De meeste oma’s en opa’s kijken er reikhalzend naar uit: het moment waarop ze een dagje of een weekend op de kleinkinderen mogen passen. Maar bij de ene gaat dat gepaard met heel wat meer zelfvertrouwen dan bij de andere. Want hoe maak je het veilig in huis voor je oogappel?
Hoe doe je dat ook alweer, een kleintje veilig in bed steken? Hoe werkt die ellendige babyfoon? En welke risico’s moet je in de kiem smoren voor een kleuter op ontdekkingstocht kan? ‘Onderschat kinderen vooral niet’, drukt expert Bart Van Overmeire collega-grootouders op het hart.
Lang geleden
Bart Van Overmeire: ‘Op je kleinkinderen passen is sowieso leuk. Maar omdat je als grootouder al even geen kinderen meer in huis hebt gehad, heb je de ontwikkelingen niet meer gevolgd op het vlak van opvoeding, technologische snufjes en veiligheidsvoorschriften. Die plotse verantwoordelijkheid kan dus best wat uitdagingen met zich meebrengen. Dat merk ik zelf ook.
Buggy’s klikken tegenwoordig op bijzondere manieren in elkaar. Gaat een kind mee in de auto, moet je de Maxi-Cosi of het kinderstoeltje juist vastmaken. Vroeger was daar geen sprake van, nu zit je te prutsen met kliksystemen en riempjes. Een kennis van mij werd daarbij onlangs nog gecorrigeerd door zijn eigen kleinkind: ‘Opa, je moet dat zó doen.’
Babyfoons moeten soms op voorhand geïnstalleerd worden. Zo’n ding kan best ingewikkeld zijn en begint soms uit het niets te piepen. Weet je, wij zetten het geluid van de babyfoon vaak uit. (glimlacht) Dan luisteren we gewoon door de deur die op een kier staat of we iemand horen wenen, een beetje zoals vroeger.
Hoe dan ook: voldoende uitleg vragen aan je kinderen voor ze hun kroost met alle toebehoren droppen, is zeker de boodschap.’
Is het een must om je huis kindveilig te maken? Uiteindelijk blijven de kleinkinderen maar even, en alle scherpe hoeken van je meubels afplakken, vraagt best wat tijd.
Bart Van Overmeire: ‘Zonder twijfel: ja, dat vind ik een must. Tenzij je kleinkind maar één keertje langskomt. Dan kan je je beperken tot een veilige kamer, waarin jullie samen blijven.
Maar ik ga ervan uit dat de meeste kleinkinderen vaker op bezoek komen, en dan zou ik hier toch de nodige tijd voor nemen. Want zelfs als er maar één keer iets misgaat, kan dat ernstige gevolgen hebben. Het is verleidelijk om te denken dat het ‘vroeger toch ook allemaal gelukt is’. Maar toen je zelf ouder werd, keek je met een andere bril naar je woning. Je hebt toen óók bepaalde zaken aangepast.’
Veilig in huis
Hoe begin je aan dat veilig maken?
Bart Van Overmeire: ‘Door eens terug te denken aan de dingen die je vroeger als ouder hebt gedaan. De kans is groot dat je destijds je stopcontacten hebt afgedekt. Doe dat nu ook.
Waarschijnlijk heb je er als jonge mama of papa voor gezorgd dat er geen gevaarlijke producten stonden op voor kinderen bereikbare plaatsen. Dat is stap twee: geef die een veilige plek. Ik denk bijvoorbeeld aan afwastabletten, schoonmaakproducten en zaken als waspoeder. Dat is wit en ziet er wat suikerachtig uit, waardoor kindjes er soms hun vingers in durven te steken en ervan proeven.
‘Voldoende uitleg vragen aan je kinderen voor ze hun kroost met alle toebehoren droppen, is zeker de boodschap’
Afwasproduct prikt niet in de mond en is niet te warm of koud, waardoor ze het niet meteen weer uitspuwen en je misschien niet direct door hebt wat er aan de hand is. Maar het blijft wel kleven aan de slijmvliezen en gaat irriteren, waardoor er levenslange schade kan ontstaan aan de slokdarm.
Medicatie is nog zo’n gevaarlijke. Vroeger had je dat misschien niet in huis, of gebruikte je het alleszins veel minder. Maar met de leeftijd is de kans groot dat het aantal pilletjes dat je slikt toeneemt. Die worden zo vanzelfsprekend, dat ze op den duur overal liggen. Denk maar aan slaappillen op of in het nachtkastje. Onderwerp je lage kasten dus zeker aan een grondige controle.’
LEES OOK > Column oma An: ‘We kunnen ze niet onder een stolp zetten’
Valgevaar
Volgens de website van Kind en Gezin is het voornaamste risico bij kinderen: vallen.
Bart Van Overmeire: ‘De meest voorkomende ongelukken in huis zijn inderdaad valpartijen. Natuurlijk vallen alle kinderen wel eens tijdens het spelen of als ze pas leren stappen. Dat hoort erbij, en van zulke kleine incidenten moet je niet wakker liggen.
Situaties die een groter risico met zich meebrengen kan je vaak voorkomen, door bijvoorbeeld die scherpe tafelhoeken af te plakken en een hekje aan de trap te plaatsen. Ook bij de grootouders thuis is dat zeker geen overbodige luxe.’
Je mag dus niet denken dat je de kleinkinderen sowieso in de gaten zult kunnen houden?
Bart Van Overmeire: ‘Klopt. Als grootouder zie je jouw kleinkinderen niet elke dag. Voor je het goed en wel beseft, kunnen die al kruipen of stappen! Het is leuk om steeds te ontdekken welke nieuwe dingen ze geleerd hebben. Maar omdat je hun ontwikkeling niet van dag op dag meemaakt, kan je jouw kleinkinderen heel gemakkelijk onderschatten.
‘Neem je kleinkind niet meteen een week in huis, ervan uitgaande dat het wel zal lukken. Start met een paar uur’
Ik heb het zelf meegemaakt toen ik mijn beweeglijke kleindochter van toen bijna twee jaar op de arm had. Plots had ze beslist dat zij op de grond wou gaan staan, en gooide ze zich met zo’n kracht achteruit dat ik haar bijna uit mijn handen liet vallen. Nooit had ik verwacht dat ze al zo sterk zou zijn.
Plus, als je wat ouder bent, heb je soms al wat minder kracht, of minder snelle reflexen. Wees dus aandachtig en verwacht altijd het onverwachte. Daarom mag je een baby of peuter ook nooit alleen in de zetel of op de verzorgingstafel laten liggen. Je denkt snel iets te kunnen nemen, maar dan blijkt dat die baby nog veel sneller kan draaien en ligt je kleinkind voor je het weet naast het kussen of op de grond.’
Net als thuis
Sinds de wiegendoodcampagne, gelanceerd in de jaren negentig, gaat er veel meer aandacht naar slaaphygiëne bij jonge kindjes. Welke adviezen zijn er zoal rond veilig slapen?
Bart Van Overmeire: ‘De meeste grootouders weten intussen dat baby’tjes op de rug moeten slapen. Leg ze ook in hun eigen, veilig bed, aangepast aan hun leeftijd. Overleg met de ouders welk type veilig matrasje het kinderbedje bij hen thuis heeft, en koop hetzelfde. Dat hoeft niet het duurste van het duurste te zijn. Het bedje kan gerust tweedehands zijn als het in goede staat is. Het matrasje koop je beter nieuw.
Leg een baby of peuter sowieso nooit zomaar bij je in het grote bed met wat kussens errond. ‘Het is maar af en toe, dus dan kan het’ is een foute redenering. Als het over veiligheid gaat, zouden de standaarden dezelfde moeten zijn als thuis.
Als het over slaaprituelen gaat trouwens ook. Plots in een andere omgeving slapen, doet wat met een kind. Probeer daarom zoveel mogelijk dezelfde ritueeltjes als thuis toe te passen, bijvoorbeeld over het nachtlampje, de tut, de deur op een kier …
Zelfs al ben je ervan overtuigd dat jouw slaapmethode beter kan werken, volg liever het ritueel van de ouders om voor continuïteit te zorgen. Toch zeker in het begin, daarna kan je nog zien. Ik moet toegeven dat ik in mijn omgeving regelmatig hoor dat kleinkinderen minder op tijd gaan slapen bij oma en opa. Waarom? Grootouders zijn nu eenmaal makkelijker te overtuigen om wat langer voor te lezen of nog een extra keertje terug naar de kamer te komen. (lacht)’
Hoe zit het met huisdieren, mag de lieve kat nog even mee in bed?
Bart Van Overmeire: ‘Huisdieren zijn onvoorspelbaar. Voor een hond of kat die geen kinderen gewoon is, kunnen die kleinkinderen aanvoelen als indringers. Wees daarom altijd extra alert. Een dier kan ook schrikken wanneer een kind begint te roepen of een plotse beweging maakt, met een hap of krab tot gevolg.
Wat slapen betreft moet je er rekening mee houden dat een dier vol microben zit. Maar los daarvan kan een kat of hond bij een klein kindje in bed ronduit gevaarlijk zijn naar verstikking toe. Dat zou ik dus absoluut afraden.’
LEES OOK > Help, mijn baby verslikt zich!
Gezond verstand
Moet je jouw EHBO-kennis opfrissen als je kleinkinderen komen slapen?
Bart Van Overmeire: ‘Ik ga zeker niet zeggen dat grootouders cursussen moeten volgen. Loopt er iets mis, gebruik dan vooral je gezond verstand. Rolt je kleinkind bijvoorbeeld van de verzorgingstafel, aarzel dan niet om je arts te contacteren of ga er even langs, want dat is toch een aanzienlijke hoogte.
Bij ‘kleinere’ valpartijen kan je veel afleiden uit de reactie van het kind. Heeft het even geweend, maar wordt het vanzelf rustig en gaat het terug spelen? Dan is er niets ergs aan de hand. Blijft je kleinkind huilen? Of wordt het juist abnormaal kalm? Dan is het aangewezen om toch even de dokter te contacteren.
Sowieso is voorkomen altijd beter dan genezen. En dat lukt beter als je fris en alert bent. Daarom wil ik tot slot nog de tip meegeven om de tijd wanneer je op je kleinkinderen let stapsgewijs uit te breiden. Die kleine kinderen hebben véél energie, en de periode dat jij zelf jong, energiek en dag in, dag uit met kinderen bezig was, is voorbij.
Neem ze dus niet meteen een week in huis, ervan uitgaande dat het wel zal lukken. Start met een paar uur. Ga daarna voor een dag, daarna een weekend. Anders ben je voor je het weet volledig uitgeteld, en net dan gebeuren er meer ongelukken. Trouwens, het is ook beter voor je eigen gemoedsrust. Als je gestresseerd loopt, is het noch voor jou noch voor de kleinkinderen plezant.’
Kijk uit! 4 extra tips voor een kleinkind-proof huis:
→ Sommige kamerplanten zoals de aronskelk, de ficus en de monstera zijn giftig. Je zet ze best buiten het bereik van jonge kinderen.
→ Let op als je eten of drinken serveert in plastic bekers. Tegenwoordig hebben sommige een isolerende laag waardoor je van buitenaf niet voelt hoe warm de inhoud is, met het risico op een verbrande mond tot gevolg.
→ Heb je nog oud speelgoed op zolder liggen? Aarzel niet om dat terug uit te halen, maar hou zeker rekening met de leeftijdsvoorschriften. Een klein stukje is snel ingeslikt. Gebruik ook je verstand: misschien zitten er wel kleurstoffen of bestanddelen in waarvan we nu weten dat ze gevaarlijk zijn.
→ Een tablet, smartphone of televisie lijkt een zegen om je kleinkinderen even rustig te krijgen. Ga toch heel bewust om met schermtijd. Je leest er meer over op Veilig Online.
Bart Van Overmeire is kinderarts, adviserend arts veiligheid bij Kind en Gezin en grootvader. Op de website van Kind en Gezin vind je meer tips over veilig in huis.
Foto: Kristof Ghyselinck
Dit artikel verscheen eerst in het Magazine voor GROOTouders (nr. 17, 2023). Ook ontvangen? Schrijf je dan in voor het magazine en de bijbehorende nieuwsbrief. Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.
Gepubliceerd op: 12/07/2023Tags: veiligheid