De sandwichgeneratie: dat zijn vrouwen of mannen die op hetzelfde moment in hun leven voor een jongere én een oudere generatie zorgen, en die dubbele zorgtaak combineren met een betaalde baan. Al die sandwichers hebben hun eigen verhaal, en hun eigen sterktes en zwaktes. Wat voor sandwich ben jij?
Wat voor sandwich ben jij?
Onze persoonlijkheid bepaalt in grote mate hoe we die dubbele zorgsituatie inkleuren, en hoe zwaar we het vinden. Dat blijkt uit een onderzoek van het Kenniscentrum Gezinswetenschappen van hogeschool Odisee.
Positivo, regisseur, relativeerder, perfectionist of helper: het zijn uiteraard gigantische stereotypen, en je kunt niemand zomaar in één hokje stoppen. Maar toch: in welk karakterprofiel herken jij je het meest?
De positivo
LEES OOK > Wat geeft de sandwichgeneratie energie?
Als positivo kijk je vooral naar wat goed gaat. Problemen en moeilijkheden zie je als iets tijdelijks en toevalligs, en vooral: als oplosbaar. De zorg voor moeder loopt wat minder goed? Vast een probleem in het werkrooster van de verzorgende. Een telefoontje zal dat wel oplossen.
Is een probleem niet oplosbaar, dan kun je dat vrij vlot accepteren en probeer je je te focussen op de meer positieve aspecten.
‘Mijn moeder kan af een toe wel een depressieve periode hebben. Dan zeg ik haar: “Je hebt twee keuzes in het leven. Ofwel blijf je droevig in de zetel, ofwel zeg je: oké, het is wat het is”.
Dat is met alles in het leven zo. Ik kan dat zelf redelijk goed. Hoe slecht het nieuws ook is, ik probeer het toch altijd een beetje positief te zien.’
Sommige sandwichers blijven positief doordat ze hun blik op de toekomst richten. Ze hebben de verwachting dat die meer positieve dan negatieve dingen voor hen in petto heeft.
‘Ik heb toch al wel wat meegemaakt in mijn leven, maar ik ga altijd door. Ik focus me vooral op de toekomst en op de leuke dingen.
Ik kan natuurlijk ook beginnen zeuren over mijn moeder die bij mij woont en die achteruit gaat. Maar ik focus me daar niet op.’
De zelfzekere regisseur
Als zelfzekere regisseur neem je je leven in handen, en vertrek je vanuit een geloof in eigen kunnen. Je weet dat je het allemaal niet perfect doet, maar het is goed genoeg. Dankzij je stevige portie zelfkennis weet je waar je goed in bent, en waar je best wat hulp inroept.
‘Ik ben gegroeid in mijn rol. Als de oudste van vier dochters ben ik een beetje een chef. Ik organiseer veel en zeg dan: “Nu gaan we dat doen en dat doen we zo”. Ja, dat heb ik wel in mij.’
Je inzet staat voorop, maar je bent niet verlegen om een beroep te doen op andere mensen als dat nodig is. Als zelfzekere regisseur voel je je een trouwe dochter of zoon, een toffe ouder of grootouder en een bekwame professional. Je vertrekt vanuit een innerlijke kracht.
LEES OOK > Langer thuis wonen: hoe organiseer je thuiszorg?
‘Ik denk dat ik vrij sterk ben. Vrienden zeggen soms “Amai, dat zou ik niet combineren.” Dat is leuk om te horen, het doet me goed.
Ik denk inderdaad dat niet iedereen zou kunnen wat ik kan. Ik zal sterk zijn, dat is mijn kracht. Die is gegroeid door heel wat tegenslagen te overwinnen.’
De flexibele relativeerder
Als flexibele relativeerder probeer je de situatie steeds ook vanuit een ander perspectief te zien. Je kijkt bijvoorbeeld naar andere mensen die het zwaarder hebben dan jijzelf. Of je weet dat de huidige situatie tijdelijk is, en je het dus nog wel een tijdje kunt volhouden.
‘Ik ben heel flexibel, dat weet ik van mezelf. Belt mijn dochter dat ze vandaag even wil langskomen? Geen probleem, ik gooi mijn planning wel om. Gebeurt er iets op mijn werk? Dan regel ik dat wel tussendoor.
Alles is altijd wel regelbaar en oplosbaar. Je moet af en toe gewoon wat creatief omgaan met je tijd en het niet allemaal té precies willen hebben.’
Je ziet steeds alternatieven voor de moeilijkheden die zich voordoen. De planning aanpassen, de organisatie omgooien, je aanpassen aan veranderingen: daar zie je weinig graten in.
De open communiceerder
Als open communiceerder heb je een open en duidelijke communicatiestijl waar je heel ver mee komt. Je communicatieve vaardigheden helpen je om je grenzen te verduidelijken en je wensen en noden kenbaar te maken.
‘Als het mij echt niet past, dan zeg ik dat gewoon. Vanaf de eerste dag dat ik wist dat ik oma zou worden heb ik dat tegen al mijn vier kinderen gezegd: Ik wil graag voor mijn kleinkinderen zorgen zo goed en zo veel ik kan. Maar er zullen momenten zijn dat het mij niet past of lukt.’
Je bent gericht op duidelijke afspraken, en communiceert die naar iedereen die betrokken is. Die skills komen goed van pas in de contacten met hulpverleners. Ook op het werk lukt het je om aan te geven wat belangrijk is, en om te vragen naar mogelijkheden die het voor jou wat gemakkelijker maken om alles te bolwerken.
De perfectionist
LEES OOK > Mantelzorg: keuze of verplichting?
Als perfectionist wil je de verschillende rollen die je speelt zo goed mogelijk vervullen: je rol als ouder of grootouder, je rol als zorgende dochter of zoon, je rol als partner en je rol als professional.
Dat perfectionisme heeft heel wat positieve kanten. Het zorgt ervoor dat je goede prestaties neerzet en je eigen doelen bereikt.
‘Ik ben echt perfectionistisch, zowel op het werk als in mijn huishouden. Ik steek uren in de voorbereiding van mijn lessen op school. Het kan altijd beter.
Thuis heb ik het ook graag allemaal netjes. Wat vrijdagavond gewassen is, moet zondagavond in de kast liggen.’
Toch maakt je perfectionisme de sandwich-situatie er niet makkelijker op, en het kan wegen op je welbevinden. Je bent vaak erg streng voor jezelf, en je legt jezelf bijzonder hoge eisen op.
Sommige sandwichers beseffen dat pas nadat ze geconfronteerd worden met de gevolgen: ze raken overspannen, worden depressief of krijgen een burn-out. Ze nemen zich dan voor om wat milder te zijn voor zichzelf en hun perfectionisme wat in te tomen.
‘Na mijn depressie ben ik milder geworden voor mezelf. Ik ben andere dingen gaan doen, zoals wandelen. Op mijn werk en in mijn huishouden pak ik het ook wat anders aan. Minder strak, minder streng, alles wat losser.’
De bezorgde piekeraar
Als bezorgde piekeraar ben je voortdurend bezig met wat er misschien zou kunnen gebeuren. Je hoofd blijft maar doormalen, en dat slorpt enorm veel energie op.
De hele tijd door blijf je alert voor signalen dat er iets verkeerd zou kunnen gaan, en je blijft nadenken over zaken die al gebeurd zijn. Je hebt weinig vertrouwen in jezelf, en vaak ook in anderen.
‘Ik steek altijd mijn voelsprieten uit. Ik ben de hele tijd aan het denken “Ooh, als dat toch maar niet gebeurt”.
Als mijn zoon of mijn ouders mij iets vertellen, dan bespeur ik altijd wel iets dat er op wijst dat het niet zo goed gaat. Ik probeer dan niet verder te vragen, en niet te nieuwsgierig te zijn, maar ik blijf er wel mee in mijn hoofd zitten. Ik maak me constant zorgen over iedereen.’
Sommige sandwichers zien op een bepaald moment in dat het piekeren hen geen goed doet. Soms hebben ze daar hulp bij nodig, bijvoorbeeld van een psycholoog of arts. Ze zoeken dan naar manieren om hun hoofd voldoende ‘stil te leggen’.
Ben jij een piekeraar? Probeer dat dan niet de hele tijd door te doen. Plan specifiek piekertijd in, en weerhoud jezelf ervan om buiten die piekertijd te veel na te denken over je situatie.
LEES OOK > Hoe zit het met mijn verlofrechten als mantelzorger?
De beschouwende helper
Als beschouwende helper zet je je in voor anderen, maar je houdt wel een zekere emotionele afstand. Je vindt een goed evenwicht tussen betrokken zijn en het behoud van je eigen autonomie.
Je beseft heel duidelijk dat je relatie met je ouders in deze levensfase helemaal anders wordt, en je kunt dat accepteren. Ook je rol ten opzichte van je opgroeiende kinderen of kleinkinderen verandert, en ook daarin vind je een nieuw evenwicht.
‘Als ik met mijn schoonmoeder ga winkelen duurt dat uren. We rijden zonder enige logica van hier naar daar om naar de winkels te gaan waar zij naartoe wil. Maar als ze dat vraagt, dan doe ik dat voor haar. Ik maak me daar geen minuut druk over.
Mijn man wil het wel vaak anders organiseren. Maar neen, in haar hoofd moet het zo. Ik zeg dan: Doe het voor haar gewoon zoals ze het wil, want daar wordt ze rustig van.’
Beschouwende helpers zijn vaak ook heel geduldig in hun omgang met de oudere en jongere generatie. Er gaat vaak wel wat tijd overheen vooraleer je als sandwicher in het profiel van de beschouwende helper past.
LEES OOK > Vrouwen grootste groep in de sandwichgeneratie
En, maakt dit overzicht je wat wijzer over hoe je in je situatie staat? Wat voor sandwich ben jij?
In ons dossier over de sandwichgeneratie vind je heel wat relevante artikels terug. Je vindt er ook oefeningen die je helpen om greep te krijgen op jouw situatie.
Samen met het Kenniscentrum Gezinswetenschappen van hogeschool Odisee, Cense-Odisee en Loopbaanbegeleidingscentrum Emino- Kompas heeft de Gezinsbond in 2018 een project opgestart om deze sandwichgeneratie beter te ondersteunen. Het project loopt tot 2021 en wordt gesteund en gefinancierd door het Europees Sociaal Fonds en de Vlaamse Overheid. De tool die gemaakt werd voor organisaties kan je hier raadplegen.
Volg de Gezinsbond ook op Facebook, Twitter en Instagram om op de hoogte te blijven van nieuwtjes en activiteiten. Lid worden van de Gezinsbond kan hier.
Gepubliceerd op: 12/11/2020, laatste update op: 19/11/2021