Je dwaalt door de supermarkt met je peuter of kleuter in – of eerder op en onder – het winkelkarretje. Je kind spot iets dat hij wil, grijpt ernaar maar jij zegt nee. Zijn stoppen slaan door, zijn hysterisch gekrijs en gestamp volgen snel. Daar sta je dan, midden in de supermarkt, met je kind, midden in een driftbui. Je ziet je kar meer halfleeg dan halfvol en weet even niet wat gedaan. Help! Herkenbaar? Zeker, al kan de setting of aanleiding verschillen. Aletha Solter, grondlegster van de opvoedingsfilosofie Aware Parenting of bewust opvoeden, noemt dit het broken cookie-fenomeen.
‘Dit beeld, en het verhaal dat erbij hoort, illustreert hoe een peuter of kleuter omgaat met stress. Eens je het beeld kent, herken je makkelijker een broken cookie.
En als je weet wat er speelt op zo’n moment, lukt het beter om er anders mee om te gaan’, vertelt psychotherapeut en Aware Parenting-instructeur Jürgen Peeters.
Wat is het broken cookie-fenomeen of, korter, een broken cookie?
‘Een kind maakt vanalles mee op een dag, leuke en minder leuke dingen. Hij wil bijvoorbeeld die stomme broek niet aan, de juf geeft een opmerking, hij krijgt zijn rits niet dicht en noem maar op.
Als hij thuiskomt, krijgt hij een koek van zijn mama. Maar het laatste koekje uit het pak is kapot en hij wil geen gebroken koekje. Het kind begint een scène te maken en gooit zich kwaad op de grond.
‘Het gebroken koekje is niet de oorzaak van de heftige emoties, wel de aanleiding om opgestapelde spanning uit het verleden los te laten.’
Als volwassene denk of zeg je “moet je daar nu zo boos voor zijn of zo voor huilen?” Want die overdreven reactie van je kind is niet in verhouding met wat er net is gebeurd.
Maar het gebroken koekje is niet de oorzaak van de heftige emoties, wel de aanleiding om opgestapelde spanning uit het verleden los te laten.
Je kind stapelde de hele dag stress op in zijn lichaam, tot hij het niet meer kon houden. De broken cookie is de druppel die de emmer doet overlopen, al kan de aanleiding vanalles zijn. En dan volgt er een ontlading van hevige emoties, vaak huilen en boos zijn maar soms ook lachen.’
Hoe reageer je beter niet op zo’n broken cookie?
‘Sommige ouders halen met de beste bedoelingen een nieuw pak koeken, wat misschien even helpt om je kind zoet te houden. Maar zo lang je met die koek bezig blijft, kom je niet tot de echte reden van de emotie. Dan blijft de opgestapelde spanning in zijn lijfje, waardoor die er uitkomt bij een andere aanleiding.
Of je leert je kind onbewust om zijn emoties in te slikken en in zichzelf te onderdrukken, wat zich vaak uit in dwangmatig gedrag zoals problematisch duimzuigen of snoepen.
‘Onthoud op zo’n moment dat je kind niet lastig is maar het lastig heeft.’
Als je kind overstuur is, triggert dat vaak iets bij jezelf. Je verliest je geduld of vervalt in verwijten omdat je ook stress hebt opgebouwd.
Hoe beter je begrijpt wat er bij je kind gebeurt, hoe rustiger je zelf kan blijven. Wat je kind dan weer helpt om stress op een gezonde manier te ontladen.
Het brein van een jong kind is nog erg onrijp. Als hij in een driftbui gaat, komt dat er heel primitief uit. Zijn primitievere brein neemt het over van zijn rationele brein en hij kan niet meer helder nadenken. Je kan dan niet praten of redeneren met je kind.
Onthoud op zo’n moment dat je kind niet lastig is maar het lastig heeft. En dat hij tijdens die heftige emoties weinig of geen controle heeft over wat hij doet.’
LEES OOK > Wat als je peuter een driftbui heeft?
Wat kan wel helpend zijn?
‘Geef je kind een time-in. Laat voelen dat je er bent voor hem, dat zijn hevige emoties er mogen zijn. Je kan zaken zeggen als “ik zie dat je het moeilijk hebt, ik ben hier voor jou” of “je mag boos zijn, gooi het er maar eens uit.”
Het helpt ook om te beschrijven wat er gebeurt bij je kind of bij jezelf, bijvoorbeeld “ik zie jouw traantjes, je vuistjes zijn gebald” of “ik voel me zelf boos worden, ik weet even niet wat ik moet doen.”
Door hier taal aan te geven wordt je kind zich meer bewust van wat er speelt. En je stimuleert de ontwikkeling van zijn emotionele geletterdheid, dat is het vermogen om taal te geven aan emoties.
Begrens wel zijn gedrag als het onveilig wordt: “je mag boos zijn maar niet jouw zusje slaan.” Het is niet de bedoeling dat je kind zichzelf of anderen pijn doet of spullen kapot maakt. Probeer zijn emoties dus te accepteren zodat je kind kan ontladen, en zijn gedrag te begrenzen zodat het veilig blijft.
‘Probeer zijn emoties te accepteren zodat je kind kan ontladen, en zijn gedrag te begrenzen zodat het veilig blijft.’
Dat lijkt simpel maar dat is het niet. We vinden het als volwassene vaak moeilijk om rustig te blijven omdat we reageren vanuit onze eigen kleuter ervaring. Het triggert iets van vroeger.
Als je voelt dat je jouw kind een time-out wil geven of in de hoek wil zetten, is het vaak omdat je zelf een time-out kan gebruiken. Dan is het nuttig om even afstand te nemen, te ademen en opnieuw te kijken naar de situatie. Je moet rust en veiligheid voelen in jezelf om er te kunnen zijn voor je kind. Als je over je eigen grenzen gaat, wordt het vaak moeilijker. Het mooie aan opvoeding is dat je elke dag nieuwe kansen krijgt.’
‘Als je voelt dat je jouw kind een time-out wil geven of in de hoek wil zetten, is het vaak omdat je zelf een time-out kan gebruiken.’
LEES OOK > Hoe ga je om met typisch peutergedrag? ‘Geef geen time-out maar een time-in’
Jij zet je kinderen dus nooit in de hoek?
‘Nee, een kind leert niets als hij in de hoek staat. Je zondert hem af om alleen na te denken over zijn gedrag en dan terug te komen als een betere versie van zichzelf.
Werkt dat? Dan ga je ervan uit dat het kind rationeel en bewust stoute dingen doet, terwijl driftbuien net voortkomen uit oncontroleerbare emoties en lichamelijke processen.
Het kan wel effect hebben op korte termijn, omdat het kind angst krijgt voor de ouder die hem met macht in de hoek zet. Om die pijn niet meer te voelen, onderdrukt hij zijn emoties en plooit hij zich naar de autoriteit.
Maar dat houd je niet vol, die spanning moet er ooit uit. Bovendien wordt je kind ooit een tiener, die zet je niet zomaar in de hoek. En eens je machtsmiddelen zijn opgebruikt, erkent een tiener jou niet langer als autoriteit.
‘Ik vind het eerlijker om tijdens een verhit moment zelf in de hoek te gaan staan omdat ik er even niet meer tegen kan. Kinderen leren meer van wat we doen dan van wat we zeggen.’
Als je gevoelens accepteert, zonder straffen en belonen, installeer je een manier van in relatie gaan met je kind op lange termijn. Ik vind het eerlijker om tijdens een verhit moment, bij wijze van spreken, zelf in de hoek te gaan staan omdat ik er even niet meer tegen kan.
Kinderen leren meer van wat we doen dan van wat we zeggen. Wij moeten hen begeleiden in het leren van sociale vaardigheden en behoeften.
Hoe zou jij je voelen als je overstuur thuis komt na je werk en je partner stuurt je alleen weg op time-out? Of hij stopt een koek in je mond en zegt dat je niet zo verdrietig moet zijn? En hoe anders zou het voelen als jouw emoties er gewoon even mogen zijn, en dat iemand ernaar luistert zonder oordeel?’
Dat triggert wel iets. Waar kunnen mensen terecht die hier meer over willen weten?
‘Op afgestemdopvoeden.be vind je meer info over de opvoedingsprincipes waarover ik het heb. Wie graag een lezing of opleiding volgt, vindt alle data op deonderstroom.be.
Als je meer wil weten over de kracht van zelfsturing in opvoeding, kan je mijn boek Kinderen zijn geen puppy’s lezen. En je kan volgen wat ik deel op Instagram en Facebook.’
LEES OOK > Eens iets anders dan Netflix? Onze webinars rond opvoeden kan je hier bekijken!
Foto: Rien Mertens
Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.
Gepubliceerd op: 15/07/2021, laatste update op: 29/07/2022Tags: emotieregulatie