van dat schermpje. Wanneer is een tiener ’te veel’ online en moet je ingrijpen?
‘Het offline gedrag van iemand zegt ook veel over het online gedrag. Als mijn zoon Jacob eerst twee uur naar de voetbaltraining gaat en hij zit nadien een uur op zijn tablet, dan compenseren die activiteiten elkaar’, vertelt sociale-media-evangelist Stefaan Lammertyn, die samen met kinderpsychiater Lieve Swinnen het boek #Help! Mijn kind leeft online schreef.
‘Maar wanneer tieners alleen nog maar geïnteresseerd zijn in wat er online gebeurt, als ze niet meer naar de sportles willen, niet meer afspreken met vrienden of vriendinnen en zich heel vaak terugtrekken op hun kamer, moet je ingrijpen. Praat er met hen over en onderneem actie.
Je kunt sociale media een beetje vergelijken met een wafel met slagroom. Net zoals zo’n wafel enorm kan smaken, is het ook fijn om te checken wie er allemaal gereageerd heeft op je laatste nieuwe profielfoto. Maar té veel wafels zijn niet gezond, en té veel prikkels ook niet.
We moeten grenzen stellen en afspraken maken. Géén smartphones aan tafel en géén smartphones in bed, dat lijkt me alvast een prima start. Mijn ultieme tip: ga meer zwemmen! Dat is een van de enige activiteiten die we zonder smartphone moeten doen. Voor de rest… zolang je niet overdrijft en genoeg tijd offline doorbrengt, mag je gerust genieten van de sociale media. Én van je wafel met slagroom!’
LEES OOK > Tieners en sociale media: zorg dat je mee bent
Ziezo!
Dit was het dan, ons royaal belegd broodje gezonde tiener. We hopen dat je er wat aan had en dat het niet te zwaar op de maag ligt!
Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.
Gepubliceerd op: 22/03/2022, laatste update op: 02/06/2023