De band tussen baby en ouders, vriendschappen, intieme koppelrelaties en alle variaties daartussen … mensen willen zich met anderen verbinden. Ook al worden we af en toe gekwetst, we blijven relaties aangaan. ‘We hebben anderen nodig. Relaties zijn de kern van ons bestaan’, zegt relatiedeskundige Rika Ponnet.
Zoveel relaties
Rika Ponnet leidt al vele jaren het relatiebemiddelingsbureau Duet, waar ze mensen die op zoek zijn naar een partner probeert te linken. Maar relaties gaan veel breder dan koppelrelaties.
‘De meeste mensen verlangen een partner voor een exclusieve relatie. Maar er zijn tal van andere vormen van liefde geven en ontvangen en zorg dragen voor elkaar.
Je bent niet mislukt als je geen partner hebt op je dertigste, of als je gescheiden bent op je vijftigste. Niet de vorm van de verbinding is belangrijk, maar de kwaliteit.’
Veilig geworteld
‘We zijn genetisch geprogrammeerd om met anderen samen te leven. Dat begint al van jongs af aan.
De eerste en belangrijkste relatie is die met de ouders. Een baby is van hen afhankelijk voor eten en verzorging, maar ook voor de ontwikkeling zijn een hechte band, aanraking en aanwezigheid noodzakelijk.
‘Uitsluiting en pesterijen op jonge leeftijd draag je mee in latere relaties’
Met het opgroeien ontwikkelen kinderen autonomie en leggen ze contacten met anderen dan de ouders. Hoe veiliger geworteld, hoe vlotter dat gaat. Maar het afstemmen op elkaar vergt sowieso oefening.
Je ziet allerlei groepsdynamieken ontstaan. Je hebt haantjes-de-voorste die hun positie veiligstellen door te bepalen wie erbij mag en wie niet. Er zijn kinderen die de dominante kinderen volgen om erbij te mogen horen. Weer anderen worden uitgesloten of gepest.’
Op zoek naar aanvaarding
‘Welke stijl kinderen hanteren hangt samen met genetische aanleg en weerbaarheid én met wat ze meekregen in de opvoeding.
Ouders die zelf gepest werden zijn – als ze hun trauma niet aanpakten – vaak afschermend in contacten. Ze geven dat door aan hun kinderen. Maar door terughoudendheid worden die juist vaak een gemakkelijk doelwit.
Kinderen die thuis ervaren hoe macht wordt gebruikt, hebben de neiging dat over te nemen. Maar allemaal willen ze aanvaard worden en zijn ze bang voor afwijzing, ook de pesters dus. Dat inzicht is belangrijk voor ouders en opvoeders om gepast om te gaan met uitsluiting of pesterijen.
Uitsluiting op jonge leeftijd hakt er diep in. Het tast het zelfvertrouwen én het vertrouwen in anderen aan. Velen dragen dat mee in hun latere relaties.’
LEES OOK > Wat kan ik als mama of papa doen tegen pesten?
Leren uit conflicten
‘Je lost pesterijen niet op door uit te pluizen wie wat zei, wat oorzaak is en wat gevolg, wie dader is en slachtoffer, of met straffen. Erken het diepmenselijke verlangen aanvaard te worden. Laat hen vertellen wat kwetsende woorden met hen doen.
Zo maak je hen relatievaardiger nu en in de toekomst. Dat is ontzettend belangrijk, want goede relaties zijn bepalend voor het mentale welzijn.
Kinderen zijn echt wel in staat om in te zien dat vriendschap op basis van macht geen echte vriendschap is, en dat relaties niet gebaat zijn bij anderen tegen elkaar opzetten, roddelen en kwetsen. Ze zijn nog heel soepel in het aanleren van nieuwe patronen.’
Vrienden en eerste liefjes
Leeftijdsgenoten worden in de puberteit nog belangrijker. ‘Je hebt dan ook het fenomeen van Best Friends Forever (BFF). Hechte vriendschappen vanuit het verlangen naar exclusiviteit dat je ook in volwassen relaties ziet. Onzekere kinderen (en volwassenen) kunnen zich soms heel claimend gedragen. Ze zijn jaloers, verdrietig of kwaad als de BFF ook met anderen optrekt’, vertelt Rika Ponnet.
‘Een gezond zelfvertrouwen is de beste basis voor een gezonde relatie. Puberteit is ook de leeftijd van de eerste liefjes. Hormonale ontwikkelingen wekken interesse in het andere of in hetzelfde geslacht.
“Een lief hebben” past op die leeftijd in het streven naar waardering binnen de vriendengroep. Het is een teken dat je aantrekkelijk bent. Het versterkt je zelfwaardegevoel en je positie in de groep.’
LEES OOK > Hoe kan ik met mijn jonge tiener over veilig vrijen praten?
Het perfecte lichaam
‘Ik zie bij tieners een soort nieuwe preutsheid. Er wordt veel opener over seks gepraat dan vroeger en je ziet ook veel meer naakte lichamen in de media. Maar het zijn alleen mooie lichamen en topseks.
Voor tieners is de blik van de ander ontzettend belangrijk, en ze zijn constant blootgesteld aan een eenzijdige blik via sociale media. Dat doet hen echt geen goed. Hun lichaam beantwoordt niet aan dat ideaalbeeld, wat onzeker maakt.
Het verklaart wellicht het “kleedhokjesfenomeen” waar ik alsmaar meer ouders over hoor vertellen. Pubers weigeren zich om te kleden in een pashokje, of houden angstvallig het gordijn dicht. Om zich goed in hun vel te voelen hebben ze behoefte aan beelden en verhalen van echte mensen, mét de onvolmaaktheden.’
LEES OOK > Jitske Van de Veire: ‘Ik heb me jarenlang geschaamd voor mijn lichaam’
De verwachte weg
Bij jongvolwassenen worden liefdesrelaties duurzamer. ‘Ook daar speelt goedkeuring van anderen – de vriendengroep en de ouders – een grotere rol dan we beseffen’, zegt Rika Ponnet.
‘Als een diploma in jouw omgeving aanzien geeft, is het niet makkelijk om te kiezen voor iemand die niet gestudeerd heeft, om dat voorbeeld maar te noemen. Ik zie in mijn praktijk zelfs 50+’ers die hun partnerkeuze nog baseren op het oordeel van hun ouders.
De meesten gaan als twintiger een vaste relatie aan, en stichten daarna een gezin. Maar niet iedereen gaat die “verwachte” weg. Ervaringen uit het verleden, bindings- of verlatingsangst kunnen mensen terughoudend maken om in een relatie te stappen. Evengoed worden er relaties aangegaan uit angst.’
Vele vormen van verbinding
‘Bang om niet gekozen te worden, behoefte aan veiligheid, willen doen en zijn zoals iedereen, bang te laat te komen voor de tikkende biologische klok … Iedereen gaat in het leven en de liefde de weg die op dat moment bij hem of haar past.
Het ene is niet meer waard dan het andere. Misschien heeft iemand geen partner, maar wel enkele heel goede vrienden die zorg voor elkaar dragen. Dat is ook verbinding. En wie weet zetten ze op hun vijfenveertigste alsnog de stap naar een koppelrelatie. Voor de liefde ben je nooit te oud.’
Zoet of zuur
Getrouwd op je 23ste en voor de rest van je leven gelukkig samen. Zo ongeveer ziet het ideaalbeeld eruit.
‘Het is mooi en vervullend als je het zo lang goed hebt samen. Maar een huwelijk van 60 jaar betekent niet automatisch dat de verbinding goed zit. Ze kunnen elkaar 30 jaar lang het leven zuur gemaakt hebben’, zegt Rika Ponnet.
‘Duurzaamheid is geen kwaliteit op zich. Veroordeel anderen en jezelf niet als het tot een scheiding komt omdat de verbinding weg is.’
Samen tot de dood … of niet
‘Je hoort vaak dat mensen te snel uit elkaar gaan. Dat klopt niet met wat ik hoor en zie. Een relatie stopzetten veroorzaakt altijd pijn en verdriet. Dat doe je niet zomaar. Het klinkt tegenstrijdig, maar een scheiding is meestal een zoektocht naar verbinding.
‘De regels van de Kerk hebben we overboord gegooid, maar we zijn heel moraliserend geworden tegenover elkaar en onszelf’
Ik pleit niet voor scheidingen, hé. Als een koppel elkaar kan terugvinden na moeilijkheden of vervreemding, is dat prachtig. Maar je kan dat niet opleggen. Soms is de verbinding weg of is ze er nooit echt geweest. Of beiden maakten een groei mee waardoor hun wegen uiteenlopen.
Na een relatiebreuk stappen veel mensen vroeg of laat in een nieuwe relatie. Het verlangen naar hechte verbinding is sterker dan de pijnlijke ervaringen die ze achter de rug hebben. Een latrelatie of een nieuw samengesteld gezin – met alle uitdagingen die daarbij horen – elke keuze die mensen daarin maken verdient
waardering.’
Nooit te oud voor de liefde
‘We zijn nooit te oud om relaties aan te gaan’, benadrukt Rika Ponnet. ‘Liefdesrelaties op rijpere of hoge leeftijd zijn vaak heel pure verbindingen. Geen zorg meer voor kinderen, geen carrière meer te maken, er is tijd en er hoeft niets meer bewezen te worden.
Ook in bestaande koppels kan dat een heel mooie periode zijn. Late vijftigers en zestigers ervaren – tegen alle perceptie in en ondanks soms al eens lichamelijke dysfuncties – het meeste voldoening aan hun relatie en seksualiteit, zo blijkt uit onderzoek.
Er zitten geen ideaalbeelden meer in de weg. De falende kant van het leven wordt geaccepteerd.’
LEES OOK > Liefde op leeftijd: enkele wegwijzers
Corona dwarsboomde verbinding
De coronamaatregelen raakten ons in het wezenlijke van ons menszijn: het contact met anderen. Videobellen hielp om contacten te onderhouden, maar we misten lijfelijke nabijheid en aanraking. En voor nieuwe contacten was het al helemaal moeilijk.
‘Ik merkte dan ook dat velen zich door het virus niet lieten tegenhouden om te daten, in het echt’, zei Rika Ponnet.
‘Nabijheid helpt tegen stress en angst, die in de coronaperiode nog sterker dan anders aanwezig waren. En net toen moesten we die menselijke omgang die ons mentaal gezond hield missen.’
Wereldvreemd
‘Voor wie in een goede relatie of thuissituatie leefde, viel dat al bij al nog mee. Zij genoten misschien zelfs meer van elkaar toen er allerlei prikkels en verplichtingen van buitenaf wegvielen. Maar voor singles was het zwaar.
Er werd zeker in de eerste lockdown geen rekening gehouden met hen, ze waren nochtans met velen. Er was ook niet gedacht aan latrelaties, of aan gescheiden ouders en kinderen die over en weer gingen. Alsof iedereen in een klassiek gezin zit.
Ik werd kwaad van zoveel wereldvreemdheid. Het was een flagrante miskenning van de vele manieren waarop mensen relaties beleven.
Ook koppels waar de band niet supergoed zit, overleven vaak bij gratie van een breder netwerk. Die externe verbindingen vielen toen weg en dat zette grote druk op die gezinnen. Daar zag je toen meer scheidingen.’
Altijd eenzaam
‘Corona stelde het belang van goede contacten op scherp. Er was gaandeweg ook meer aandacht gekomen voor wie alleen leefde, en voor eenzaamheid. Hopelijk blijft daar iets van hangen nu de pandemie voorbij is. Want wat velen toen meemaakten, is voor sommigen altijd de realiteit.
Vanuit bijna 25 jaar werken met mensen op zoek naar een partner, weet ik dat we allemaal in staat zijn om graag te zien. En dat we altijd opnieuw de weg zullen zoeken naar graag zien en graag gezien worden.
Laat ons alles wat mensen doen in relaties van daaruit bekijken. Zowel bij kinderen, jongeren, jongvolwassenen als volwassenen … Met milde en begripvolle blik in plaats van (ver)oordelend. De regels van de Kerk hebben we overboord gegooid, maar we zijn heel moraliserend geworden tegenover elkaar en onszelf.’
Elkaar gelukkig maken
‘Gelukkig zijn en elkaar gelukkig maken, daar komt het op aan. En dat is waar iedereen naar streeft. En ja, pijn en verdriet horen erbij als je graag ziet.
We kunnen het lijden niet uit relaties halen, maar door er op een andere manier naar te kijken, dynamieken te (h)erkennen en het ongelukkig makende juk van “falen” af te gooien, kan je het leed wel verminderen, en de verbindingen die er zijn voluit beleven.’
Even met twee
In ons dossier Even met twee vind je nog heel wat relatietips van experten en herkenbare verhalen van koppels.
Foto: Geert Van De Velde
Dit artikel verscheen in maart 2021 in De Bond, het ledenblad van de Gezinsbond. De Bond kan ook bij jou (gratis!) in de bus vallen. Het enige wat je hoeft te doen, is lid worden. Nieuwtjes en activiteiten van de Gezinsbond meevolgen kan ook via Facebook, Twitter en Instagram.
Gepubliceerd op: 10/03/2021, laatste update op: 18/09/2023Tags: ontwikkeling